افزایش شهرنشینی مصرف و بهره وری بهینه از منابع آبی را ضروری کرده است

 به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،در حالی که جمعیت مناطق شهری حتی در استانهای تهران و البرز بیش از 90 درصد شده در این مدت توجه زیادی به بروز رسانی شبکه های آبرسانی، توسعه خطوط انتقال آب، عدم تفکیک آب شرب از بهداشتی و بهره گیری از شیوه های نوین آبیاری در بخش کشاورزی کشور صورت نگرفته به طوری که این وضعیت زنگ خطر ناشی از مواجهه کشور با شرایط بحرانی آب را به صدا در آورده است.

نتایج سرشماری سال 90 نشان می دهد هم اکنون بیش از 70 درصد جمعیت 10 استان کشور در مناطق شهری زندگی می کنند.

افزایش جمعیت شهری به معنای استفاده بیشتر و متفاوت تر از منابع انرژی نظیر آب، برق، گاز و بنزین می باشد و این در حالی است که هم اکنون کشور با کمبود جدی آب مواجه می باشد و این خود تبعات بیشماری در پی دارد.



** جایگاه جمعیت در توسعه کشورها

هر جامعه ای با جمعیت ساکن در آن، شکل می گیرد، جمعیت دارای نیازهای بیشماری است که حد و اندازه ای ندارد به طوری که با افزایش رفاه همواره این خواست ها در حال تغییر است، بنابراین همواره برنامه ریزان شهری و روستایی باید در صدد ارائه خدمات گوناگون به جامعه باشند.

محمد میرزایی رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران معتقد است: در مراحل اولیه توسعه، رشد جمعیت محرک توسعه است و غیر از این هم نمی تواند باشد. در ایران از 1335 تا 1365 به طور تقریب رشد انفجاری یعنی سه درصد و حتی بالاتر داشتیم.

وی تصریح کرد: یکی از محور های مهم در شرایط کنونی بحث جمعیت و محیط زیست است و رابطه بین این دو مبحث از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در شرایطی بسر می بریم که منابع بی حد و حصر در سطوح ملی و بین المللی مورد استفاده قرار گرفته است. هرچند در اینجا ابعادی همچون مدیریت منابع طبیعی و محیط زیست می‏ تواند مطرح باشد اما شکی نیست یک علتش هم فشار جمعیت است، بنابراین، اگر رشد جمعیت متعادل نباشد با فشار جمعیت بر منابع مواجه خواهیم شد.

وی تصریح کرد: بین سال 1300 تاکنون جمعیت کشور چندین برابر شده و این را نباید دست کم گرفت، پیامد این رشد این است که مواجه شدیم با شهرنشینی بدون حساب و کتاب که پیامدش افزایش آلودگی هوا و انتشار ریزگردها و مهمتر از آن مصرف بی رویه آب و در نتیجه تحلیل منابع آب و مواجه شدن با بحران بی آبی است.

یادآور می شود، روند شهرنشینی در ایران از دهه 40 با وقوع انقلاب سفید که نیاز به نیروی کار صنعتی بود، آغاز شد و پس از انقلاب اسلامی نه تنها این روند کاهش نیافت بلکه بر مهاجرت روستائیان به شهرها افزوده شد. جمعیت روستایی که زمانی 70 تا80درصد جمعیت کشور را به خود تخصیص می داد هم اکنون به کمتر از 30 درصد رسیده است.

میرزایی تاکید کرد: هم اکنون با کمبود آب مواجه هستیم اما تا یکی دو دهه دیگر با بحران بی آب مواجه می ‏شویم. در حال حاضر، در خیلی از نقاط ایران آب جیره بندی می شود که نشان دهنده فشار جمعیت بر منابع است و باید هشیارانه با این موارد مواجه شویم.

وی ادامه داد: در زاینده رود فوتبال بازی می کنند و این فاجعه ملی است، منابع طبیعی و ارتباطش با جمعیت بحثی است که باید به طور جدی مدنظر قرار گیرد و در چارچوب برنامه ریزی و سیاست جمعیت به ابعاد مهم منابع طبیعی و زیست محیطی توجه جدی بشود.

شکی نیست، هرگونه برنامه ریزی جمعیتی اگر بدون توجه به منابع طبیعی انجام شود، نتایج نامطلوبی برای نسل های آتی درپی خواهد داشت.

جمعیت شهری که افزایش می یابد نیازهای مردم نیز نسبت به گذشته تغییر می کند. زمانی در هر محله حمامی عمومی بود که ساکنان محله برای استحمام، به طور هفتگی به آن مراجعه می کردند. هم اکنون همه خانه ها دارای حمام هستند و حتی برخی از منازل بیش از یک حمام دارند.

