کاهش قیمت نفت بر بودجه چه تأثیری خواهد داشت؟
خبرگزاری تسنیم: دولت برای جبران کسری بودجه‌ی ناشی از کاهش قیمت نفت چه راهکارهایی باید اتخاذ کند؟ آیا گران شدن دلار و افزایش مالیات می‌تواند راهکار مناسبی محسوب شود؟
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، مدتی است که شاهد کاهش شدید قیمت جهانی نفت هستیم؛ به‌طوری‌که قیمت سبد نفتی اوپک از 115 دلار به 85 دلار رسیده است که این کاهش قیمت برای کشورهای تولیدکننده‌ی نفت می‌تواند دارای اثرات زیان‌باری باشد. در این میان، کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نبوده و روزهای سختی را سپری می‌کند و تحقق درآمدهای نفتی را با ابهام مواجه خواهد ساخت و کمترین تأثیر آن بروز کسری بودجه و نوساناتی است که در کوتاه‌مدت و بلندمدت در پی آن به وجود خواهد آمد.
به نظر دکتر خدیجه نصراللهی، اگر حساب ذخیره‌ی ارزی با آن سطح سیاستی که در شرایط راه‌اندازی آن پیش‌بینی شده بود، تجهیز می‌شد، کاهش قیمت نفت، ضرر و زیان چندانی ایجاد نمی‌کرد و در کشور ما به دلیل عدم مدیریت صحیح و تکیه‌ی دولت بر درآمدهای نفتی، این کاهش می‌تواند اثرات مخربی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بر اقتصاد وارد سازد.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان در ادامه افزود: می‌توان از یک دیدگاه دیگر هم به این قضیه نگاه کرد که اگر قیمت نفت افزایش یابد، مصرف‌کنندگان در بلندمدت به دنبال جانشین‌های دیگری خواهند بود. لذا کاهش قیمت نفت آثار مخرب چندانی در بر نخواهد داشت، بلکه دولت باید بتواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت با به‌کارگیری تمهیدات لازم، وابستگی اقتصاد به نفت را کاهش دهد.
در ادامه گفت‌وگوی برهان با ایشان را می‌خوانیم.
به نظر شما، کاهش قیمت نفت چه اثری بر بودجه‌ی امسال داشته است؟ اگر روند کاهش قیمت نفت در سال جاری ادامه یابد، چه تمهیداتی برای سال آینده باید در نظر گرفته شود؟
می‌دانید که یکی از دلایل ایجاد صندوق ذخیره‌ی ارزی همین بوده است. در حقیقت، هدف از این کار، کاهش تأثیرات نوسانات قیمت نفت در اقتصاد ایران بوده است. طبیعتاً با توجه به تدابیر اندیشیده‌شده، نباید تغییر قیمت نفت بر وضعیت بودجه و اقتصاد ایران، تأثیر بسیاری بگذارد، اما متأسفانه در واقعیت، حساب ذخیره‌ی ارزی در مسیر و جهت پیش‌بینی‌شده و برنامهریزیشده پیش نرفته است. طبعاً با چنین شرایطی، برنامه‌های دولت تغییر پیدا می‌کند و دچار کسری بودجه خواهد شد که در این حالت، از سهم بودجه‌های عمرانی کشور کم خواهد شد. البته تعدد این طرح‌های ناتمام نیز ضررهایی را به اقتصاد ایران وارد می‌کند.
به نظر شما، پیامد کسری بودجه بر اقتصاد ایران چیست؟
دولت مجبور می‌شود به منابع بانک مرکزی روی بیاورد. این کار به افزایش تورم می‌انجامد. همان‌طور که می‌دانید، معمولاً در این شرایط، دولت‌ها به خودشان زحمت نمی‌دهند تا از منابع بخش خصوصی برای تأمین مخارج خود استفاده کنند. اگر این دولت نیز مانند سایر دولت‌ها، کوتاه‌ترین مسیر را انتخاب کند، مجدداً با بحث انبساط پایه‌ی پولی، تورم و بی‌ثباتی در اقتصاد، مواجه خواهیم بود. معمولاً پس‌لرزه‌ی آن نیز بحث رکود است، زیرا در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی، دیگر کسی انگیزه و جرئت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ را ندارد. بنابراین به فرآیند توسعه نیز مانند دیگر موارد خدشه وارد می‌شود.
