تلفیق ادبیات تخیلی و واقعی از آسیبهای «ادبیات پایداری» است
- اخبار استانها
- 22 تير 1394 - 14:33
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، ادبیات پایداری و انقلاب اسلامی که همزاد انقلاب شکوهمند اسلامی ایران است، همواره رشد و بالندگی داشته است، اما برای رشد و تعالی بیشتر، مانند هر جریان و پدیده دیگر، نیازمند آسیبشناسی است و چه بهتر که این کار توسط نویسندگانی انجام شود که سالها در این وادی قلم زدهاند.
بیژن کیا که در سال 1379 نخستین کتابش توسط گنگره سرداران شهید استان فارس منتشر شد، متولد 1347 در شیراز و کارشناس فرهنگی دانشگاه این شهر است. وی بیش از 30 سال است که در حوزه ادبیات پایداری و انقلاب اسلامی قلم میزند.
بیژن کیا نویسنده، فیلمنامهنویس، مدرس داستاننویسی، فیلمنامهنویسی و نمایشنامهنویسی، برگزیده جایزه ادبی یوسف، رسول آفتاب و دوازدهمین دوره کتاب سال دفاع مقدس است.
برخی از کتابهای این نویسنده عبارتند از مردیل (مجموعه داستان کوتاه 1379)، یاسر یاسر احمد (مجموعه داستان کوتاه 1386)، هفت و سیزده دقیقه (رمان 1388)، هدیه تولد بابا (داستان کودک 1389)، مرد خاکستری (مجموعه داستان کوتاه 1390)، پرواز ناتمام (رمان 1392)، آدمخوار (رمان 1393) و وینسنس و گرگ خندان که شهریور امسال منتشر میشود.
در گفتوگویی با این نویسنده به مسائل و مشکلات نویسندگی در حوزه ادبیات مقاومت پرداختیم که در ادامه میآید.
تسنیم: چرا نگارش در حوزه ادبیات پایداری و انقلاب اسلامی را انتخاب کردید؟
کیا: هنر و ادبیات در گفتمان انقلاب اسلامی یک استراتژی خاص دارد، بسیاری از نویسندگان در عرصههای مختلف نویسندگی از جمله ادبیات و داستان قلم میزنند اما آنانی که در حیطه ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و ادبیات پایداری فعالیت میکنند وظیفه سنگینتری بر عهده دارند.
حافظه تاریخی جامعه بشری با توجه به تحولات زیادی که رخ میدهد و حجم زیادی از اطلاعات در سراسر جهان در حال مبادله است همواره دستخوش مسائل مختلف است اما دلیل نمیشود تاریخ به ویژه تاریخ معاصر به فراموشی سپرده شود و ورود من به این حوزه بیشتر به دلیل ثبت این تاریخ در قالب داستان بود.
تسنیم: چطور میتوان تاریخ معاصر را در قالب داستان ثبت کرد؟
کیا: زمانی که تاریخ معاصر در قالب داستان ثبت شود، ماندگار میشود. باید به این نکته توجه داشت که کشورهای دیگر به ویژه کشورهای پیشرفته در زمینه ثبت تاریخ معاصر کشورشان بسیار قوی عمل میکنند بهعنوان مثال درباره حادثه 11 سپتامبر با وجود تمام ابهامات موجود غرب از آن استفاده میکند و فیلمهای متفاوت با آن موضوع ساخته میشود و حتی در این زمینه فیلمی با 11 بخش ساخته میشود که هر بخش را یک فیلمساز ساخته است و این نشان میدهد که آنها در دیدگاه هنر بسیار استراتژیک و منسجم کار میکنند و یا با همین موضوع کتاب «آبی ماورای بهار» را با 11 داستان مینویسند و در اختیار مردمشان قرار میدهند.
تسنیم: چطور در جبهه فرهنگی میتوان از حق کشور دفاع کرد؟
کیا: جبهه فرهنگی در عصر حاضر از قویترین جبهههای دفاع از کشور است که تأثیرات بسیاری روی مخاطبان خود میگذارد، در عرصه خارجی و بینالملل اگر حقی از ما ضایع شده باید خودمان اقدام به معرفی چهره واقعی خودمان برای جهانیان کنیم زیرا دشمنان ایران سعی دارند ما را به شکل دیگری معرفی کنند.
