چگونگی مقابله و پیشگیری از رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان
پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در مدارس به ویژه برای نوجوانان در معرض خطر نیاز به پیش نیازهای خاصی دارد که از ضروری‌ترین آنها مداخلات ویژه دانش‌آموزان در معرض خطر و تدوین نقشه خطرپذیری مدارس است همچنین آموزش‌های پیشگیری به کتاب‌های درسی وارد شده است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، افزایش آسیبهای اجتماعی در بین نوجوانان یکی از خطراتی است که جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نسبت به آن هشدار می‌دهند و در تحقیقاتی که اخیراً منتشر شده برخی آسیبهای اجتماعی از جمله گرایش به مصرف سیگار و قلیان، ارتباط با جنس مخالف و کتک کاری در بیرون از خانه، همه‌گیرترین رفتارهای پرخطر در میان نوجوانان گزارش شده است.
اگر چه آسیبهای اجتماعی از جامعه به مدارس وارد می‌شود اما برای امن ماندن محیط مدارس و مراقبت از دانش‌آموزان در برابر آسیبهای اجتماعی نیاز به برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت و دراز مدت و اجرای برنامه‌های آموزشی ویژه نوجوانان است و در این رابطه آموزش و پرورش نقش کلیدی دارد هر چند نمی‌توان ضرورت همکاری سایر نهادها با دستگاه تعلیم و تربیت برای واکسیناسیون دانش‌آموزان در برابر آسیبهای اجتماعی است.
کارایی، اثربخشی و موفقیت در حوزه پیشگیری از اعتیاد و آسیبهای اجتماعی در بین نوجوانان در مدارس به برنامه‌ها و پیش نیازهایی احتیاج دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها نقشه خطرپذیری مدارس است.
دفتر مراقبت در برابر آسیبهای اجتماعی وزارت آموزش و پرورش، پیش‌نیازهایی که برای مقابله با آسیبهای اجتماعی در مدارس نیاز است و ورود بحث پیشگیری از آسیبهای اجتماعی به کتاب‌های درسی دانش‌آموزان را در برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است.
علاوه بر نقش موثری که در رصد و دیده‌بانی وضعیت گرایش به رفتارهای پرخطر و نیز عوامل مخاطره‌آمیز دانش‌آموزان در زمینه آسیبهای اجتماعی دارد، یکی از زیرساخت‌های مهم برای هدفمندسازی و تعیین اولویت‌های مربوط به برنامه‌های پیشگیری از آسیب اجتماعی در مدارس تدوین نقشه خطرپذیری است.
برنامه‌های آموزش پیشگیری در مدارس؛ آموزش پیشگیری در کتاب‌های درسی
تاکنون کتاب‌های درسی پایه‌های ششم، هفتم و هشتم با رویکرد آموزش مهارتهای خود مراقبتی تغییر کرده‌اند و در کتاب درسی مطالعات اجتماعی و سبک زندگی پایه هشتم، موضوع اعتیاد، رفتارهای پرخطر و آسیبهای اجتماعی به عنوان یک بخش مستقل درج شده است.
طرح‌های آموزش پیشگیری با رویکرد رشد مدار نیز شامل برنامه‌هایی هستند که به تناسب ویژگی‌ها و دوره‌های رشد جسمی، روانی و اجتماعی کودکان و نوجوانان، سطحی از مهارتهای پیشگیرانه را به آنها آموزش می‌دهند که به همین دلیل، نوع مهارت‌ها در هر دوره تحصیلی متفاوت بوده و در عین حال مکمل یکدیگر هستند و انتظار می‌رود که دانش‌آموزان با فراگیری این مهارت‌ها بتوانند توانایی‌شان را برای خود مراقبتی افزایش داده و در برابر آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر از خود محافظت کنند.
طرح آموزش مهارتهای مراقبت از خود (دوره ابتدایی)
این طرح با محوریت کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی اجرا می‌شود و به منظور غنی‌سازی و تکمیل آموزش‌های پایه در زمینه مهارتهای ارتباط جمعی و تصمیم‌گیری اجرا می‌شود.
طرح آموزش مهارتهای مقابله با رفتارهای پرخطر (دوره متوسطه اول)
مدرسه‌ای که دانش‌آموزان آن تحت آموزش بخشی از برنامه مهارتهای زندگی به منظور مواجهه مؤثر آن با مصادیق آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر و مقاوم سازی آنها برای حل مسئله و تصمیم گیری در مواقع خطر هستند.
طرح مدارس عاری از خطر (دوره متوسطه دوم)
مدرسه‌ای است که در آن با تمرکز بر کاهش عوامل مخاطره‌آمیز و پیشگیری از گرایش دانش‌آموزان به رفتارهای پرخطر به رهبری گروه همسال با استفاده از آموزش فعال اجرا می‌شود.