آیا این امکان وجود دارد که دولت با گران کردن دلار، کسری بودجه را تأمین کند؟ این کار چه اثراتی در پی خواهد داشت؟
در واقع این سیاستی است که قبلاً به‌منظور افزایش رقابت و گسترش صادرات غیرنفتی مطرح شده است. طبیعتاً اگر این سیاست بتواند بخش صادرات کشور را فعال کند، می‌تواند بر روند فعالیت اقتصادی نیز تأثیر مثبتی بگذارد. توجه داشته باشید، به هر حال اقتصاد ایران، اقتصادی وابسته است.
به دنبال تغییر هریک از اجزای منابع پایه‌ی پولی، مثل بدهی دولت، بدهی بانک‌ها و دارایی‌های خارجیِ بانک مرکزی، بحث حجم نقدینگی، تورم و بی‌ثباتی اقتصادی مطرح می‌شود. بنابراین تفاوت چندانی بین اینکه دولت، کمبود منابع خود را از طریق گران کردن دلار تأمین کند یا مستقیماً وام بگیرد، وجود ندارد. این موضوع از ویژگی‌های ساختاریِ اقتصاد ایران است.
نظر شما درباره‌ی تأثیر جبرانِ کسری بودجه، از طریق افزایش مالیات چیست؟
متأسفانه سیستم مالیاتی ایران، سیستم کارآمدی نیست؛ یعنی اعمال چنین سیاستی، غیر از اینکه در فرآیند فعالیت‌ها اخلال ایجاد کند، نتیجه‌ی دیگری نخواهد داشت. بنابراین به نظر من، با توجه به شرایط رکود اقتصادی امروز، بعید می‌دانم دولت برای اینکه اقتصاد را از شرایط رکود خارج کند، بخواهد از طریق مالیات، کسری بودجه‌ی خود را تأمین کند.
با توجه به اینکه فرمودید ممکن است دولت نتواند سرمایه‌های بخش خصوصی را جذب کند، آیا فکر می‌کنید جذب سرمایه‌ی خصوصی از طریق اوراق مشارکت امکان‌پذیر باشد؟
دولت می‌تواند با انتشار اوراق مشارکت، بخشی از هزینه‌ها را تأمین کند، اما این کار بستگی به اعتماد یا اعتبار سیاستی دولتی دارد.
بودجه‌ی سال 93 براساس نفتِ 100 دلاری بسته شده است. به نظر شما، اکنون که قیمت نفت از 100 دلار به 80 دلار رسیده است، این 20 دلار کاهش قیمت چه تأثیری بر بودجه‌ی امسال خواهد داشت؟
در حقیقت در بحث بودجه، با دو بحث کسری برنامهریزیشده و کسری برنامه‌ریزی‌نشده مواجه هستیم. معمولاً در شرایط کسری پیش‌بینی‌نشده، تجربه نشان می‌دهد در دولت‌ها، به‌خصوص در ایران، از مخرب‌ترین روش تأمین کسری، همان بحث پایه‌ی پولی، استفاده می‌شود. هزینه‌ی این کار را نیز عمدتاً مردم پرداخت می‌کنند.
اگر حساب ذخیره‌ی ارزی با آن سطح سیاستی که در شرایط راه‌اندازی آن پیش‌بینی شده بود، تجهیز می‌شد، کاهش قیمت نفت، ضرر و زیان چندانی ایجاد نمی‌کرد. از دیدگاه دیگر نیز باید به کاهش قیمت نفت توجه کرد، زیرا در بلندمدت هرچه قیمت نفت در بازار بالاتر برود، ممکن است گزینه‌های جانشینی که امروز صرفه‌ی اقتصادی ندارند، برای متقاضیان و مصرف‌کننده‌های نفتی صرفه پیدا کنند. بنابراین با این دیدگاه، فکر نمی‌کنم کاهش قیمت نفت پدیده‌ای فاجعه‌انگیز باشد. هرچند مثل هر مورد دیگری، به مدیریت نیاز دارد. اگر این کار، خوب مدیریت شود، اقتصاد ایران نیز از این وضعیت خلاص می‌شود.
