گریه، تنها کارکرد نهاد هیأت نیست/سباک نباید مثل سرآشپز فقط به ذائقه توجه کند

خبرگزاری تسنیم: حجت الاسلام و المسلمین صمدی را با هیات الرضا و محفل عبدالرضا هلالی می‌شناسند. پای حرف‌های او که تجربه موفقی در منبر این گونه هیات ها و ارتباط با مستمعین آن و به خصوص جوانان دارد، نشستیم و از کارکردهای نهاد "هیئت" از او پرسیدیم. بخش اول این مصاحبه در ادامه آمده است:

*تسنیم: رهبری درحکم اخیرشان به شورای عالی انقلاب فرهنگی به ارتباط و نقش سیاست گذاری فرهنگی از سوی حاکمیت در نهادهای فرهنگی مردمی اشاره کردند. در این رابطه می توان به دو نمونه از عالی ترین این نهادها اشاره کرد؛ هیات و مسجد. در این رابطه شما به عنوان یک واعظ، جایگاه هیات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مسئله هیات از دیرباز در کل ممالک شیعه وجود داشته و جلسات آن در همه کشورها تشکیل می شده است. در زمان معصومین نیز این جلسات برقرار بوده است. سابقه بحث روضه حتی به قبل از ولادت امام حسین(ع) می رسد. وقتی خدای متعال از طریق وحی جریان کربلا را به پیامبر انتقال می دهد، و همه اهل بیت و پیامبران پیش از ایشان نیز در مصیبت ایشان اشک می ریزند. حتی تا حضرت آدم(ع) که توبه ایشان نیز با توسل به خمسه طیبه پذیرفته می شود. مسئله هیات و جمع شدن یک عده به دور هم با محوریت عشق و معارف اهل بیت، نیز یک سابقه دیرینه دارد. اما این نوع هیاتی که ما با آنها مواجه هستیم، متفاوت است. سبک و سیاق این جلسات، سبک مردمی ای است که می تواند مناسب با فرهنگ هر مکانی، نوع خاصی پیدا کند. البته محتوای این جلسات هم همان معارف حسینی و فرهنگ عاشوراست، اما شکل آن می تواند متفاوت باشد. بنده معتقدم در شکل می توانیم با وسعت دید نگاه کنیم و تا آنجائی که شکل عزاداری با مسائل فقهی معارضت نداشته باشد، نباید ممانعتی ایجاد شود.

دشمنان برای هیئت ها برنامه دارند

در ایران یک مدت یک سری اشکال عزاداری مطرح بود، که متاسفانه برخی از اینها مورد تایید فقه ما نیست. از این باب که وهن مکتب امام حسین(ع) و اهل بیت می شود. برخی از مسائل هم زیر عنوان های دیگر می رود. مثلا برخی از اشکال نوحه خوانی و اداره مجالس تحت یکی از عناوین فقهی واقع و شامل حرمت می شود. دشمنان ما هم در شکل و هم در محتوا برای هیئات برنامه دارند.

نهادهای فرهنگی جنبه حمایتی دارند نه دخالتی

در این جا باید گفت همه دستگاه ها و نهادهائی که در عرصه فرهنگ کشور تاثیرگذارند و جنبه حمایتی دارند نه جنبه دخالتی، مثل همین شورای عالی انقلاب فرهنگی، اگر اینها فعال نشوند، دشمنان فعالند و به جای آنها اثر می گذارند. متاسفانه گاهی در گوشه و کنار این بحث ها هم می بینیم که برخی از مادحین گرفتار این آسیب ها شده اند. البته قاطبه اینها با علما در ارتباط اند و دست شان در دست اهل فن است، اما عده ای هم هستند که هم در وادی شعر و هم در وادی سبک دچار این آسیب ها می شوند و این برای علما و بزرگان جامعه آزاردهنده است. خدای متعال این دستگاه را به گونه ای طراحی کرده که همگان بدون هیچ انتظاری پای این دستگاه باشند و کار کنند. این یک ذخیره ذخاری است که مسئولین ما و عقلای قوم باید قدر آن را بدانند. کسانی که نسبت به فرهنگ عاشورا کار کرده اند و زحمت کشیده اند، باید برای ادامه این راه خوراک داشته باشند.