باید وارد فضای بروکراسی فرهنگی شویم و این فضا را تقویت کنیم و فرصتها را نسوزانیم. در این زمینه کمکاری میشود اما باید توجه داشت که باید برای معرفی چهره واقعی ایرانیان و اسلام ناب فیلم، داستان و محصولات فرهنگی تولید شود زیرا تولید را باید با تولید پاسخ داد و فرهنگ را با فرهنگ و هر کنشی نیاز به واکنش متناسب با خودش دارد.
باید به این نکته توجه داشت که استکبار از ظلمهای خود در قالب تولیدات فرهنگی دفاع میکند اما ما در بحث دفاع از حق خودمان در سطح جهانی تلاش مطلوبی نداشتیم.
همانطور که اشاره کردم آیا کتابی همانند «دا» قابلیت بازنویسی و ترجمه ندارد و یا فیلم «شیار 143» قابلیت ترجمه ندارد تا مظلومیت مردم ایران در زمان هشت سال جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس را به گوش جهانیان برساند؟ اینها برای ما مسائلی راهبردی است.
تسنیم: در جبهه فرهنگی کشورمان چرخه تولید و عرضه محصولات فرهنگی چقدر به تولید و نشر آثار فرهنگی توجه میشود؟
کیا: متأسفانه در کشور ما نهتنها چرخه تولید و عرضه محصولات فرهنگی به ویژه در بخش هنر و ادبیات پایداری و انقلاب اسلامی ناقص و معیوب است بلکه حلقه پیشتولید و فضای تحقیقات و مشاوره وجود ندارد و به طور کلی حلقه تولید این محصولات کند است و محصولات فرهنگی به طور مشخص در یک چرخه براساس زمانبندی مشخص عرضه نمیشود.
پس از عرضه محدود محصولات فرهنگی در کشورمان فضا برای ارزیابی بازتاب این محصولات بر مبنای کیفیت آنها وجود ندارد و میزان توانایی جذب مخاطب توسط این محصولات تولید شده بررسی نمیشود که باید این بخش تقویت شود و از جزیرهای کار کردن در این حوزه پرهیز شود.
اگر این اتفاقات بیفتد هم هنرمندان در تمام عرصهها بهتر میتوانند کار کنند و هم مخاطبان از این محصولات استفاده بهتری دارند و باید توجه داشت این اتفاقات بحثهای راهبردی جبهه فرهنگی کشور است.
تسنیم: چقدر به مباحث تئوری تولیدات فرهنگی به ویژه در زمینه ادبیات پایداری اهمیت داده میشود؟
کیا: در بحث تئوری میتوان گفت فضای آکادمیک و دانشگاهی ما چندان به صورت جدی وارد ادبیات پایداری نشده است با این وجود دانشگاههای ما باید نیازهای فرهنگی کشور را بهتر بشناسند و برای ارائه مباحث تئوری آن برنامهریزی کنند، به عنوان مثال رشتههایی مانند نقد داستان و غیره در دانشگاههای ما تدریس نمیشود و چون این کمبود احساس شد از یکی دو سال گذشته در شیراز و کرمان رشته کارشناسی ارشد ادبیات پایداری ایجاد شده است.
تسنیم: چه ضرورتی دارد که فضاهای آکادمیک و دانشگاهی کشور وارد مقوله تولیدات فرهنگی شوند؟
کیا: دانشگاههای ما میتوانند به صورت تخصصی این مباحث را برای دانشجویان تشریح کنند و اگر دانشگاه وارد بحث تئوریپردازی نشود فضاهای دیگری که تسلط کافی ندارند وارد این عرصه میشوند. متأسفانه این اتفاق در حال حاضر رخ داده و منجر به تضعیف پایههای تولیدات فرهنگی میشود.
تسنیم: با توجه به اینکه شما بیشتر در حوزه ادبیات داستانی اقدام به نگارش میکنید، فکر میکنید ورود فضاهای غیرآکادمیک به این مقوله چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟
کیا: ادبیات را میتوان به دو بخش ادبیات تخیلی و ادبیات غیرتخیلی تقسیم کرد که خاطره، مستند و غیره در قالب ادبیات تخیلی قرار دارد که اینها به طور عمده منابعی علمی برای تحقیقات سیاسی، اجتماعی و تاریخی هستند.
