به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم‌، جایزه ادبی پروین اعتصامی با هدف بزرگداشت مقام و شخصیت شاعر نامدار ایران پروین اعتصامی، رشد و اعتلای خلاقیت‌ و آفرینش‌های ادبی بانوان، ترویج و تقویت زبان فارسی در خارج از کشور، ایجاد پیوند میان ادبیات ملل به‌ویژه در حوزه جهان اسلام، معرفی چهره‌های شاخص زنان ادیب و پژوهنده و تقدیر از زنان در عرصه زبان و ادب فارسی بنیان نهاده شده است. این جایزه ویژه بانوان اهل قلم در عرصه آثار ادبی است که با اهتمام مؤسسه خانه کتاب و مشارکت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود؛ اجرای این جایزه دوسالانه ادبی از دوره ششم به‌عهده بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان است.

جایزه پروین اعتصامی که در سال‌های اخیر زنان بسیاری را به جامعه نویسندگی کشور معرفی کرده است و به‌باور بسیاری در حمایت از زنان برای ورود به عرصه ادبیات نقشی قابل توجه داشته است،‌ این روزها با یک مسئله جدی روبه‌روست و آن انتقاداتی است که از سوی برخی از اهالی ادبیات و فرهنگ نسبت به کلّیت آن وجود دارد، انتقاداتی که بر چرایی برگزاری جایزه‌ای مستقل برای زنان در عرصه ادبیات تأکید دارند و ادبیات را قابل تفکیک بر اساس جنسیت نمی‌دانند.

این انتقادات تا جایی پیش رفته است که در نشست خبری ششمین دوره این جایزه مسئولان برگزار کننده نیز به آن اشاره کرده و از تلاش برای رفع ابهامات در این زمینه سخن گفتند. ازآنجایی که جایزه پروین اعتصامی از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است،‌ تعطیلی و یا هرگونه تغییرات دیگر در این جایزه باید با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی انجام شود.

اما آیا به‌واقع جایزه پروین اعتصامی که با هدف حمایت از ورود زنان به عرصه نویسندگی و ادبیات شکل گرفته است،‌‌ در همان ابتدای راه باید به این بهانه که چه لزومی برای برگزاری جایزه‌ای ویژه زنان در ادبیات وجود دارد،‌ تعطیل شود؟ یا اینکه دلایل منطقی‌تر دیگری برای عدم برگزاری این جایزه وجود دارد؟ برای پیگیری این موضوع به‌سراغ اعضای هیئت علمی جایزه پروین اعتصامی رفتیم.

تجار:‌ زنان نویسنده در یک فرصت برابر با دیگر نویسندگان رشد می‌کنند

راضیه تجار از اعضای هیئت علمی جایزه پروین که داوری جوایز متعدد ادبی در طول سال را به‌عهده دارد‌، در این زمینه می‌گوید:‌ من معتقدم برگزاری این جایزه و جشنواره ضرورتی ندارد،‌ چرا که امروزه این اعتقاد وجود ندارد که نویسندگان زن ضعیف‌نویس هستند‌، یا اینکه نمی‌توانند آثاری را عرضه کنند که همتای آثار نویسندگان مرد باشد و لذا باید برای حمایت از آنها جایزه‌ای جداگانه برگزار کرد‌. در حالی که در جشنواره‌های دیگر این برابری و این فرصت برای نویسندگان زن وجود دارد که آثارشان کنار آثار نویسندگان مرد بررسی شود و اگر اثرشان هم خوب باشد به مراحل بالا رسیده و حتی در صدر قرار گیرد. اگر داوری درست انجام شود که اکثراً می‌شود و حق‌کشی صورت نمی‌گیرد، بهتر است که آثار زنان نویسنده نیز کنار آثار نویسندگان مرد داوری شود.

وی ادامه می‌دهد:‌ زنان نویسنده در یک فرصت برابر با دیگر نویسندگان رشد می‌کنند. اینکه آثار نویسندگان زن را جداگانه بررسی کنیم به‌نظر من توهین هم می‌تواند باشد. بیشتر از این حرف‌ها باید به حل مشکلات آنها هم‌چون پرداخت به‌موقع حق‌التألیف‌ها‌، انتشار آثار و ... بپردازیم تا آنها نیز در یک رقابت گسترده وارد میدان شوند. در این شرایط شاهد موفقیت آنها در رقابت خواهیم بود،‌ چرا که نویسندگان زن از  نظر پردازش نوشتاری ضعیف‌تر از نویسندگان مرد نیستند بلکه تعدادی اثبات کردند که به‌مراتب بسیار قوی‌ترند. اگر این جایزه حذف هم شود اتفاق خاصی نمی‌افتد، چون این حرکت رو به رشد است و این علاقه در نویسندگان زن زیاد است.