طرح مدارس مراقب
پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و رفتارهای پرخطر، تنها با تمرکز بر مدرسه نمی‌تواند اثربخش و کارآمد باشد. در شرایطی که کودکان و نوجوانان با مخاطرات مختلفی روبه‌رو هستند، لازم است از انواع ظرفیت‌های درون و بیرون مدرسه برای طراحی و اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های پیشگیری از آسیبهای استفاده شود. یکی از رویکردهای موفق در این زمینه، اجرای برنامه‌های پیشگیری با رویکرد اجتماع محور است. منظور از این رویکرد این است که تمام مراحل پیشگیری از رصد وضع موجود تا طراحی و اجرای پروژه در قالب همیاری اجتماعی صورت گیرد و ذی‌نفعان محلی در تمام مراحل حضور مؤثر داشته باشند.
برهمین اساس با هدف گسترش نرخ پوشش طرح‌های آموزش پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و ارتقای کارایی و اثربخشی برنامه‌ها، طرح مدارس مراقب با رویکرد اجتماع محور طراحی و اجرا می‌شود.
مداخلات ویژه دانش‌آموزان در معرض خطر
پیشگیری از گرایش کودکان و نوجوانان به آسیبهای اجتماعی شامل مجموعه‌ای از خدمات و اقدمات مختلف در جهت مصونیت بخشی و توانمندسازی است که با ارتقای دانش و آگاهی نوجوانان و نیز اصلاح نگرش آنها در کنار ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره از آنان در برابر رفتارهای پرخطر و آسیبهای اجتماعی به ویژه سوء مصرف مواد و اعتیاد را فراهم می‌آورد.
نکته حائز اهمیت این است که پیشگیری صرفاً با رویکرد اولیه کافی نیست در حالی که برخی از نوجوانان در معرض خطر تشخیص داده می‌شوند نه تنها اتکا به آموزش‌های عمومی به آنها در حالی که عوامل مخاطره آمیز و سبب ساز خطرپذیری آنان همچنان وجود دارند به تنهایی کافی نیست و لازم است از استراتژی‌های دیگر و متناسب با وضعیت خطرپذیری هر نوجوان استفاده کرد. بر همین اساس با هدف توجه ویژه به نوجوانان در معرض خطر و پرخطر و ارائه خدمات آموزشی، درمانی، مشاوره‌ای و مددکاری به آنان و خانواده‌هایشان برنامه مداخلات آموزشی، روانی و اجتماعی اجرا می‌شود.
نهضت فرهنگی پیشگیری از آسیبهای اجتماعی
اجرای گسترده برنامه‌های مبتنی بر رویکرد پیشگیری اولیه در کشور، حمایت از استقرار و اجرای همه جانبه سند تحول بنیادین به ویژه راهکارهای تحولی مربوط به تربیت روانی اجتماعی دانش‌آموزان، تولید و پخش آثار رادیو و تلویزیونی در زمینه آسیبهای اجتماعی، راه‌اندازی نمایشگاه دائمی و سیار پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و افزایش نرخ پوشش فعالیت‌های پیشگیری در کشور به ویژه در بین کودکان و نوجوانان.
استقرار نظام مراقبت اجتماعی کودکان و نوجوانان در کشور
توسعه خطوط کمک و خدمات اورژانس اجتماعی در کشور، تدوین و استقرار پروتکل مداخله‌ای در زمینه آسیبهای اجتماعی، استقرار نظام ارجاع در زمینه آسیبهای اجتماعی بر کودکان و نوجوانان، استقرار نظام مددکاری خانواده در کشور، طراحی و ارائه خدمات مبتنی بر مراقبت اجتماعی در بین کودکان و نوجوانان.
توسعه مداخلات مربوط به کودکان و نوجوانان در معرض خطر
طراحی و ارائه خدمات برای کودکان و نوجوانان در معرض خطر، اختصاص حمایت‌ها و منابع پایدار برای کمک به آموزش و پرورش در جهت توسعه پیشگیری اولیه در سطح مدارس کشور و افزایش نرخ و پوشش آن، هم افزایی برای ارائه خدمات اجتماعی به کودکان و نوجوانان در معرض خطر، گسترش خدمات معاضدت قضایی برای کودکان و نوجوانان در معرض خطر، طراحی و ارائه خدمات خاص مداخله‌ای برای کودکان و نوجوانان خانواده‌های بدسرپرست و بی‌سرپرست و طراحی و پیاده سازی نظام درمان بازتوانی کودکان و نوجوانان در معرض خطر.
برهمین اساس برنامه مراقبت اجتماعی شامل مجموعه‌ای از اقدامات برای شناسایی و توانمندسازی کودکان و نوجوانان در معرض خطر و ارائه خدمات مورد نیاز به آنهاست.
انتهای پیام/
