به گزارش خبرگزاری تسنیم، بنا بر گفته های امام (ره) عملیات کشف و خنثی سازی کودتای نوژه با پارس یک سگ به یکی از پاسداران آغاز شد ،که به تعبیر امام از " جنود خداوند " بود به هر حال ، توطئه ی کودتای نوژه نیز به بهترین نحو سرکوب شد و شکستگی دیگر در کارنامه آمریکا ثبت گردید .
مقدمه
هر چند که شکست آمریکا در صحرای طبس موجب شد تا مقامات این کشور به طور موقت اندیشه عملیات نظامی بر علیه کشورمان را از سر بیرون کنند ، اما این حادثه باعث نشد تا آمریکا طرحهای خرابکارانه خود را متوقف کنند بلکه حمایت مستقیم از ضد انقلابیون و تحریک آنان و همچنین پشتیبانی از رژیم بعث عراق ، در مرحله پس از شکست کودتا در دستور کار آنان قرار گرفت . برخی کارشناسان کشورمان معتقدند که پس از شکست آمریکا در حمله نظامی به طبس ، دو راهکار برای جبران این مسأله از سوی مقامات کاخ سفید در نظر گرفته شد که عبارت بودند از :
الف ) انجام یک کودتای نظامی با هدف سرنگونی نظام جمهوری اسلامی با همکاری فرماندهان سابق ارتش رژیم شاهنشاهی ، نیروهای ساواک ، گروه های ضد انقلاب ، متحدین آمریکا در منطقه و از طریق دریافت کمکهای مالی ، نظامی و فنی آمریکا .
ب ) تحریک یک کشور ثالث به طرح ریزی حمله نظامی و تجاوز گسترده به خاک جمهوری اسلامی ایران . (1)
مؤیداتی برای اثبات این نظریه وجود دارد . از یک سو برخی مقامات آمریکایی در خاطرات یا اظهارات خود با ظرافت به این مسأله اشاره کرده اند . از جمله برژینسکی – مشاور امنیت ملی کارتر – به بحثهای خود با کارتر رئیس جمهور وقت آمریکا و دیگر اعضای کابینه وی درباره لزوم انجام دادن یک عملیات تلافی جویانه در صورت شکست توطئه طبس اشاره کرده است و می گوید :
" براون ( وزیر دفاع آمریکا ) و ترنر ( رئیس سازمان سیا ) با عملیات تلافی جویانه در صورت شکست مأموریت نجات موافق بودند ... در هر حال ، در پایان این گفت و گوها به ما اجازه داده شد طرح هایی را برای عملیات تلافی جویانه در نظر بگیریم ، ولی تصمیم اجرای این نقشه ها به بعد موکول شد " (2)همچنین اعترافات برخی سران دستگیر شده کودتای نوژه نیز نشان دهنده آن است که بحث تقدم و تأخر این دو توطئه در میان طراحان و استراتژیست های آمریکایی مطرح بود و سرانجام قرار شد طرح کودتا که کم هزینه تر ، مؤثرتر و سریعتر می باشد ، اجرا شود و در صورت شکست آن ، راه حل طولانی تر و پرهزینه تر تحمیل جنگ؛ مورد استفاده قرار گیرد .
بعنوان مثال ، در اعترافات یکی از این افراد می خوانیم :" پس از سفر بنی عامری [یکی از سران کودتا] به پاریس ، طرح حمله عراق به ایران در تقدم دوم قرار گرفت و انجام کودتای نظامی بعنوان اولویت اول ، در صدر برنامه های آمریکا ، قرار داده شد . " (3) البته آمریکاییان با انجام دادن توطئه های ضد دولتهای مستقل و آزاده جهان – در قالب کودتا – بیگانه نبودند .
مثلا در کودتای 28 مرداد 1332 ه ش ، توانسته بودند راه را برای دیکتاتوری دوباره محمدرضا شاه آماده کنند . سرنگونی دولت مستقل و ملی سالوادورکنده در شیلی در سال 1967 م نیز از دیگر تجارب موفق آمریکایی ها به حساب می آمد.علاوه بر این ، دولت آمریکا " بحبوحه پیروزی انقلاب ، یعنی در روز 22 بهمن نیز تلاش کرده بود تا یک کودتای نظامی را ضد انقلاب در آستانه پیروزی ، سازماندهی کند .