جایزه پروین می‌تواند برگزار نشود

تجار تصریح می‌کند:‌ من به ارتقای جایزه معتقد نیستم، با توجه به جوایز دیگر می‌تواند این جایزه برگزار نشود‌، این نظر من است و به هر حال در شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود، بانیان این جشنواره و مسئولان برگزاری آن یعنی بنیاد شعر و ادبیات داستانی باید در جلساتی با شورای عالی درباره آن به نتیجه برسند. اما با توجه به وضع اقتصادی امروز جامعه دغدغه ارتقای جایزه چندان منطقی نیست‌. باید اقدامات دیگری برای برطرف کردن معضلات و مشکلات زنان در عرصه ادبیات داشته باشیم.

دولت‌آبادی:‌ حضور جایزه‌ای مستقل برای زنان در عرصه ادبیات ضروری است

 حسن دولت‌آبادی نمایشنامه‌نویس دیگر عضو هیئت علمی جایزه پروین اعتصامی است‌، او به‌خلاف راضیه تجار که مخالف برگزاری جایزه است، از برگزاری جایزه‌ای مستقل برای زنان نویسنده دفاع می‌کند و حضور چنین جایزه‌ای را در عرصه ادبیات لازم می‌داند.

وی می‌گوید:‌ در جامعه ما هرگاه به‌سراغ فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و هنری می‌رویم، ناخودآگاه ذهنمان به‌سمت آقایان می‌رود، معمولاً ظرفیت فکری و اندیشه‌ای بانوان کمتر جدی گرفته می‌شود‌، آثار ارسال شده به جایزه پروین اعتصامی حداقل در حوزه نمایشنامه‌نویسی نشان می‌دهد ظرفیتی در این حوزه وجود دارد که تاکنون مغفول مانده است‌ و باید در این بخش سرمایه‌گذاری جدی کرد.

چرا باید بخواهیم حقی را که قانون برای خانم‌های نویسنده دیده است‌‌، از میان برداریم؟

دولت‌آبادی ادامه می‌دهد: چرا باید به فکر محدود کردن حمایت از زنان نویسنده باشیم؟ چه اشکالی دارد،‌ جایزه‌ای مستقل برای بانوان نویسنده برگزار شود؟ اتفاقاً بررسی آثار زنان کنار یکدیگر اطلاعاتی تخصصی‌تر و جزئی‌تر را در اختیار ما قرار می‌دهد و موجب می‌شود تا ظرفیت این دسته از جامعه بیشتر دیده شود. و از طرفی دیگر موجب تحرک بیشتر زنان در عرصه ادبیات می‌شود. چرا باید بخواهیم حقی را که قانون برای خانم‌های نویسنده دیده است‌‌، از میان برداریم؟

طاقدیس:‌ پیشنهاد دهندگان جایزه پروین به همت مضاعف زنان احترام گزارده‌اند و الّا نگاه جنسیتی در ادبیات معنا ندارد

سوسن طاقدیس شاعر کودک و نوجوان نیز از جمله مخالفان تعطیلی جایزه پروین اعتصامی است،‌ او می‌گوید:‌ در دنیایی که زن وظیفه سنگین مادری به‌عهده دارد،‌ انجام کار دیگری سوای این وظیفه، هم سخت است و هم اینکه همت مضاعفی را می‌طلبد‌، بنابراین برگزاری جایزه‌ای برای زنان نویسنده اقدامی پسندیده است‌. به جایی برنمی‌خورد، اگر چنین زنانی ذره‌ای بیشتر تشویق شوند،‌ اگر چنین برنامه‌هایی نباشند‌، هم البته اتفاق خاصی نمی‌افتد‌ چرا که زنان راه خود را یافته‌اند و کارنامه موفقی در ادبیات از خود به جا گذاشته‌اند.

