به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یازدهمین جشنواره نقد کتاب عصر امروز یک شنبه 14 دی ماه با حضور سید عباس صالحی معاون فرهنگی وزارت ارشاد، حسین پاینده نویسنده، محمد رجبی رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی، نصرالله پورجوادی نویسنده، مجید غلامی جلیسه سرپرست خانه کتاب و جمعی از اهالی فرهنگ و اندیشه در پژوهشگاه فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی برگزار شد.

نصرالله پورجوادی پژوهشگر در این مراسم در سخنانی با اشاره به اینکه دو گونه نقد وجود دارد، گفت: نخست نقدی است که در غرب به آن معرفی گفته می‌شود که گزارشی اجمالی از کتاب است و معمولا نشریات و مجلات اینگونه نقد‌ها را منتشر می‌کنند نویسنده در اینگونه نقد نکات برجسته را معرفی می‌کند و برخی امتیازها و کاستی‌ها را نیز منعکس می‌کند اما گونه‌ای دیگر از نقد، نقد حقیقی است که اندک نوشته می‌شود و باید توسط افراد مسلط به موضوع تألیف شوند که ازنظر علم و آگاهی و دانش کمتر از نویسنده نیستند. اینگونه نقدها خود شأن خاصی دارند و مطالعه آن مکمل و متمم کتاب است.

وی ادامه داد: این نوع نقد بیشتر از دانش و علمی است که در آن کتاب مطرح شده است. اینگونه نقدها نه تنها برای مخاطبان و مولف کتاب مفید هستند بلکه برای جامعه و ناشران نیز می‌تواند مفید باشد ناشران بسیاری در کشور داریم که اکثراً از نظر دانش تبحری ندارند و لذا نقدهایی که از نوع دوم باشد می‌تواند سطح آگاهی آنها را نیز افزایش داده و حتی بخشی از این‌گونه نقدها باید پیش از چاپ کتاب انجام گیرد. من سال‌ها در مرکز نشر دانشگاهی به عنوان ناشر فعالیت می‌کردم زمانی که می‌خواستم کتابی را منتشر کنم در بسیاری از زمینه‌ها به خودم اجازه نمی‌دادم که اظهار نظر کنم.

پورجوادی با اشاره به اینکه ناشران به راحتی آثار منقول را منتشر می‌کنند گفت: ما هنوز نمی‌دانیم کتاب‌های واقعی عطار کدام است. حتی نمی‌‌دانیم یوسف و زلیخا اثر فردوسی است یا نیست. حتی تقریبا می‌توان گفت این کتاب متعلق به فردوسی نیست درحالی که بسیاری از ناشران این کتابها را منتشر می‌کنند و بنابراین بهتر است که کتابهای منقول چاپ نشود چرا که کتابی که گمراه‌کننده جامعه علمی کشور باشد نباید منتشر شود.

حسین پاینده محقق نویسنده و منتقد ادبی نیز در این نشست در سخنانی گفت: 60 هزار عنوان کتاب درسال در کشور ما منتشر می‌شود آن چه تسامحا نقد کتاب معرفی می‌شود معطوف به معرفی این آثار است که هم خدمت به ناشران است که وقت ندارند این کتابها را بخوانند و هم خدمت به مخاطبان.

وی ادامه داد: کارکرد تحولات معرفی کتاب این است که با توجه به کسرت کتاب‌های منتشر شده افرادی که با کارهای نویسندگان آشنا هستند کتاب‌ها را خوانده و در مطبوعات آنها را معرفی می‌کنند هدف اول اینگونه مقالات معرفی کتاب‌های تازه منتشر شده است که عمدتا با اطلاعات کتاب‌شناختی آغاز می‌شوند و سپس مقاله نویس شناختی از محتوای کتاب را بدست می‌دهد. درحالی که نقد یعنی تبیین معانی متکثر متون با استناد به روش شناس‌ها و اصلاحات اخذ شده از نظریه‌ها.