برژینسکی ، مشاور امنیت ملی کارتر که بیش از تمامی همکاران رئیس جمهور آمریکا به استفاده از روشهای تند و خشن علیه انقلاب ایران علاقه مند بود ، در بحبوحه انقلاب و در حالیکه سولیوان – سفیر آمریکا در ایران – در تلاش برای نجات پرسنل نظامی این کشور در تهران از محاصره بود ، با وی تماس گرفته و خواستار اظهارنظر سولیوان در این مورد شد . نظرات وی در این زمینه خواندنی است .
" نهایت خشم و عصبانیت من در این مکالمه موقعی بود که گفته شد برژینسکی درباره امکان ترتیب دادن یک کودتا برای استقرار یک رژیم نظامی به جای حکومت در حال سقوط بختیار ، از من نظر می خواهد . این فکر و این سؤال در آن شرایط به قدری سخیف و نامعقول بود که بی اختیار مرا به ادای یک کلمه زشت درباره برژینسکی وادار ساخت . " (4)
سولیوان سرانجام به دنبال اصرار مقامات واشنگتن با رئیس مستشاران نظامی آمریکا در تهران که در محاصره نیروهای انقلابی بود ، تماس می گیرد و نظر خود را این چنین اعلام می کنند :" در شرایط فعلی شانس موفقیت یک کودتای نظامی فقط پنج درصد است . " (5)اما برژینسکی خیال کودتا را کنار نمی گذارد و اندکی پس از پیروزی انقلاب با ژنرال هایزر که تا چند روز قبل از پیروزی انقلاب ، برای ساماندهی ارتش شاهنشاهی در تهران به سر می برد ، تماس می گیرد و از او سؤال می کند که آیا مایل است برای انجام دادن یک کودتای نظامی به تهران برگردد که هایزر نیز چنین پاسخ می دهد:
" وضعیت فعلی ایران را با توجه به اینکه افراد ارشد در زندان هستند ، بسیار وخیم می دانم به این جهت اجرا کردن برنامه کودتا فعلا میسر نیست ، اما برژینسکی علاقه شدیدی به کودتا نشان می داد ... گفتم تحت شرایطی می توانم این را انجام دهم که به مقدار نامحدودی پول نیاز خواهد بود . باید در حدود 10 تا 12 ژنرال آمریکا را با خودم ببرم و به ده هزار نفر از بهترین سربازان آمریکایی نیاز دارم . حمایت همه جانبه و متحد کشور نیز لازم است. " (6)
این اظهار نظر موجب می شود تا برژینسکی و همفکرانش در آن مقطع فکر کودتا را از سر به در کنند ، اما به دنبال واقعه گروگانگیری و شکست عملیات نجات در طبس و تحقیر شدید وجهه آمریکا در جهان ، این فکر بار دیگر در ذهن سرمداران کاخ سفید جوانه زد و تماسهایی با شاهپور بختیار در پاریس برای هدایت کودتای نوژه بعمل آمد . در همین زمینه سفیران آمریکا و انگلیس در فرانسه با بختیار ملاقات و چگونگی اجرای کودتا ، تاریخ وقوع و تقدم آن نسبت به طرحهای دیگر را مشخص می کنند.
