به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، سال‌های متمادی است که هشدارهایی از سوی کارشناسان داخلی و خارجی مبنی بر بحران در ایران صادر شده که با وضعیت امروز و آمارهای ارائه شده در این گزارش مشخص است که هیچ‌کدام جدی گرفته نشده است، انگار مسئولان آنقدر فوتبالی هستند که مایلند بودند کار را به دقیقه نود و یا حتی به وقت اضافه بکشانند.

زمانی که هشدارهای اقتصاددانان در مورد مقاوم نبودن اقتصاد و وابستگی به نفت جدی گرفته نشد سبب طمع دشمن برای تحریم اقتصادی ایران شد، حال اگر تحریم‌ها برداشته شود و در صورت آزاد شدن پول‌های بلوکه شده ایران که آمارهای ضد و نقیضی در مورد مقدارش ارائه می‌شود، باید قسمتی از این پول صرف خرید آب شود.

دریاچه ارومیه که با بی‌مسئولیتی مسئولان به این روز افتاده حال برای انتقال آب از وان ترکیه به یک میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد که به گفته هادی بهادری، نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی این پول از 9 میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران که حاصل از فروش نفت در ترکیه است، تامین می‌شود.

صدای زنگ خطر بحران آب در استان زنجان به صدا درآمده است، صدایی که نه تنها دلنواز نیست بلکه فکرها و حتی زبان‌ها را نیز به خود مشغول کرده و اکنون دعوا بر سر این است که آب در روستاهای استان زنجان جیره‌بندی نشده و مدیریت توزیع نام دارد این در حالی است که فرمانداران از جیره‌بندی سخن می‌گویند.

بی‌آبی بلایی خانمان‌سوزتر از هر جنگی است که معمولا بیش‌تر افراد مسئول و غیرمسئول در زنجان تمایلی برای صحبت کردن درباره‌اش ندارند اما واقعیت این است که کم کم، کم آبی خود را به صورت محسوس در جای جای مناطق این استان نشان می‌دهد.

بر اساس گزارش‌های منتشره از سوی وزارت نیرو، زنجان در دسته 13 استان هدف کشور مواجه با تنش آبی شدید قرار گرفته است که البته عده‌ای بی‌برنامگی مسئولان و برخی نیز عدم توجه مردم به الگوی مصرف آب را عامل بروز بحران آب در استان زنجان مطرح می‌کنند.

بر اساس مستندات راهبردهای بین‌المللی آینده(FDI)، ایران از سال‌ها پیش در معرض بحران آب قرار داشته اما در سه دهه اخیر برای مقابله با این بحران گام موثری از سوی مسئولان برداشته نشده ‌است.

علل بحران آب

کارشناسان کاهش نزولات جوی و تغییر ماهیت بارش‌ها از برف به باران، عدم رعایت الگوی کشت جامع در بخش کشاورزی، حفر چاه‌های غیرمجاز، عدم رعایت الگوی مصرف آب توسط مردم، استفاده از آب شرب در بخش کشاورزی و فرسوده شدن کامل تاسیسات آبرسانی  را از جمله علل ایجاد بحران آب در استان زنجان دانسته‌اند اما برخی دیگر از کارشناسان و صاحب نظران عدم برنامه‌ریزی صحیح مسئولان و مدیران این حوزه را عامل اصلی قرار گرفتن زنجان در لیست 13 استان مواجه با تنش آبی شدید وزارت نیرو قلمداد می‌کنند.

همین چند وقت پیش بود که محمد اسماعیلی، رئیس ایستگاه تحقیقات کشاورزی خیرآباد، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان با اشاره به کاهش میزان بارندگی در اردیبهشت ماه امسال نسبت به سال قبل گفته بود که کاهش میزان بارش به حدی بوده که بخشی از مزارع تولید بذر استان زنجان با تنش خشکی مواجه شده‌اند.

سطح محصول کلزای کشت شده در سال زراعی 94-93 در استان زنجان 234 هکتار بوده که در حال حاضر این میزان به دلیل کم آبی با کاهش 90 درصدی به سطح 22 تا 23 هکتار رسیده است.

این روزها خبرهایی از آغاز جیره‌بندی آب در مناطق مختلف استان زنجان به گوش می‌رسد و این حقیقت تلخ را یادآور می‌شود که بحث فراوانی آب توهمی بیش نیست و مردم باید با رعایت الگوی مصرف آب و مسئولان با تدوین برنامه‌های حساب شده و تسریع در اجرای این برنامه‌ها در مقابله با بحران کم آبی بیش از پیش ایفای نقش کنند.