پاینده افزود: کار منتقد یک کار تخصصی است کاری نیست که در مطبوعات عمومی انجام شود کار او با استناد به نظریه‌ها و شیوه‌ای نظام‌مند دیدگاهی را درباره معانی مستقر در متن منتشر کردن است. منتقد به فضاهای سفید بین سطرها یعنی به معنای تسریح نشده و گفته نشده در متن اما القا شده توجه دارد. از همین رو است که نقد در مجلسات آکادمیک منتشر می‌شود و دایره خوانندگان آن محدود است البته ما نقد را با انتقاد یکسان گرفته‌ایم که هیچ ارتباطی هم با هم ندارند.

وی افزود: آسیب‌های نقض کتاب در کشور ما بسیارند اما برخی از آنها عبارتند از اشراف نداشتن نویسنده به موضوعی که در آن نقد می‌نویسد، نازل بودن سطح دانش مقاله نویس، رد کردن مرز احترام و ... آنچه در بسیاری از مقالات موسوم به نقد کتاب در مجلات نوشته می‌شود شایسته کشور ما نیست. شاید اگر ما به این نوع مقالات نقد نگوییم وضعیت نقد کتاب بهتر از پیش شود.

امیرعلی نجومیان استاد دانشگاه نویسنده نیز در این نشست در سخنانی با ارزیابی نقد کتاب در چهار مرحله تاریخی از نقد تفسیری نقد توصیفی نقد ارزیابانه و نقد تحلیلی نام برد و گفت: اکنون به نظر من نقد تحلیلی گفتمانی کتاب باید شکل بگیرد. جامعه ما نیاز به این نوع نقد دارد این نوع نقد در سه محور جایگاه تأثیرگذاری و کارکرد و نسبت شکل می‌گیرد. کتاب یک فضای گفتمانی است و نمی‌توان به عنوان یک پدیده مستقل آن را ارزیابی کرد نقد کتاب در گرو روابط گفتمانی آن کتاب با جامعه است.

محمدرضا ترکی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با بیان این مطلب که نقد امروز و دیروز متفاوت شده است، گفت: در سنت ادبی ما نقد بخشی ازپروسه تألیف بود اگر کسی کتابی می‌نوشت عمدتا فرصتی را فراهم می‌کرد که کسانی دیگر در کتاب او تعلیق و حاشیه بنویسند و این یک فرهنگ پذیرفته شده بود. نویسنده به گونه‌ای می‌نوشت که بعداً کسی بتواند کار او را تکمیل کند حتی گاهی خود او شارع کتاب خودش می‌شد. اما در روزگار معاصر در کنار تمام مسائل ما با پدیده نامطلوب نقد ژورنالیستی، نقد خشن عصبی و حزبی روبرو هستیم. اگر ما امروز از اینکه منتقد ما جایگاه واقعی خود را ندارد اندوهگین هستیم اگر نقد چیزی فراتر از مرور و معرفی یک اثر نیست باید کاری کرد که این وجه ترمیم شود.

علی اصغر محمدخانی معاون فرهنگی شهر کتاب نیز دیگر سخنران این مراسم بود که در سخنانی گفت: تاکنون بیش از 120 اثر در حوزه نقد ادبی ترجمه و تألیف شده‌اند که آثار شاخص و پایه‌ای هستند اما چرا نقد کتاب در کشور ما رونق نگرفته است به نظر من نقد کتاب با دیگر حوزه‌های علم همچون سیاست روانشناسی و اجتماعی ارتباط بسیار دارد. این تعارضات برقرار است؛ نقد انجام نمی‌شود و بسیاری از بزرگان فرهنگی ما امروزه تحمل نقد را ندارند. نقدهای تحلیلی را تنها متخصصان می‌خوانند اما معرفی شمول بیشتری پیدا می‌کند پیشنهاد من این است که بزرگان فرهنگ ما کتاب خواندن را توصیه کنند. به دلیل مشکلات توزیعی که در کشور وجود دارد بسیاری از کتاب‌ها خوب دیده نمی‌شود اگر اهل فرهنگ این کتابهای خوب را به جامعه معرفی کنند بسیار در این زمینه موثر خواهد بود.

وی افزود: نکته دیگر اینکه فضای نقد و گفتگو اکنون در بیرون از دانشگاه‌ها انجام می‌شود دانشگاه‌ها دچار رکود شده‌اند درحالی که انتظار این است که دانشگاه‌ها فضای گفتمانی نقد را تولید کرده و دیگران در بیرون از آن استفاده کنند.

انتهای پیام/