مقدمات و اجرای کودتا :
این مسایل پس از مسافرت سرهنگ 2 بازنشسته ژاندارمری ، بنی عامری ، به پاریس در تاریخ 15 اسفند 1358 مشخص شد .به این ترتیب ، نطفه جدیترین طرح براندازی علیه نظام نوپای جمهوری اسلامی بسته شد و پس از شکست آمریکا در طبس ، به طور جدی در دستور کار قرار گرفت . بر همین اساس ، بختیار – آخرین نخست وزیر رژیم شاه – تحت فشار آمریکا ،انگلیس به سازماندهی اجزای کودتا برای مقابله با نظام جمهوری اسلامی پرداخته و به شناسایی و جذب گروه ها و دسته ها و چهره هایی مبادرت می کند که به طور فردی یا جمعی ، در ارتباط با هم ، یا پراکنده علیه نظام جمهوری اسلامی فعالیت می کردند .به این ترتیب ، بنی عامری در مقام رئیس شاخه عمل و شاخه نظامی کودتا از پاریس به تهران بازگشت و مشغول جذب افراد اطلاعاتی و نظامی از اداره دوم ارتش و مأمورین ساواک منحله شد . (7)
ستار هدایت کودتا با شاخه عمل با کمک حامیان خارجی خود ، توانست دست به ایجاد سه کمیته مجزا به شرح زیر بزند که همگی جلسات زیادی را برای مدیریت کودتا تشکیل می دادند و زیر نظر ستاد فرماندهی در پاریس عمل می کردند . این ستاد متشکل از چهره های سیاسی و نظامی رژیم پهلوی بود . (8) اما سه کمیته تشکیل شده برای انجام کودتا عبارت بودند از :
1- کمیته نظامی ولجستیک (پشتیبانی) ، 2- کمیته سیاسی ، 3- کمیته عالی
به هر حال کودتای نوژه که در تاریخ تیر ماه سال 1359 ، یعنی سه روز قبل از وقوع ، کشف و خنثی گردید ، قرار بود با زمینه سازیهایی که شده بود به موفقیت برسد .بنا بر اعترافات عوامل کودتا ، تمامی ابرقدرتها در مورد کودتای نوژه توافق کرده بودند و طرح کودتا تا آن حد دقیق و حساب شده بود که کودتا گران گمان می کردند در صورت اجرا ، صد درصد موفق خواهند شد اما نحوه اجرای کودتا به این صورت بود که پس از کسب آمادگی های نظامی ، مالی و سیاسی ، عناصر کودتاچی در میان ایلات و عشایر غیور و وطن پرست نفوذ کردند و همچنین با انفجار در دکلهای برق ، راه آهن ، پلها ، غارت سربازخانه ها و غیره تلاش می کردند تا به اندازه کافی اغتشاش و شورش و خرابکاری ایجاد کنند .
به نظر می رسد برنامه این بوده که در مرحله اجرای عملیات حدود 70 تن از شخصیتهای برجسته مذهبی و سیاسی ظرف 12 ساعت دستگیر شوند . عملیات کودتا قرار بود همزمان در تهران و سایر شهرهای بزرگ به اجرا درآید و اماکنی مانند مدرسه فیضیه ، اقامتگاه امام ، کمیته مرکزی ، نخست وزیری ، میعادگاه های نماز جمعه ، صدا و سیما و غیره با هواپیماهای جنگی بمباران شود .
قرار بود کودتاگران در این بمباران ها ، از بمبهای خوشه ای و آتش زا استفاده کنند و از پرسنل مجرب نظامی نیز بهره برند . (9) همچنین در نظر داشتند تا پس از آغاز عملیات هوایی ، به فاصله کوتاهی نیروهای زرهی و پیاده وارد عمل شوند.رکنی در این مورد می گوید :اعضای نیروی زمینی و لشکر گارد می گفتند بعد از اینکه نیروی هوایی وارد کار شد و هدفهای انتخاب شده را کوبید ، ما حداکثر تا چهارساعت ، با تانکها و نفرات وارد عمل می شویم . " (10)
نکته جالب آنکه عوامل خرابکار و وابستگان به بیگانه ، مانند دیگر سرکردگان گروهکهای ضد انقلاب و اربابان خارجی شان ، امام خمینی (ره) را بزرگترین خطر می دانستند و با آنکه منزل ساده امام ، منطقه نظامی نبود و از هیچ گونه استحکام دفاعی نیز بهره مند نبود ، اما سه فروند هواپیمای فانتوم را برای بمباران اقامتگاه ایشان آماده کرده بودند .
رکنی در این باره می گوید :عاملی که خطر واقعی محسوب می شد ، امام بود . به همین جهت ، با وجودی که منزل امام یک منطقه رزمی نبود ، اما برای خانه امام سه فروند هواپیمای فانتوم منظور شده بود که این سه فروند هواپیما بمب جنگی داشتند ، یک فروندش موشک داشت ، چون دقت موشک بی نهایت زیاد است و دقت بمب کمتر است ، اینها را با هم مخلوط کرده بودند که حداکثر نتیجه را بگیرند .