خاطرم هست که مقام معظم رهبری در یکی از جلساتی که با شاعران و مادحین اهل بیت داشتند، در این باره فرمودند خودتان تولید سبک داشته باشید. یعنی در شکل عزاداری و تولید سبک ها ورود کنید. لزومی ندارد ما از سبک ها و شکل هایی در عزاداری استفاده کنیم که تناسبی با فرهنگ ایرانی ندارد و خدائی نکرده در ذهن ها این نکته را متبادر می کند که از فرهنگ غرب کپی برداری شده است. اگر این استنتاج بشود که ما به بهانه جذابیت این کپی برداری را ایجاد کرده ایم، درست نیست.

ما با جذابیت سبک‌های مداحی مشکلی نداریم؛ اگر در چارچوب باشد

ما با جذابیت مشکلی نداریم، اما باید در چارچوب خودش باشد و حرمت ها وچارچوب ها نگه داشته شود. این پذیرش باید از سوی همه باشد. از سوی همه مسئولین از شورای عالی انقلاب فرهنگی تا مادحین. باید این نکته پذیرفته شود که هر منطقه ای نوع و شیوه ای خاص خود را در عزاداری دارد و مادامیکه این سبک عزاداری مسائل و خط قرمزهای فقهی را درنوردیده باشد، ما از آن ممانعتی نمی کنیم. من در اینجا یک نکته ای گوشزد کنم؛ مسئولین مربوطه و صاحبان فکر و اندیشه در این باره باید با نوکران امام حسین(ع) در ارتباط باشند. مثلا خانه مداحان برای تبادل افکار و اطلاعات تشکیل شده، اما آن انسجام لازم چه در حوزه کار مادحین و چه در حوزه کار روحانیون، در آن وجود ندارد.

در سبک فقط نباید ذائقه مخاطب مورد توجه باشد

*تسنیم: ذاکرین قدیمی خیلی سبک محور نبودند و در نتیجه بحث‌هایشان بیشتر حول محور تاریخ و معارف اهل بیت(ع) می‌گشت. این شیوه امروز تغییر کرده است؟

ما با سبک های جدید مخالفتی نداریم. ما در سال93 نمی توانیم اصرار کنیم که همچنان سبک های حاج ناظم و امثالهم خوانده شود. گرچه آنها حال و هوای متفاوت و بسیار خوبی دارند، اما با رشد جامعه و تغییر سلیقه، باید این نکته را نیز مورد توجه قرار دهیم. در دیگر سوی همین بحث باید به این نیز توجه داشت که ما در برنامه ریزی برای خواندن فقط نباید به ذائقه مخاطبین توجه داشته باشیم. پزشک داروئی به مریض می دهد که برای او مفید اما تلخ است، اما آشپز فقط ذائقه را مد نظر قرار می‌دهد.

برخی از برنامه های صداوسیما هم مثل آشپزی است. فقط ذائقه مخاطبین را مورد توجه قرار می دهد. ما نباید در این رابطه به سبک آشپز و صداسیما وارد صحنه عمل بشویم. نباید در تولید سبک و محتوا فقط ذائقه را در نظر گرفت. در این راه هم می توان از کسانی کمک گرفت که به این حیطه آشنا هستند و می توانند سبک های جدید و متناسب با دستگاه امام حسین(علیه السلام) را تولید کنند. ما به آن نکته ای معترضیم که نباید توجه به این ذائقه تا جائی پیش برود که تنها به این مسئله توجه شود. مردم و جوانان آشنا و علاقمند به سبک های جدید هستند. ما هم با این علاقه و آشنا بودن مخالف نیستیم، اما باید در چارچوب عمل شود. نه مثل برخی که این جذابیت را بهانه کرده اند و هر سبکی را می خوانند. حرمت دستگاه امام حسین(علیه السلام) باید در سبک خوانی ها حفظ شود.