راهکار پیشنهادی شما برای جبران کسری بودجه در کوتاه‌مدت و بلندمدت چیست؟
همان‌طور که اشاره کردم، بهترین راهکار در کوتاه‌مدت، تجهیز منابع بخش خصوصی و جذب آن‌هاست. در واقع منظور، همان بحث انتشار اوراق مشارکت و بحث خصوصی‌سازی است که به نظر من، می‌تواند تا حدودی مفید واقع شود.
طبیعتاً در بلندمدت نیز باید زیرساخت‌ها و امکانات اقتصادی کشور به‌گونه‌ای تجهیز شوند که بتوانیم از این وابستگی و استیصال رهایی یابیم. به نظر من، واقعاً راه دیگری نیست، مگر اینکه به غیر از نفت، از سایر بخش‌ها و مزیت‌های اقتصادی کشور نیز استفاده کنیم تا با کاهش قیمت نفت، این‌گونه دچار رکود اقتصادی نشویم.
به نظر شما، کاهش قیمت نفت می‌تواند بر بودجه‌ی سال 94 نیز تأثیر بگذارد؟
بله، قطعاً تأثیرگذار خواهد بود. به نظر می‌رسد این کاهش در بلندمدت اتفاق خواهد افتاد. یکی از دلایل اصلی آن نیز کاهش تقاضای کشور چین بوده است. بنابراین، این فرآیند، فرآیندی کوتاه‌مدت نخواهد بود و قطعاً در سال 94 نیز با این مسائل و تأثیرات روبه‌رو خواهیم بود؛ با این تفاوت که در سال 94، می‌توان آن را بهتر مدیریت کرد، چون حالت پیش‌بینی‌شده و به‌وقوع‌پیوسته‌ای دارد.
با توجه به کاهش قیمت نفت در امسال، پیشنهاد شما برای بودجه‌ی سال 94 چیست؟ به عبارت دیگر، بودجه‌ی سال 94 بهتر است با چه قیمتی بسته شود؟
بحث بر سر نرخ بودجه نیست. دوباره تأکید می‌کنم اگر حساب ذخیره‌ی ارزی در مسیر پیش‌بینی‌شده‌ی خود هدایت شود، بسیاری از مشکلات و مسائل حل‌وفصل می‌شوند. متأسفانه به این دلیل، مکانیسمی که پیش‌بینی شده بود تا در مقابل این نوسانات، حالت ضربه‌گیر داشته باشد، عملاً کاربرد و کارایی ندارد. با توجه به بی‌ثباتی موجود، در خودِ منطقه‌ی خاورمیانه، هیچ نرخی را نمی‌توان برای سال 94 پیش‌بینی کرد. واقعیت این است که این عدم اطمینان وجود دارد؛ یعنی حتی ممکن است در سال 94، با افزایش قیمت نفت نیز مواجه شویم. به نظر من، مهم‌ترین کاری که دولت می‌تواند انجام دهد یا باید انجام دهد، این است که حساب ذخیره‌ی ارزی را به سمت‌وسوی پیش‌بینی‌شده هدایت کند. به هر حال، این پدیده ممکن است باز هم تکرار شود. افزایش یا کاهش قیمت نفت، به‌طور قطع، قابل پیش‌بینی نیست.
بنابراین شما بهترین راه جبران کسری بودجه‌ی دولت را سروسامان دادن حساب ذخیره‌ی ارزی می‌دانید؟
بله، همان‌طور که اشاره کردم، مهم‌ترین سیاستی که دولت در این شرایط می‌تواند دنبال کند، بحث اعتمادسازی است؛ یعنی دولت برای پشت سر گذاشتن این فرآیند، باید همه‌ی سعی خود را برای جذب همکاری بخش خصوصی به کار گیرد.
منبع:برهان
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.