در یک فروند دیگر ، بمبهای خوشه ای ضد نفر بود که هر گاه پرتاب می شد تا نیم ساعت بعد از آن ، هر کس که به منزل امام و آن محوطه ای که این بمب پرتاب شده بود نزدیک می شد ، از بین می رفت چون اینها فیوز داشتند فیوزها تنظیم شده بود از صفر تا نیم ساعت ... به همین جهت ، بزرگترین دشمن را امام فرض کرده بودند و بیشترین نیرو را هم برای کوبیدن جماران به کار گرفته بودند . پس با توجه به آتش قدرت هوایی ، این کودتا از لحاظ تاکتیکی یک کودتای پیروز بود ، ولی کودتایی بود که ایدئولوژی نداشت و این نقطه ضعف بود . " (11)
در صورت پیروزی کودتا نیز قرار بود اعلامیه زیر به اطلاع مردم برسد :" همکاران عزیز ! ساعت موعود فرا رسید . ارتش وطن پرست ایران حکومت پوسیده آخوندها را برچید . کلیه واحدهای ارتش به ژاندارمری و شهربانی اعلام همبستگی نمودند . هر گونه مقاومت به شدت سرکوب خواهد شد . آماده اخذ دستورات باشید .(12) کودتاگران همچنین سر آن داشتند که پس از برکناری دولت توسط عناصر کودتا ، آنان یک دولت صد درصد نظامی روی کار آمدند و زمام امور کشور را – به مدت دو سال – در دست بگیرند .
همچنین قرار بود تا بختیار به ایران بیاید و به نخست وزیری برسد ، ولی فقط قدرت سیاسی را در دست داشته باشد و به هیچ حزب و گروه سیاسی تا دو سال اجاره فعالیت داده نشود . پس از گذشت دو سال ، یک – به اصطلاح – انتخابات برگزار شود و از مردم خواسته شود تا از بین " جمهوری دموکراتیک " یا " رژیم موروثی سلطنتی " یکی را انتخاب کنند . ! (13) اما در عمل ، شورای نظامی که سرهنگ بنی عامری ریاست آن را بر عهده داشت و قرار بود با برقراری امنیت ، مقدمات و شرایط بازگشت بختیار به کشور رار فراهم آورد ، افکار دیگری را در سر داشت که می توان از آن بعنوان " کودتا در کودتا " یاد کرد .
در حالیکه سران کودتا در پاریس اصرار داشتند که بختیار ظرف 48 ساعت پس از کودتا به ایران بیاید و در پست نخست وزیری مشغول به کار شود ، بنی عامری تأکید داشت که بختیار نباید زودتر از یک هفته به تهران بیاید . اعترافهای کودتاگران نشان می دهد که بنی عامری قصد داشت پس از تثبیت اوضاع در تهران ، قدرت را به نفع خود در دست بگیرد . اما در مقابل ، آمریکاییان با افکار وی مخالف بودند و اعتقاد داشتند که پس از سقوط نظام جمهوری اسلامی ، باید چهره ای صاحب نام و حتی الامکان برخوردار از مقبولیت ، زمام امور را به دست گیرد .
آمریکا از این امر آگاه بود که نظام جانشین جمهوری اسلامی باید پیرامون یک شخصیت مشهور و خوشنام و مشروع تشکیل شود تا پس از کودتا ، جامعه درگیر جنگ داخلی و بی ثباتی نشده و در مدت کوتاهی ثبات لازم را کسب نماید . (14)جالب آنکه شب قبل از کودتا ، نزدیکان امام ایشان را از این توطئه آگاه می کنند ، اما امام خمینی آرام و با خونسردی تبسم کردند و فرمودند :" توی این مردم نمی شود کودتا کرد . " حتی نیروهای اطلاعاتی از امام می خواهند که برای احتیاط اقامتگاه خود را ترک کنند . اما ایشان در پاسخ می فرمایند :" من از اینجا تکان نمی خورم و همین جا هستم . هر کدام [از افراد] می خواهند بروند . " (15)
شکست کودتا
به هر حال ، کودتا سه روز قبل از وقوع ، به علت تشویش و نگرانی یکی از عناصر شرکت کننده در آن و اطْلاع یافتن خانواده وی ، از موضوع ماجرا فاش می شود . خانواده این خلبان که وفادار به انقلاب و امام بودند و بخصوص مادر وی ، او را ملزم به افشای اطلاعات خود در مورد کودتا کرد و او نیز موفق شد حضرت آیت الله خامنه ای و حجةالاسلام هاشمی رفسنجانی را مطلع کند .
به این ترتیب ، صبح روز چهارشنبه 18/4/1359 را طرح کودتا توسط این فرد ، لو می رود . چند ساعت پس از افشای کودتا ، یکی از درجه داران تیپ نوهد نیز به کمیته مستقر در اداره دوم ستاد مشترک مراجعه می کند و یک پاکت در بردارنده بخشی از طرح عملیاتی کودتا را در اختیار کمیته فوق قرار می دهد و عملیات ضد کودتا از همین جا آغاز می شود .
