تفرقه امروز دنیای اسلام، ناشی از تحریف مفاهیم اندیشه اجتماعی اسلام است
خبرگزاری تسنیم: رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی گفت: امروز یکی از مشکلات اساسی ما این است که اندیشه‌های ناب اسلامی که در اجتماعی‌سازی جامعه نقش‌آفرین هستند، از مفاهیم خود خالی شده و موجب تفرقه‌افکنی و صف کشیدن امت اسلامی در برابر یکدیگر شده‌اند.
حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مبلغی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم به بیان سخنانی درباره علل عدم نقش‌آفرینی اندیشه‌های اجتماعی در جوامع اسلامی پرداخت و گفت: یکی از مشکلات اساسی که عقل عموم جامعه اسلامی در قبال نص، از قرن‌های سوم به بعد با آن مواجه شد، این است که بسیاری از مفاهیم پربار اجتماعی اسلام از خاستگاه اندیشه‌ای - اجتماعی آن خالی شد و ماهیتی فردی یا نیمه‌اجتماعی و جایگاهی نه کانونی، بلکه حاشیه‌ای و دست دوم پیدا کرد.
رئیس تحقیقات مجلس شورای اسلامی ادامه داد: شاید یکی از علل عدم تبلور و نقش‌آفرینی اندیشه‌های اجتماعی عمیق در جوامع اسلامی، مواجهه ضعیف و ناقص و در مواردی نادرست بسیاری از جوامع اسلامی در قبال عقل است. اگر این اتفاق رخ نمی‌داد و تحلیل و مواجهه با عقل به درستی انجام می‌گرفت، اندیشه اسلامی که در قرآن و سنت موج می‌زند، می توانست ساختار اجتماعی مستحکمی را ایجاد کنند و پایه‌های عمیق اجتماعی را در میان امت شکل دهد و این اندیشه‌ها در مسیر تطوریابی خود در بستر زمان به سمت تشعشع فکری و شکل‌گیری تمدن‌های قویم و قوی به پیش رانده شده و امروزه در سطح جهان لطیف‌ترین، اخلاقی‌ترین و الهی‌ترین وضعیت را برای اسلام و امت اسلامی رقم بزند.
وی افزود: امروز نه‌تنها چنین اتفاقی نیفتاده، بلکه انفعال در برابر خارج از فضای امت اسلامی و بیشترین تفرقه و درگیری‌ها و مشوش‌سازی چهره‌ها متوجه امت اسلامی شده که این مطلب به دلیل ضعف داخلی ناشی از خنثی‌سازی، بی‌رمق‌سازی و از کار انداختن بُعد اجتماعی این مفاهیم است.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی اضافه کرد: باید مفاهیم اجتماعی انسانی در ظل مطالعه فرهیختگان، اندیشمندان و عالمان و تحلیل‌گران جامعه اسلامی تبیین شده و مشخص شود این مفاهیم از چه بار محتوایی برخوردار است که امروز ما با آن مفاهیم اصلی فاصله زیادی گرفتهایم و این مفاهیم اجتماعی که ماهیت فردی و خنثی به خود گرفته تا چه عمق و لایه‌ای پیش رفته و چگونه میتوان یک نهضت فکری را از حیث روشی پیش گرفت تا هر چه زودتر به آن اندیشه‌های ناب اسلامی و محتوایی عمیق انسانی، الهی و اخلاقی آن دست پیدا کرده و در جهان امروز اندیشه و فکر بکر اصیل را نهادینه کنیم، همان‌طور که پیامبر(ص) در مدت کوتاهی فقط و فقط به دلیل اندیشه وحیانی خود توانست فضای موجود را مرعوب اصالت و تازگی اندیشه کند، ما نیز به همان صورت اندیشه اسلامی را در فضای بین‌المللی با عبور از مشکلات اشاعه دهیم.
وی تأکید کرد: بسیاری از مفاهیم اجتماعی اسلام که امروز ما مدعی هستیم، یا تهی شده‌اند و یا به شکل ناقص درآمده‌اند. باید بسنجیم امروز ما در قبال این اندیشه‌ها چه وظیفه‌ای داریم؟ آیا باید علوم یا علم ویژه‌ای را شکل دهیم تا به آن اندیشه‌های ناب دست پیدا کنیم؟ آیا علمی که ابن‌خلدون آن را برانداخت، باید دوباره از سرگرفته شود تا فضای بازِ اندیشه‌ای نسبت به مفاهیم بدست آید؟ باید ببینیم از حیث دانشی در چه خلأیی هستیم. به هر حال امروز این مشکل اساسی را داریم که اندیشه‌های نابی که در اجتماعی‌سازی جوامع باید نقش‌آفرین باشند، امروز با خالی و عاری شدن از مفاهیم خود و تغییر و تحول، موجب تفرقه‌افکنی و صف کشیدن امت اسلامی در برابر یکدیگر شده و به جای آبادی، ویران‌سازی می‌کنند. در این راستا باید دید چرا این اندیشه‌ها به جای همگرایی در مسیر فروپاشی و ویرانی گام برمی‌دارند و اصل اندیشه اسلامی چه بوده است.
