فضایل و اعمال ماه شعبان در بیان آیت‌الله مجتبی تهرانی

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امروز دوشنبه 20 خردادماه مصادف با اول ماه شعبان است. ماهی که به پیغمبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله و سلّم منسوب است، آن حضرت این ماه را روزه مى‌گرفت و به ماه رمضان وصل مى‌کرد و مى‌فرمود: شعبان، ماه من است هر که یک روز از ماه مرا روزه بگیرد بهشت برای او واجب می‌شود. در راستای آغاز ماه شعبان، بخشی از سخنان آیت‌الله العظمی حاج‌ آقا مجتبی تهرانی در ارتباط با ماه شعبان مرور می‌شود. این بخش از بیانات ایشان به این شرح است:

روی عن الحسین‌بن‏‌علی(ع) قال: الِاسْتِدْرَاجُ مِنَ اللَّهِ سُبْحَانَهُ لِعَبْدِهِ أَنْ یُسْبِغَ عَلَیْهِ النِّعَمَ وَ یَسْلُبَهُ الشُّکْر. این روایت از امام حسین علیه السّلام نقل شده است که حضرت فرمودند: استدراج از ناحیه خداوند نسبت به بنده‏اش، به این معنا است که خدا «نعمتی» را به‌سمت بنده می‏‌فرستد و سرازیر می‏‌کند و از آن طرف، «شُکر» را از او می‌‏گیرد.

من در گذشته روایات متعدّدی را در ارتباط با «رابطه میان حوادث و گرفتاری‏ها با معصیت و گناه» خوانده‌‏ام که اینجا، جای مطرح کردن آن‏ها نیست؛ ولی در این روایت بحثی راجع به استدراج داریم که یکی از دلائل گرفتاری‏‌های انسان را دربر دارد. امام حسین در این روایت، استدراج را معنا می‌‏کنند که گاهی خدا به بنده‏اش نعمت می‏‌دهد، ولی از آن طرف بنده، شکر نعمت را به‌جا نمی‌‏آورد؛ این به‌خاطر آن است که خداوند حالت شکرگزاری را از بنده سلب کرده است.

اینجا سؤال پیش می‌‏آید که، چرا خدا چنین می‏‌کند و حال شکر را از بنده‏اش می‏‌گیرد؟ او که نعمت را به بنده می‏‌دهد، توفیق شکر را هم به او بدهد. یعنی چه که او نعمت را بدهد ولی توفیق شکر را از او بگیرد؟  چرا خدا توفیق شکر را از بنده‏اش می‏‌گیرد تا او نتواند شکر نعمت را به‏جا آورد؟ اصلاً چه‏‌طور می‏‌شود که خدا با بنده‏اش چنین می‏‌کند؟

ناشکریِ انواع نعمت‌‏ها

حالا من خواهم گفت، چه‌طور می‏‌شود که استدراج پیش می‌‏آید. البته بنده اینجا نمی‏‌توانم زیاد روایت بخوانم و به نقل یک روایت بسنده می‌‏کنم. در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است که  گاهی خدا به بنده‏اش نعمتی را می‌‏دهد، او هم آن نعمت را در راه معصیت خرج می‏‌کند و با آن گناه می‏‌کند. منظور از نعمت هم در این روایت فقط پول نیست؛ چشم، گوش، دست، پا و تمام قوای انسانی، نعمت‌‏هایی است که خدا به انسان داده است. نعمت، فقط پول و اسکناس نیست. چشم‏های‌تان را باز کنید و نعمت‌‏هایی را که خدا داده است، بشناسید. نعمت، متّصله و منفصله دارد که تمام سرتاپای انسان و آن چیزهایی که متعلّق به او است را در بر می‏گیرد، این یعنی اینکه «ای انسان! همه وجودت و متعلقات وجودت، نعمت‌‏های خداوند است». اگر انسان نعمتی را در راه حرام مصرف کند و گناه کند، خدا به او مهلت می‏دهد تا استغفار کرده و از این گناه‌‏ها توبه نماید.

استدراج راهی به‌سوی «کفر»

این چیزهایی که من می‌‏گویم، متن روایت امام صادق است. چون خیلی فرصت ندارم، همه روایت را نمی‏خوانم. آیه قرآن هم این مطالب را دارد و می‏فرماید: «إِنَّما نُمْلی‏ لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْماً»  خدا مهلت می‏‌دهد تا ببیند آیا تو استغفار می‏‌کنی یا نه! اگر استغفار کردی مسئله‌‏ای پیش نمی‌‏آید، امّا اگر استغفار نکردی، خدا نعمتش را تجدید می‏‌کند؛ یعنی نعمت را دوباره به تو می‏دهد. اینجا دیگر تو توفیق شکرگزاری نداری و در حقیقت، خدا این توفیق را از تو سلب کرده است. این بی‏حساب نیست که خدا به بنده‏ای از بندگانش نعمت می‏‌دهد و در عین حال، توفیق شکرگزاری را از او سلب می‏‌کند.