در محلات یک خانه تبدیل به چندین آپارتمان شده و کوچه ای که در گذشته دارای خانوارهای اندکی بود، هم اکنون با تعدد خانوارهای جدید مواجه شده و این در حالی است که رویه های زندگی تغییر کرده و بهداشت نقش مهمی در زندگی خانوارها پیدا کرده که این امر نیاز به آب را افزایش داده است.

همه این مباحث در حالی است که در سالهای اخیر هیچگونه الگوی رفتاری که مبتنی بر فرهنگ قناعت باشد در بین مردم رواج نیافته و استفاده درست از منابع آب هم قربانی این نبود فرهنگ صحیح شده است.

میرزایی معتقد است: توزیع متناسب جمعیت بحث بسیار مهمی است. جمعیت در مکان باید توزیع مناسبی داشته باشد و در این جا است که بحث آمایش سرزمین به طور جدی مطرح می شود. شرایط اقلیمی و جغرافیایی هم مهم است. نباید به این فکر کنیم کشوری داریم که یک میلیون و 648 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد چرا که همه جای سرزمین ایران شرایط یکسانی ندارد.

وی ادامه داد: دو سوم خاک ایران کویر و بیابان است و از نظر زیستی مناسب نیست و تنها یک سوم سرزمین مورد استفاده قرار می گیرد برای همین جمعیت کمی را در قسمت شرق و جنوب شرقی داریم، در حالی که جمعیت زیادی در غرب و شمال غربی کشور ساکن هستند. این به دلیل تبعیت جمعیت از اقلیم و شرایط جغرافیایی است که اجتناب ناپذیر است اما در چارچوب همین شرایط می توان تعادل بیشتری ایجاد کرد.

رشد استفاده از آب به گونه ای است که طی سه دهه گذشته بر منابع آبی کشور نه تنها افزوده نشده بلکه از میزان آن به دلیل کاهش بارندگی و استفاده بی رویه و مدیریت نشده کاسته شده است.

پیش بینی می شود، تا سال 2050 میلادی حدود 563 میلیون نفر به جمعیت هند، 187 میلیون نفر به جمعیت چین که در زمره فقیرترین کشورهای جهان به لحاظ اراضی کشاورزی قلمداد می شوند، افزوده شود این در حالی است که این کشورها در حال حاضر با مشکلات عدیده ای در زمره تامین منابع آب مواجه هستند.

کشورهایی نظیر مصر، مکزیک و جمهوری اسلامی ایران نیز با افزایش جمعیت مواجه بوده و براساس پیش بینی سازمان ملل متحد جمعیت آنها تا سال 2050 حدود 50 درصد افزایش خواهد یافت.

از آنجا که کشور ایران هم اکنون با کمبود منابع آب مواجه است باید با اتخاذ تدابیر مناسب زمینه استفاده بهینه از منابع محدود آب مورد توجه قرار گیرد زیرا به طور قطع رشد جمعیت و دستیابی به توسعه پایدار به منابع آبی مناسب نیاز دارد.

کمبود آب، خود را در خشک شدن رودخانه ها و چاههای زیرزمینی و تقلیل آب سدها و همچنین کمبود بارش ها نشان می دهد.

بیش از 30 درصد تلفات آب در ایران از فرسودگی بافت های فرسوده ناشی می شود که نه تنها تعمیر نمی شوند بلکه بازسازی آنها نیاز به هزینه بالا از سوی دولت و تدوین برنامه های بلندمدت دارد.

خالی شدن سفره های زیرزمینی باعث شده بیش از 76 درصد از دشت های ایران در معرض نابودی قرار گیرند.

خشک شدن زاینده رود، نابودی دریاچه های ارومیه، هامون، بختگان، پریشان، کافتر در استان فارس، طشک، هورالهویزه و بحران رود کارون که زمانی یکی از شریانهای مهم آبی کشور محسوب می شد و کشف رود در خراسان که به فاضلاب و محل تجمع مواد آلوده کننده تبدیل شده و بسیاری دیگر از جریانهای آبی کشور اکنون با بحران زیست محیطی مواجه شده اند.

همه این رخدادهای ناخوشایند در حالی است که نیازهای جمعیت به آب به دلیل افزایش جمعیت و مصرف بیشتر شده است.

حمید چیت چیان وزیر نیرو بتازگی اعلام کرد: اوایل انقلاب میزان آب تجدیدشونده به ازای هر ایرانی چهار هزار مترمکعب در سال بود که در حال حاضر در نتیجه تحولات در اقلیم و افزایش جمعیت این میزان از 1600 مترمکعب کمتر است.