ادبیات تخیلی روی بعد زیباییشناسی هنر و تقویت آن کار میکند که در اواخر دهه 60 تعدادی از نویسندگان این دو را تلفیق کردند، برای نسلهای بعد که به منبعی برای تاریخ معاصر نیاز دارند این شیوه نگارش مفید نیست زیرا در آینده وقتی به این کتب مراجعه میکنند نمیتوانند بخش تخیل کتاب را از بخش غیرتخیل آن تفکیک کنند.
در همین زمینه میتوان بازهم فیلم شیار 143 را مثال زد که میتوان گفت بخش زندگی شخصیت فیلم بر روی احساس افراد اثر میگذارد و بخش مصاحبه با دوستان و نزدیکان مادر شهید در فضای مستند پیش میرود و ترکیب اینها فضای داستانی کشور ماست.
تسنیم: تلفیق ادبیات تخیلی و ادبیات غیرتخیلی چه تبعاتی برای نسلهای آینده در سالهای آتی دارد؟
کیا: این تلفیق در کوتاهمدت جواب میدهد و تولیدات برآمده از این تلفیق در کوتاهمدت مخاطبان خود را جذب میکند اما آیا آیندگان حق تحقیق و پژوهش ندارند؟ این منابع تلفیق شده نه احساسات صد در صد را پاسخگوست و نه نیاز فضای مستند کشور را به طور صد در صد تأمین میکند.
اینجاست که ضرورت ورود دانشگاه به حوزه ادبیات داستانی بیشتر احساس میشود، زیرا رسالت دانشگاه جدای از آموزش، نقد است و این نقد باید جدای از تئوریپردازی انجام شود.
تسنیم: با توجه به صحبتهای شما میتوان گفت فضای آکادمیک و دانشگاهی کشور به تنهایی برای معرفی تاریخ معاصر کشور به نسلهای آینده کفایت میکند؟
کیا: خیر، به گفته مقام مظعم رهبری هر اندیشهای که در قالب هنر نگنجد ماندنی نیست، باید تدریس آکادمیک در فضای دانشگاهی به منظور داشتن منابع غنی از تاریخ معاصر فعالیت خود را تقویت کند با این وجود نگارش کتب تخیلی برگرفته از آن منابع به ماندگار شدن تاریخ معاصر در اذهان عمومی کمک میکند.
به عنوان مثال اگر کتابهای «دن آرام» و «جنگ و صلح» تولستوی و کتابهایی از این دست نبود فضای آن زمان روسیه قابل درک نبود، ما نیز در کشورمان باید به سمتی برویم که هم درباره پیروزی انقلاب بنویسیم و هم تاریخ معاصر را با تمام جزئیات آن درج کنیم.
کشوری مانند روسیه منابع قوی بسیار زیادی دارند و منابعی غنی برای پژوهش در اختیار دارند که جزئیات تاریخ آنها در آن درج شده است و کتاب جنگ و صلح یک اثر پژوهشی برای آنها نیست.
تسنیم: با توجه به اینکه درک تاریخ معاصر برای نسلهای سوم و چهارم انقلاب سختتر است آیا بازهم میتوان این نسل را به مطالعه کتاب با موضوع تاریخ معاصر ترغیب کرد؟
کیا: فرزندان ما از دهه 70 به بعد از همان ابتدا با فضای بازیهای رایانهای و فضای مجازی آشنا شدند و عادت کردند که با یک کلیک به مطالب زیادی دسترسی پیدا کنند به همین دلیل زیاد برای مطالعه و تحقیق زمان نمیگذارند اما باید با فضای تاریخ معاصر کشور آشنا شوند و لازم است این منابع تهیه و آماده شود و در اختیار آنها قرار گیرد.
با توجه به این موارد نیاز است با استفاده از هنر سینما و تولیدات چند رسانهای میزان جذابیت ادبیات داستانی برای این دسته از مخاطبان بیشتر شود، از این رو باید این دسته از مخاطبان را شناخت و شیوههای نوین آموزش نیز به همین دلیل ابداع شده است تا با مخاطبان نسلهای سوم و چهارم انقلاب ارتباط بیشتر و بهتری برقرار شود.