برخی مسئولان اما به جای اینکه حقیقت را که جیره‌بندی آب در روستاهای استان زنجان است را بیان کنند به بازی با کلمات روی آورده‌اند و در پاسخ به اظهارات فرماندار طارم در جیره‌بندی آب 62 روستای طارم با رد این موضوع معتقدند که این جیره‌بندی نیست مدیریت توزیع است.

محمدباقر اکبرپور، فرماندار سابق ایجرود که چند هفته پیش تودیع شد نیز ضمن هشدار کم آبی به مردم این شهرستان از جیره‌بندی آب حدود 3 روستا از 75 روستای دارای سکنه این شهرستان و آبرسانی سیار به 2 تا 3 روستا خبر داده است.

از نظر وی مسئله کم آبی فعلی ایجرود تنها متاثر از کاهش بارندگی نبوده و مشکل فرسودگی در تجهیزات و شبکه‌های نگهداری آب و سوء مدیریت عامل مهم بروز این مشکل در برخی از روستاهای این شهرستان بوده به طوری که در حال حاضر20 درصد چشمه‌های ایجرود خشک شده است.

اظهارات فرماندار سابق ایجرود در حالی جای بحث و تامل دارد که شهرستانی که 20 درصد چشمه‌هایش خشک شده و بحران کم‌آبی تهدید جدی برایش محسوب می‌شود چه توجیهی برای استقرار صنعت فولاد داشت که مسئولان باید در این زمینه پاسخگو باشند.

شهرستان ماهنشان دارای 126 روستا بوده که از 80 روستای تحت پوشش آبفار، آب مورد استفاده مشترک در آب و زراعت حدود 34 روستا به دلیل منبع آبی محدود جیره بندی شده است.

هم اکنون آبرسانی به 11 روستای شهرستان ماهنشان به صورت سیار انجام می‌شود که بر اساس اظهارات سعید صفری، فرماندار ماهنشان این جیره بندی به تناسب روستاها متفاوت است.

جیره‌بندی آب 93 درصد روستای تحت پوشش آبفار در طارم

سرسبزی طارم به دلیل عبور رودخانه قزل اوزن بر هیچکس پوشیده نیست اما ظهور انشعابات غیرمجاز سبب شده تا آب شرب 62 روستای تحت پوشش شبکه آب و فاضلاب روستایی این شهرستان یعنی بیش از 93 درصد جیره‌بندی شود.

نحوه جیره‌بندی آب در شهرستان طارم به گونه‌ای است که در 24 ساعت، 2 تا 3 بار آب قطع شده و دوباره به شبکه آبرسانی بازمی‌گردد.

بحران آب در استان زنجان به حدی رسیده تا فرماندار طارم ضمن هشدار به اهالی این منطقهاعلام کند که اگر مصرف صحیح آب مورد توجه قرار نگیرد به احتمال بسیار زیاد حدود 3 روستا در آینده‌ای نزدیک شاهدآبرسانی توسط تانکرمی‌شوند.

سال گذشته عملیات آبرسانی به شکل سیار و تانکر به 82 روستای استان زنجان اجرایی شد که به دلیل کاهش بارندگی و همین طور کاهش منابع آب زیرزمینی این میزان در سال 94به 110 روستا افزایش یافته است.

حسین محمدی، معاون نظارت بر بهره برداری آب و فاضلاب روستایی استان زنجان تمامی ادارات و نهادها از جمله سازمان جهاد کشاورزی، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری، اداره کل بحران استان و شرکت‌های آب منطقه‌ای، آب فاضلاب شهری و روستایی و مردم را در قبال بحران آب و خشکسالی مسئول دانسته و مقابله با بحران آب را نوسازی و بهسازی تاسیسات آبرسانی عنوان کرده و گفته که  این مهم تنها با تدوین برنامه‌های کوتاه و میان و بلند مدت 5 ساله امکان‌پذیر است.

میزان اعتبارات لازم برای برنامه‌های کوتاه مدت یکساله، میان مدت و بلند مدت، به ترتیب 460 میلیارد ریال، بیش از 700 میلیارد ریال و 2 هزار و 400 میلیارد ریال گزارش شده است.

تاسیسات آبرسانی استان زنجان در سال 59 به بهره‌برداری رسیده و در حال حاضر عمر این تاسیسات 35 ساله بوده که نیاز به بهسازی و نوسازی دارند چرا که با گذشت زمان و اتمام عمر مفید شبکه‌ها و خطوط انتقال ، 40 تا 44درصد از آب به هدر می‌رود که نیاز به بررسی، نگهداری و در صورت لزوم نوسازی دارد.