سخنرانان باید از متدهای جذب مخاطب استفاده کنند

*تسنیم: ذائقه تاریخی مردم ما در گذشته این طور بوده که در جلسات واعظ محور بوده ایم، اما در حال حاضر برخی هیئات مداح محور شده اند. این به ما هو خودش ایرادی دارد؟ یا آن هیئت‌ها هم باید به واعظ توجه کنند؟ شما تحلیل تان از این جریان چیست؟

البته این مسئله عمومیت ندارد. مثلا جلسه آقای انصاریان یا آقای هاشمی نژاد، هنوز هم واعظ محور است. یک جهت این قضیه مربوط به خوراک دهی منبری است. یک جهت هم مربوط به این که جذابیت مداحی به مراتب بیشتر از وعظ است. مقام معظم رهبری در یکی از جلسات خطاب به مادحین گفتند که گاهی یک شعر شما کار یک جلسه سخنرانی را انجام می دهد. واقعا هم همینطور است. جذابیت شعر، صوت، درگیر شدن مخاطب، سینه زدن و ... باعث می شود جلسه مداحی یک جذابیت ویژه خصوصا برای جوانان داشته باشد. در اینجا هم مسائل فنی مخاطب شناسی هست. این وسعتی که در مداحی در استفاده از سبک و ابزار برای تاثیرگذاری در مخاطبین هست، بسیار بیشتر از سخنرانی است. البته آقایان سخنران هم باید از متدهای جذب مخاطبان استفاده کنند تا این تعادل در هیأت برقرار شود.

برخی ارزش منبر امام صادق(علیه السلام) را حفظ نمی کنند

اما در مورد گرداندگان هیئات من حیث المجموع باید گفت که در برخی جلسات گردانندگان آن در تبلیغات نام مداح را برجسته تر می کنند و این مساله به منزله آن است که حرمت منبر امام صادق(ع) را حفظ نمی کنند. از نوع تبلیغات اینها می توان فهمید که برای منبر امام صادق(ع) چقدر حساب باز کرده اند.

پس این مسئله از دو جنبه جذابیت مداحی و سبک و شیوه های انتقال مفهوم در آن و بعد هم برنامه ریزی جلسات و مسئولین جلسه برای درگیر کردن مخاطبین با واعظ ناشی می شود. البته که در دهه محرم جوانان پای منبرها می آیند و ان شاءالله این حضور مستمر آنها در تمامی جلسات در طول سال نیز جاری شود.

اهل بیت(علیهم السلام) را نباید فقط در موالات و گریه کردن خلاصه کرد

*تسنیم: بحث بعدی راجع به کارکردهای هیات است؛ این درست است که هیات به عنوان پایگاه اصلی شناخت معارف اهل بیت (علیهم السلام) شناخته می شود، اما می توان کارکردهای دیگری نیز برای این نهاد متصور شد. مثلا رسیدگی به امور اجتماعی و به طور مثال فقر، یکی از این مسائل، کارکردهای اجتماعی است که در گذشته نیز در هیات ها وجود داشته است. این نکته را می توان با توجه به متمرکز شدن هیات ها در حال حاضر نیز بررسی کرد. اینکه افراد از اقصی نقاط شهر به یک هیات می روند و در این پایگاه حضور مستمر دارند، می تواند پتانسیل خوبی برای تقویت این کارکردها باشد.

این از قدیم هم بوده است. در هیات ها بسیاری از مشکلات حل می شده و می شود. مثلا همین بحث فقر؛ من خودم به یک هیاتی رفتم که با همت خودشان 70 خانواده را تحت پوشش گرفته بودند. یک عده جوانی که با به کار گرفتن همت شان حتی وام نیز به اعضای هیات اعطا می کردند. این ها باید در همه هیات ها باشد، نباید فقط در هیات ها اهل بیت(علیهم السلام) را فقط در موالاتشان و معارفشان و گریه کردن‌شان خلاصه کرد.

موالات محبین در طول موالات اهل بیت(علیهم السلام)است

در همان زیارت عاشورا ما یک موالاة ولیکم هم داریم که توجه به مشکلات موالات است که موالات همان کسانی اند که به هیئت می آیند. شیعه باید نسبت به این قشر حساس باشد و در جهت رفع مشکلات شان بکوشد. در هیات می توانند به خوبی برای این مسئله بکوشند. در هیات ها فقط برای موالات می کوشند و موالاة ولیکم را نادیده گرفته اند. متاسفانه این فرهنگ ایجاد شده است که یکی از کثیف ترین فرهنگ هاست؛ آن هم این است که این مشکل مشکل توست به من ربطی ندارد. این باید از عرصه اندیشه مردم، خصوصا در میان قشر هیاتی زدوده شود.

ادامه دارد...

انتهای پیام/