در حال حاضر حدود 54 میلیون نفر در شهرها و 16.2 میلیون نفر در روستاها تحت پوشش منابع آبی هستند که این مقدار یعنی 98.8 درصد مردم در شهرها و 77.8 درصد در روستاها زندگی می کنند.

پرویز کردوانی کویر شناس ایرانی معتقد است: وقتی شهرها گسترش یافت مشکل تامین آب آنها به وجود آمد. بعد شروع کردند از استان های آبخیز به مناطق دیگر آب دادن و نتیجه اش این شده که در خوزستان آب را برگرداندیم به سمت اصفهان. اما آیا این کار منطقی بود؟

وی با انتقاد از سیاست انتقال آب از مناطق پرآب به دیگر مناطق اعلام کرد: هر استان کم آبی را که بخواهید نابود کنید فقط کافی است به آن آب بدهید. چون با این اقدام فقط تشنگی شان افزایش می یابد بدون آنکه سیر اب شوند.

طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی با صرف هزینه های بیهوده به جایی نرسید، متاسفانه طرحهایی از این دست نشان می دهد که نه تنها از منابع خود نظیر دریاچه هایی که در این سالها خشک شده اند نمی توانیم حراست کنیم بلکه در صدد بهم زدن اقلیم های متفاوت با صرف هزینه های بیهوده هستیم.

مهر 93 برای دانش آموزان ایرانی با این پیام از سوی رئیس جمهور همراه بود: 'عزیزانم ایران ما با مشکل جدی کمبود آب روبه رو است، هر کدام از ما چگونه می توانیم از آب های کشور بهتر نگهداری و استفاده کنیم؟'.

ناصر کرمی محیط شناس ایرانی که در نروژ زندگی می کند، معتقد است: اگر در منابع آبی صرفه جویی نشود سرنوشت سومالی در انتظار مردم ایران خواهد بود.

وی توضیح داد: هم اکنون از 112 میلیارد مترمکعب منابع آب کشور ما حدود 90 میلیارد مترمکعب آن را مصرف می کنیم. این 90 میلیارد مترمکعب را از کجا آورده ایم؟ از حقابه طبیعی ارومیه و پریشان و کارون و زاینده رود و... که جملگی دارند خشک می شوند. طبیعت تا مدت ها تحمل می کند و از منابع و ذخایر کمتر در دسترس خودش استفاده می کند تا شرایط طبیعی به نظر برسد اما ناگهان از یک جایی، معمولاً از وقتی که دیگر خیلی دیر شده طبیعت مقاومت را رها می کند و تسلیم فلاکت می شود.

با گسترش بیابان زایی و فرسایش خاک، کشاورزی و دامداری مزیت خود را از دست داده و نزدیک به یک سوم جمعیت کشور از این نظر به مردمانی بیکار و بسیار فقیر تبدیل خواهند شد. حاشیه نشینی افزایش می یابد که لاجرم هزینه های دولت را افزایش خواهد داد.

نابودی طبیعت از دیگر تبعات کمبود آب است که نه تنها جانوران بلکه گونه های مختلف گیاهی از بین می رود و ایران یکی از بزرگترین واردکنندگان محصولات کشاورزی خواهد شد.

بحران آب در کشور بسیار جدی است، هر برنامه ای بدون در نظر گرفتن منابع آب معنایی ندارد، توسعه بخش های صنعت و کشاورزی منوط به استفاده بهینه از منابع آبی است.

اگر به احیای منابع آب بی توجه باشیم، تدوین و اجرای هر برنامه دیگر بی اساس است.

توسعه صنعت، کشاورزی و به تبع آن بخش خدمات که می تواند اشتغال در کشور ایجاد کند، منوط به داشتن منابع آبی است.

تامین و مدیریت منابع طبیعی مهم است زیرا این منابع نه تنها به مردم تعلق دارد بلکه نسل های آتی که انتظار آمدنشان را داریم باید از آن برخوردار شوند. افزایش جمعیت و گسترش شهرها بدون تامین و مدیریت آب تبعات ناخوشایندی به دنبال دارد.

آینده را امروز پیش بینی کنیم و از بروز تبعات ناخوشایند آن با خرد و تدبیر کارشناسی بشدت پیشگیری کنیم در غیر این صورت اگر امروز دیر نشده باشد بی تردید فردا خیلی دیر است.

منبع:ایرنا

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.

بازگشت به صفحه سایر رسانه ها