محمد حسین مهانفر، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان زنجان در گفت‌وگو با تسنیم با بیان اینکه در بیشتر روستاهای استان و به طور مثال شهرستان طارم از آب شرب به منظور مصارف کشاورزی و آبیاری درختان استفاده می‌شود، مردم را عامل اصلی تشدید بحران آب دانسته و گفته که انشعاب غیرمجاز نیز در جای جای استان و از جمله طارم نمود بیشتری یافته است.

مهانفر با بیان اینکه انشعابات غیر مجاز سبب اخلال در امر خدمات رسانی منظم و تضییع حقوق مشترکان، احتمال آلودگی در شبکه توزیع آب، کاهش عمر مفید شبکه توزیع آبرسانی می‌شود از مردم خواسته تا از استفاده از انشعابات غیرمجاز که به لحاظ شرعی و قانونی جایز نیست خودداری کنند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان زنجان این را هم گفت که این شرکت با تامین اکیپ‌های ویژه بازدید اقدام به شناسایی و جمع‌آوری انشعابات غیرمجاز به منظور حفظ حقوق قانونی مشترکان و تامین مناسب آب شرب می‌کند.

توجه به اجرای پروژه‌های آبخیزداری در زنجان

این در حالی است که خلیل آقاجانلو، مشاور مدیرکل و کارشناس آبخیزداری اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان زنجان بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آبی کشور را علت تبدیل شدن کم آبی به یک چالش عنوان کرده و عوامل مدیریتی را در بحران آب تاثیرگذار دانسته است.

وی با اشاره به اینکه باید قبول کنیم که استان زنجان کم کم به بحران آب نزدیک می شود، این نکته را یادآور شد که اجرای طرح‌های آبخیزداری برای مقابله با بحران آب راهکاری بسیار مناسب و موثر می‌تواند باشد.

وی با بیان اینکه متاسفانه مدیران ذیربط با روند جریانات رخ داده در آب و منابع طبیعی آشنایی ندارند به گزارش سازمان ملل در زمینه بحران آب اشاره کرد و افزود که در چند دهه قبل سازمان بین‌المللی، بحران آب در ایران را پیش‌بینی کرده بود اما مدیران در آن زمان این گزارش را جدی نگرفته و برنامه‌ریزی دقیقی بر روی آن انجام ندادند.

به گفته کارشناسان برداشت‌های بی‌رویه از چاه‌های مجاز، حفر چاه‌های غیرمجاز و مدیریت غیراصولی و عدم تجربه و عدم آشنایی با مدیریت اصولی آب بحران کم آبی را در دشت های ابهر به وجود آورده است.

در دشت‌های ابهر و زنجان سالانه 80 سانتیمتر تا 2.5 متر افت سطح آب‌های زیرزمینی اتفاق می‌افتد که این حاصل وجود حدود 10 هزار حلقه چاه غیرمجاز و 6 تا 7 هزار چاه مجاز در استان زنجان است.

حسین محمدی، معاون نظارت بر بهره برداری آب و فاضلاب روستایی استان زنجان با اشاره به عدم برخورد جدی با سود جویان اشعابات غیر مجاز، خلا قانونی و نبود دادگاه ویژه برای برخورد با این سود جویان را عامل اصلی این تخلفات می‌داند.

در شرایطی که مردم روستاهای زنجان با مشکل جدی کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کنند، پروژه‌های آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری که با ذخیره سیلاب‌ها و جلوگیری از هدررفت رواناب‌ها می‌تواند در مقابله با بحران کم آبی نقش ممتازی را ایفا کند در صف انتظار تخصیص اعتبار قرار دارند.

مردم فقط 7درصد آب کشور را مصرف می‌کنند و اگر 20 درصد در مصرف آب که مردم مصرف می‌کنند، صرفه جویی کنیم، فقط برابر 1.5درصد آب کشور است ولی کشاورزی 90درصد آب کشور را مصرف می‌کند که اگر این میزان به 70درصد کاهش یابد به اندازه همه آب مصرفی مردم صرفه جویی می‌شود که مدیریت توزیع معنا پیدا می‌کند نه اینکه در شرایط کنونی آب مصرفی مردم را جیره‌بندی کنیم.

گزارش از لیلا محمدی

انتهای پیام/ج