وی خاطرنشان کرد: معتقدم اندیشه‌های اجتماعی اسلام دچار چند آفت اساسی و بزرگ شده است. برخی از آنها که جایگاه و خاستگاه اجتماعی داشته‌اند، چهره‌ای کاملا فردی پیدا کرده‌اند. به طور مثال "احسان" یک اندیشه اجتماعی در اسلام بوده و در کنار عدل که مفهوم اجتماعی است، مورد امر خدا قرار گرفته است. نصوص دیگری هم وجود دارد که این بارِ اجتماعی «احسان» را باز می‌تاباند. اما احسان امروز به امری به شدت فردی، حاشیه‌ای و دلخواه تبدیل شده و آن مفهوم و کارکرد اجتماعی خود را از دست داده است.
رئیس تحقیقات مجلس شورای اسلامی افزود: بنابراین برخی از مفاهیم به این وضع بحرانی دچار شده و برخی دیگر نیز اگرچه ابعاد اجتماعی آنها هنوز بر جای مانده، اما طایفه‌ای شده، یعنی در خدمت مجموعه‌ای از امت اسلامی قرار گرفته و مجموعه دیگری از امت به گونه‌ای دیگر این واژه و مفهوم را به خدمت گرفته‌اند (به طور مثال شیعه به نوعی و اهل سنت نیز به نوعی دیگر)، هر یک از این طوایف، با در دست داشتن گونه‌ای از این مفهوم، اصطکاکی هویتی در میان خود ایجاد کرده‌اند که این اصطکاک، هویت اصلی امت را از بین برده و آن سقف و بستری را که باید این دو امت در ذیل آن زندگی می‌کردند، بهه هم ریخته و متاسفانه گاه این هویت‌ها در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند که به ضرر اسلام، تاریخ اسلام، آینده اسلام و امت اسلام است.
وی تصریح کرد: بخشی از مفاهیم نیز محتوای آن گرفته شده و محتوای دیگری به آن داده شده است؛ نه اینکه فردی شده باشند، بلکه کاملا محتوای اولیه خود را از دست داده‌اند. در این زمینه مفاهیم زیادی وجود دارد که دچار این تغییرات شده‌اند. به طور مثال امروز کشته شدن مسلمان به دست مسلمان "جهاد" شمرده می‌شود و مفهوم آن کاملا منقلب شده و در مقابل، معنای دیگری پیدا کرده است. این واژه (جهاد) آمده بود تا جامعه را درست کند، اما از درون دچار انقلاب و دگرگونی شد و مفهوم ماهوی دیگری بر ضد جامعه به خود گرفت و و عامل عقب ماندگی و از بین رفتن انسانها شد.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی اظهار کرد: قسم دوم مفهوم «حب» در اسلام اجتماعی است. حب مفهومی عاطفی صرف نیست. "حب امت" یک کلید واژه روایی و اجتماعی است، اما این حب امت در فضای مذهب قرار گرفته و هر مذهب فقط حب نسبت به ابناء خود را دارد. این وضعیت گلوگاه مفاهیم اجتماعی اسلامی را گرفته است. امروز مفاهیم اجتماعی ما دچار گسست و وارفتگی در ارتباط با سایر مفاهیم شده و مادامی که این مفاهیم نظم نظام یافته خود و ساختار اصلی‌اش را به معنای علمی آن پیدا نکند، این گسست در بدنه امت اسلامی همچنان پا برجا خواهد بود.
وی یادآور شد: اصولا مفاهیم اجتماعی اسلام از ابتدا با دو بُعد فرهنگی ـ ارزشی و اخلاقی شکل گرفته بود، اما این مفاهیم را به مرور از دو بُعد یاد شده خالی و عاری و تهی کردیم و آنها بار اخلاقی خود را از دست دادند. اخلاق اسلامی به مفاهیم اخلاقی چسبیده و متصل است، اما متأسفانه مفاهیم اجتماعی از آن عاری شد و معانی ضداخلاقی و خشونت را جایگزین آنها کرده‌ایم.
انتهای پیام/