وقتی بنده گناه کرد و به‌جای عقاب، نعمت‏‌هایش زیاد شد، کم‏کم با خودش فکر می‌‏کند که چرا این‏همه گناه می‏‌کند ولی هیچ اتّفاقی نمی‌‏افتد؟ نکند خبری نیست؟ اصلاً شاید حلال و حرامی، نعوذبالله در کار نیست! از اینجا است که انسان به وادی کفر کشیده می‏‌شود.

خود شما هم دارید می‏بینید که کفّار وضع مادّی‏شان خوب است؛ این به‌خاطر همین مسئله استدراج است. اگر کسی بگوید: کفّار با توجه به اینکه این‌همه گناه و فجور می‏‌کنند، چرا باز هم وضعشان خوب است؟ جوابش این است که خداوند آن‏ها را مبتلا به استدراج کرده و توفیق شکرگزاری را از آن‏ها گرفته است. این به ضرر آن‏‌ها است.

ریشه گرفتاری‏‌های مسلمین

مسلمان‌ها هم از این جهت مانند کفّار هستند که اگر نعمت به آن‏ها برسد و آن را در راه غضب الهی مصرف کنند، خدا برای توبه به آن‏ها مهلت می‏‌دهد، اگر توبه کردند که هیچ، وگرنه توفیق شکرگزاری از آن‏ها سلب شده و دچار استدراج می‏‌شوند. گرفتاری‌های ما هم از همین‏جا نشئت می‏گیرد که ما نعمت‏ها را، نعوذبالله در راه گناه صرف می‏‌کنیم و بعد مبتلا به انواع گرفتاری‏ها می‏شویم تا بیدار شویم و استغفار کنیم. این گرفتاری‏‌ها نیز، پس‏‌گردنی‏‌هایی است که خدا برای باز شدن چشم بنده‏اش می‌‏زند که بنده بگوید: خدایا غلط کردم که نعمتت را در بی‌راهه خرج کردم.

حال اگر نعمت را در مسیر غضب الهی خرج کردیم و وقتی هم که خدا برای بیدارشدنمان ما را به گرفتاری‏ها مبتلا کرد، باز هم چشم‌های‌مان باز نشد و توبه و استغفار نکردیم، اینجا است که دچار استدراج شده و نعوذبالله به وادی کفر کشیده می‌‏شویم. من صریح می‏گویم تا جای هیچ بحثی باقی نماند.

 شعبان؛ ماه رحمة‌ للعالمین

«استغفار کردن» کمک به «رحمة للعالمین» است. امّا این مباحث را گفتم که یک تذکّر بدهم. ماه، ماه شعبان است. ماه، ماه استغفار است. ماه، ماه پیغمبر اکرم است. ما در روایات داریم که حضرت فرمود: «أَلَا إِنَّ شَعْبَانَ شَهْرِی فَرَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَنِی عَلَى شَهْرِی‏»  ماه، ماه من است؛ خداوند کسی را که در این ماه به من کمک کند، رحمت کند! این یعنی چه؟ پیغمبر چون رحمة ‏للعالمین است، کارش این است که برای همه ما رحمت باشد و همه ما را مورد رحمت قرار دهد؛ ماه هم، ماه پیغمبر است؛ حال او می‏‌خواهد بندگان را شست‌وشو داده و وارد دریای رحمت کند، پس از ما می‏‌خواهد که ما با استغفار و توبه، به او کمک کنیم تا او ما را شست‌وشو دهد.

ماه شعبان؛ ماهِ شست‌وشوی نبوی

پس این ماه، ماه شست‌وشو است؛ ماه شست‌وشوی نبوی است. ماهی است که پیغمبر امّتش را از گناهان شست‌وشو می‌‏دهد و پیش خدا شفاعت‌شان را می‏‌کند. بیایید هرچه که، نعوذ بالله، کفران نعمت کردیم و بعد از آن هم استغفار نکردیم، الآن چشمانمان را باز کنیم و استغفار کنیم.

تناسب «آداب ماه شعبان» با «خصوصیّات صاحب ماه»

لذا شما ببینید، در اعمالی که به‌عنوان آداب این ماه وارد شده است، اوّل روزه آمده است، دوم یک استغفار ذکر شده است و سوم هم باز استغفار وارد شده است. به مفاتیح‌ الجنان مراجعه کنید. برای این ماه دو استغفار ذکر شده است؛ یکی اینکه انسان هرروز هفتاد بار بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ» از خدا استغفار می‏کنم و از او طلب توبه دارم؛ و دیگری اینکه هرروز هفتاد بار بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» از خدایی که جز او خدایی نیست، مهربان و بخشنده است، زنده و پاینده است، طلب مغفرت می‏‌کنم و توبه می‏‌نمایم. این‌‏ها به‌خاطر آن است که این ماه، ماه تطهیر نبوی برای امّت خویش است و پیغمبر می‏‌خواهد امّتش را تطهیر کند. این کار با استغفار امّت، بر پیغمبر آسان می‌‏شود.

انتهای پیام/*