علاوه بر افشای این اطلاعات ، قرائن و شواهد گوناگون . دیگری که از فعالیتهای مخالفین نظام به دست آمده بود ، موجب شد تا مسؤولان نظام جمهوری نسبت به وجود توطئه ی براندازی ، حساس شوند و برای تشکیل ستادی به نام ستاد " خنثی سازی کودتا " اقدام کنند تا این گروه با تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده ، آمادگی لازم برای رویارویی توطئه ی احتمالی و خنثی سازی آن را داشته باشند . (16)
بنا بر گفته های امام (ره) در یکی از سخنرانیهای شان در تاریخ 20/4/1359 ، در جمع روحانیون و ائمه ی جماعات تهران و شهرستانها ، عملیات کشف و خنثی سازی کودتای نوژه با پارس یک سگ به یکی از پاسداران آغاز شد ، که به تعبیر امام از " جنود خداوند " بود به هر حال ، توطئه ی کودتای نوژه نیز به بهترین نحو سرکوب شد و شکستگی دیگر در کارنامه آمریکا ثبت گردید ،
اما آمریکاییان که منافع خود را به دنبال پیروزی انقلاب در خطر می دیدند و قصد داشتند به هر وسیله ای به ایران برای آزادی گروگانها فشار وارد کنند ، بخش دوم توطئه خود را اجرا کردند . این بار به طور غیرمستقیم رژیم بعثی عراق را به جنگ ضد ایران تشویق کردند . و به دنبال آن دولت بعثی عراق در تاریخ 31/6/1359 از زمین ، هوا و دریا به ایران حمله ور شد در نتیجه جنگ تحمیلی 8 ساله بر ضد ایران آغاز شد ، جنگی که در آن ، باز ، بازنده نهایی ، ایالات متحده و سگ دست آموزش صدام بود . (17)
جمع بندی
در اینجا بار دیگر ، شاهد انجام یک عملیات مداخله جویانه نظامی در قالب کودتا ، از سوی ایالات متحده بر ضد جمهوری اسلامی ایران بودیم ، اگرچه اقدام به کودتا از سوی ایالات متحده چیز تازه ای نبود و تاریخ ایران بیش از این هم در 28 مرداد ماه 1332 ، این واقعه را تجربه کرده بود ، واقعه ای که نقاب خیرخواهانه آمریکا ، که بعد از جنگ جهانی دوم بر صورت داشت به کناری زده و چهره استعمارگرایانه و مداخله جویانه آن را به نمایش گذاشت . ولیکن ، اگرچه این حادثه به مرحله انجام نرسیده و در نطفه با شکست مواجه شد ، ولی دشمنی و دخالت ایالات متحده در امور داخلی ایران را به اثبات رساند .
پی نوشت ها:
1 )حسن واعظی ، پیشین ، ص 106.
2 )سایروس ونس ، همان ، ص 195 .
(3 مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، کودتای نوژه انقلاب اسلامی و توطئه های دهه نخستین ، تهران : 1368
4 )ویلیام سولیوان ، مأموریت در ایران ، ترجمه محمود مشرقی ، تهران : انتشارات هفته ، 1361 ، ص 177.
(5 همان ، ص 178.
(6 رابرت هایزر ، مأموریت مخفی در تهران ، ترجمه محمدحسین عادلی ، تهران : انتشارات رسا ، 1366
7)سید مجتبی تهامی ، گل محمد بهمنی ، فتح الله رسولی ، سیاست آمریکا در قبال ایران طی دوره جنگ تحمیلی ، تهران : مرکز چاپ وزارت امور خارجه تهران ، 1380 ، ص 168 .
(8 کودتای نوژه ، پیشین ، ص 245.
9 )سید علی موسوی ، کودتا و ضد کودتا ، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی ، پاییز 1360 ، ص 189
10 ) همان ، ص 195 .
(11 احمد رضا شاه علی ، پیشین ، ص 291 .
(12 کودتای نوژه ، پیشین ، ص 31 .
(13 سید علی موسوی ، همان ، ص 192 .
(14 سید مجتبی تهامی ، همان ، ص 170 .
(15 سید علی موسوی ، همان ، ص 194 .
(16 کودتای نوژه ، پیشین ، ص 125-199 .
(17 ویژه نامه روزنامه همشهری به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ، 20/11/82 ، ص 44 .
علی تراشی
منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی