به گزارش خبرگزاری تسنیم از بجنورد، این بنا در کیلومتر 115 مسیر جاده بجنورد-گلستان و 65 کیلومتری غرب شهر آشخانه و مرکز مانه وسملقان بر روی تپه‌ای مرتفع در دامنه جنگل‌های کاج و سرو و در کنار دهکده اسپاخو بنا شده است.

معماری این بنا الگو گرفته از ترکیب گنبد و ایوان است که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی و اسلامی دارد و در نظریه دیگر این بنا الگو گرفته از پای فیل مشهور به پافیلی است که از پابرجاترین نوع معماری محسوب می‌شود.

طرح این بنا ترکیبی از یک ایوان با پلان چهارگوش، تالار و یک اتاق چهارگوش در قسمت شرقی است که ایوان آن به‌وسیله دهلیز به اتاق قسمت شرق ایوان مرتبط است، پوشش سقف اتاق به‌صورت گنبدی از نوع پوشش‌های نیمکره‌ای و قابل‌مقایسه با گنبد چهارطاق‌های ساسانی است.

در وجه‌تسمیه دهکده «اسپاخو» گفته می‌شود واژه هسپ و اسپ که نام کهن و پهلوی است به‌مرورزمان تبدیل به اسب شده و طبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام دهکده «اسپاخو» نیز از آن گرفته‌شده است.

با توجه به خصوصیات معماری و کاربرد مصالح به‌ویژه استفاده از سنگ‌های نتراشیده، تیرهای کوچک چوبی از درخت ارس، ساروج و شیوه طاق سازی و قوس‌های طاق‌ها و دیگر موارد می‌توان گفت این نوع شیوع معماری مربوط به اوایل دوره ساسانی و حداکثر اوایل اسلام تا عصر آل‌بویه است.

بنای «اسپاخو» در سال 1345 توسط یک تیم باستان‌شناسی و به شماره 1579 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و به دلیل ویژگی‌های ساختاری به کلیسای «اسپاخو» شهرت یافت.

«اسپاخو» در حقیقت پابرجاترین اثر باستانی سده‌های قبل از اسلام در خراسان پهناور است که از نظر تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد.

اما وجود آتشدان و باقی ماندن حفره‌هایی در سقف برای خروج دود و... این احتمال را که این معبد توسط زرتشتیان ساخته‌شده باشد را قوی‌تر می‌کند.

در اطراف این بنا و دهکده «اسپاخو» بر روی تپه‌ای، قبرستانی وجود دارد که ازنظر وضع دفن و مقبره‌سازی با طرز تدفین مسلمانان تفاوت کلی دارد و قبرها به‌صورت خانوادگی دفن شده‌اند. به گفته کارشناسان این شواهد حاکی از آن است که اقوام خاصی از زرتشتیان در این منطقه وسیع زندگی می‌کردند و این بنای عظیم مربوط به آن‌ها است.

شکل ورودی معبد «اسپاخو» اهمیت ویژه‌ای در معماری آن دارد، ورودی از دو قسمت طاق و پایه تشکیل‌شده که طاق به شکل نیم‌دایره بر روی پایه‌ها قرارگرفته‌اند.

در هریک از نماهای شمالی و جنوبی بنا 9 طاقچه کوچک مستطیل شکل با ابعاد30-40 سانتی‌متری در یک امتداد قرار دارد که بخش فوقانی تمامی این طاقچه‌ها با دو یا سه عدد از تیرهای چوبی سخت درخت ارس پوشیده شده است.

فضای داخلی بخش تالار که با سقف گنبدی پوشیده شده مربع شکل دارای سه ورودی از اضلاع شمالی جنوبی و شرقی است.

معماری معبد «اسپاخو» برگرفته از معماری بناهای مذهبی و حکومتی دوران تاریخی ایران است اما معماری دوران ساسانی که آن نیز به دلیل موقعیت اجتماعی این منطقه، نمایانگرتر است.

معبد «اسپاخو» از هر نظر دارای ویژگی‌های خاصی است اما این معبد تاکنون نتوانسته جایگاه واقعی خود را در بین دیگر اثرهای معروف کشور پیدا کند.

انتهای پیام/ج