وی ادامه می‌دهد: پیشنهاد دهندگان جایزه پروین اعتصامی به همت مضاعف زنان احترام گزارده‌اند و الّا نگاه جنسیتی در ادبیات معنا ندارد،‌ هنرمند در وهله نخست یک انسان هنرمند است،‌ نه یک زن هنرمند یا یک مرد هنرمند. اکنون بسیاری از نویسندگان کودک که اتفاقاً از جامعه زنان هستند،‌ مورد غفلت واقع شده‌اند‌، با وجود اینکه آثار بسیار شاخصی تولید کرده‌اند‌، بنابراین جایزه پروین اعتصامی می‌تواند محلی برای توجه به این دسته از نویسندگان باشد.

واحدی: برگزاری جایزه‌ای مستقل برای زنان یعنی زنان نویسنده ضعیف هستند

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا واحدی نیز از جمله اعضای هیئت علمی مخالف برگزاری است. او با انتقادات وارده به این جایزه موافق است و می‌گوید:‌ وقتی ما برای زنان نویسنده جایزه‌ای مستقل برگزار می‌کنیم،‌ در حقیقت این طیف را جدا می‌کنیم و می‌گوییم،‌ این نویسنده‌ها ضعیف هستند و بنابراین میان ضعیف‌ها رقابتی را برگزار می‌کنیم تا از آنها حمایت شده باشد،‌ اما وقتی زنان نویسنده در جایزه جلال و سایر جشنواره‌ها کنار مردان رقابت کرده و مطرح می‌شوند، آثار درخوری ارائه می‌کنند که برگزیده و یا شایسته تقدیر می‌شود‌، چه لزومی برای برگزاری جایزه‌ای دیگر است؟

پیشنهاد یکی از داوران برای برگزاری جایزه پروین اعتصامی به‌شکل موضوعی به‌جای جنسیتی

حجت‌الاسلام واحدی ادامه می‌دهد: یکی از دوستان در هیئت داوران پیشنهادی برای برگزاری جایزه به‌شکل دیگری داشت، و آن پیشنهاد این بود که جایزه پروین اعتصامی به یک جایزه موضوعی تبدیل شود نه یک جایزه جنسیتی،‌ مثلاً‌ همان‌طور که شعر پروین شعر اجتماعی‌، اخلاقی و معناگرا بود،‌ آثاری که اخلاقی،‌ معناگرا و در حیطه سبک زندگی هستند‌، در این جشنواره مطرح شوند،‌ فارغ از اینکه نویسنده آن زن است یا مرد؟

فعال‌شدن بخش بین‌الملل می‌تواند انتقادها را کاهش دهد

برخی بر این باورند که بخش بین‌الملل جایزه پروین اعتصامی در سال‌های گذشته مغفول مانده است، و اگر این بخش فعال شود،‌ می‌توان جایزه را به حوزه زنان جهان اسلام ارتقا داد و از این طریق جایزه با منطق و هدف بیشتری حرکت خواهد کرد. درباره اقداماتی که در این باره شده است از واحدی سؤال شد که او در پاسخ گفت: این بحثی بود که من همین امسال به دوستان پبشنهاد دادم و گفتم با توجه به اساسنامه باید بخش بین المللی را هم برگزار کنیم،‌ پیشنهاد من این بود که اگر بناست سال بعد جایزه برگزار شود‌، زنان نویسنده جهان اسلام چه فارسی‌زبانان، چه عرب‌ها هم حضور داشته باشند. این حضور می‌تواند انتقادات را کاهش دهد‌، اما باز هم توجیه منطقی ندارد،‌ شاید توجیه سیاسی داشته باشد،‌ یا توجیه اجتماعی.

به نظر می‌رسد،‌ جایزه پروین اعتصامی در آستانه یک دگردیسی قرار گرفته است،‌ دگردیسی‌ای که می‌تواند به زایشی جدید در آن منجر شود،‌ زایشی که اگر دامنه‌های جایزه را به حوزه فراملی گسترش دهد و با رفع ابهاماتی که به‌گفته مهدی قزلی مدیر بنیاد شعر و ادبیات داستانی در اساسنامه وجود دارد‌، آن را به یک جایزه مطرح در جهان اسلام تبدیل کند. شاید این بهتر باشد از اینکه جایزه‌ای که در شش‌سالگی‌اش است، چراغش به خاموشی گراییده شود.

انتهای پیام/*1