به گزارش تسنیم، از دیگر فعالیتهای فرهنگی بیژن کیا میتوان به نوشتن مقالات فرهنگی اشاره کرد، بیژن کیا مقام دوم رشته مقالهنویسی همایش کارشناسان فرهنگی دانشگاههای سراسر کشور با مقاله (خشونت X علیه XX) را کسب کرده و مقاله مهندسی فرهنگ یا مهندسی فرهنگی وی نیز به نخستین همایش مهندسی فرهنگی کشور راه یافته است و مقاله «صنایع دستی و توسعه فرهنگی» از دیگر مقالات منتشر شده این نویسنده است.
قلم زدن در بخش ادبیات داستانی جذابیت بیشتری برای بیژن کیا دارد که این جذابیت و علاقه تاکنون منجر به نگارش مجموعه داستان «مرد یل» بر اساس زندگینامه شهید طمراس چگینی و انتشار آن در سال 1379 شده است.
وی برگزاری کارگاه داستان کوتاه و تدریس داستاننویسی را از سال 1376 در دانشگاه شیراز آغاز کرده است.
کتب بیژن کیا از جمله مجموعه داستان کوتاه «یاسر یاسر احمد»، مجموعه داستان کوتاه«مارش نظامی در راهروی بیمارستان»، رمان «هفت و سیزده دقیقه»، داستان «نصرالله ...نصرالله»، کتاب «همسایه آفتاب» که به زندگینامه شهید دستبالا پرداخته است، مجموعه داستان «مرد خاکستری»، رمان «پرواز ناتمام»، رمان «آدمخوار»، رمان «وینسنس و گرگ خندان» و داستان «خدای دریاها» به علاقهمندان به ادبیات پایداری معرفی میشود.
کیا نویسنده داستانهای دفاع مقدسی چون «تاکسی»، «هدیه تولد بابا»، «باران خاکستری»، رمان «سمفونی آتش»، «امینالله، برداشت آزاد از زندگینامه شهید حمیدرضا ابوالاحراری»، «پوتین عراقی، برداشت آزاد از زندگینامه شهید عباسعلی خادمی»، رمان «هفت و سی دقیقه» پیرامون سازمان مجاهدین خلق و ترورهای اوایل انقلاب است.
کیا نفر دوم جشنواره سراسری مردان سرزمین من در سال 1384 بوده است. وی معتقد است نویسندهای که بدون تحقیق و تجربه وارد فضای ادبیات پایداری شود به طور قطع ناکام میماند و توفیقی در بازسازی و روایت صحنههای جاندار و حقیقی دفاع مقدس به دست نمیآورد.
در داستان کوتاه «امینالله» که برداشتی آزاد از زندگینامه شهید حمیدرضا ابوالاحراری است، حکایت داستان درباره قراری است که شهید با روحانی (حاج آقا حسینی) گذاشته بود که دفعه بعد که همدیگر را دیدند به پابوس امام رضا (ع) بروند و زیارت امینالله بخوانند اما حالا که او دیگر شهید شده است حاج آقا حسینی در کنار تابوت شهید به خواندن زیارت امینالله پرداخت.
داستان کوتاه «پوتین عراقی» برداشتی آزاد از زندگینامه شهید عباسعلی خادمی است. در این حکایت زمانی که ارتش اسلام نیروهای عراقی را غافگیر و منهدم میکند راوی داستان و همسنگرش در پاکسازی سنگر به سنگر در یکی از سنگرها پوتین تمیزی را پیدا میکنند که زیر تخت افتاده بود و چون خودشان پوتین سالمی نداشتند به فکر استفاده از آن میافتند اما متوجه میشوند این پوتین در پای یک سرهنگ عراقی است که در زیر تخت مخفی شده است.
رمان «سمفونی آتش» کیا رمانی اجتماعی با محوریت جنگ است که به سه فصل آغاز جنگ، مقاومت و فضای بعد از جنگ تقسیم میشود. او بخشی از وقت خود را به مصاحبه با رزمندگان دفاع مقدس اختصاص داده است. در خلال همین مصاحبهها بود که متوجه شد نقش نیروهای پشت جبهه که به خلبانها یاری میرساندند، مغفول واقع شده است این بود که تصمیم گرفت محور اصلی رمان «سمفونی آتش» را حول همین موضوع قرار دهد.
انتهای پیام/ آ