به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، طایفه شاهسون که به زبان ترکی سخن می‌گویند، فارسی را خوب می‌دانند و حرف می‌زنند.طایفه‌شاهسون از زمان‌های گذشته به‌ویژه در عهد دولت قاجاریه (1209-1343 هجری قمری) به فارس (پارس) آمدند و در حوزه شهرستان نی‌ریز (حاجی‌آباد و سورمق)  ساکن شدند.

سپس در حیدرآباد، چنارو، لای‌حنا، نصیرآباد، هرگان و تعدادی از آبادی‌های اطراف نیز سکونت گزیدند.همچنین در شهرستان استهبان و در روستاهای محمدآباد، بنوان و دهویه در دهستان خیر ساکن شدند.

شاهسون در واقع کلمه‌‌ای‌ست مرکب از «شاه» فارسی و «سَوَن» ترکی آذری به معنی شاه‌دوست و دوستداران شاه است. در زمان شاه‌عباس صفوی (996-1038 هجری قمری) این نام را بر روی گروهی از سپاهیان گذاشت و فرمان داد هر فرد، طایفه، یا ایلی که مایل است، گروه شاهسون بپیوندند و خود را شاهسون نامد.

در فرهنگ ناظم‌الاطبا آمده است: در همان روزهای اول که این حکم و فرمان صادر شد، ده هزار نفر در آن داخل شدند.شاهسون‌ها یکی از هفت ‌دسته‌ی قزلباش (ارتش سرخ کلاه صفوی) بودند.

براین اساس، اسم گروهی از قبایل ترک‌زبان ساکن ایران، شاهسون است. در دوران حکومت صفویه کارهای بسیار بزرگی از جمله نگهداری فرمانروایان صفویه به دست این گروه انجام شد. این گروه که در دسته‌ طرفداران خاندان  صفویه بودند، در ترویج و گسترش عقاید مذهبی صفویه که همان مذهب شیعه بود بسیار مؤثر بودند.

محمدآباد بزرگترین روستای شاهسون‌نشین استان فارس

امروزه بزرگترین روستای شاهسون‌نشین استان فارس، روستای‌ محمدآباد از دهستان خیر شهرستان استهبان است که بیش از 400 خانوار در آن زندگی می‌کنند. پیرمردان این روستا از قول پدران خود نقل می‌کنند که شاهسونان فارس پیش از تخته قاپو شدن، در حدود 600 خانوار بوده‌اند و در دره‌های جنوب شرقی شیراز ییلاق و قشلاق می‌کرده‌اند.

سردسیرشان حدود آباده طشک  و گرمسیرشان سواحل جنوبی دریاچه‌ بختگان و حوالی داراب بوده است و شیرمحمدخان شاهسون که از جانب قوام شیرازی حمایت می‌شده است بر آنان کلانتری داشته است.

پس از تخته‌قاپو شدن ایل اینانلو شیرمحمدخان با تعدادی از خانوارهای شاهسون در روستائی به نام «سجل‌آباد» سکونت کرد. پیشینه‌ روستای سجل‌آباد که امروز نام و نشانی ازآن در دهستان خیر نمی‌توان جست از جهتی با روستای محمدآباد نسبت و پیوند دارد.

شاهسونان فارس که از دیرباز در درّه‌های جنوب شرقی شیراز ییلاق و قشلاق می‌کردند با روستای سجل‌آبادکه در مسیر اطراق تابستانه و کوچشان بود در تماس و مراوده بودند و با مردم آن داد و ستد داشتند و برخی ازآنان هم به عللی از جمله مرگ و میر دام‌هایشان درکنار سجل‌آباد، سیاه‌چادرهای خود را برافراشته بودند و همانجا ماندگار شده بودند و به کشت وکار پرداخته بودند.

در اثر گذشت زمان تعداد اینگونه خانوارها، افزونی یافت و سجل‌آباد به صورت روستائی درآمد که در حدود نیمی از ساکنانش شاهسونان چادرنشین بودند. به سبب ناامنی‌های زنان و راهزنی‌های بی‌شمار، کلانتر شاهسونان شیرمحمدخان برآن شد که برای نگهداری دام‌های خود و قبیله‌اش از دستبرد شبانه‌ی راهزنان، در اطراقگاه ییلاقی شاهسونان، قلعه‌ای بنا کند و چون به پشتیبانی خویشاوندان خود که در اطراف سجل‌آباد ماندگار شده بودند، چشم داشت حوالی آن روستا را برای این مهم مناسب یافت و در کنار سجل‌آباد قلعه‌ای بنا کرد. این قلعه که در اثر سرخی خاک‌های منطقه نمای سرخی دارد، هنوز در زاویه‌ی شمال شرقی روستا پدیدار است.

با ایجاد این قلعه پیوند شاهسونان با سجل‌آباد و مردمش استوارتر شد و در همان زمان «محمد نعیمی» یکی از مالکان محلی که قسمتی از زمین‌های سجل‌آباد را در تصرف داشت، برای بهره‌گیری بیشتر ازآن زمین‌ها و گماشتن شاهسونان به کار کشاورزی، به ایجاد قناتی کمربست و بدین ترتیب قنات محمدآباد که از دامنه‌های غربی رشته‌ی شمالی کوهستان تودج  می‌آید و یکی از بزرگترین و پرآب‌ترین قنات‌های دهستان خیر استدائر شده و برای شاهسونان سجل‌آباد هم اشتغالی مناسب فراهم آمد.

در سال 1295 که شاهسونان فارس در دهستان رستاق شهرستان نی‌ریز و دهکده‌های کوچک دیگر مانند چنارو ، هُرگان، حاجی‌آباد ساکن شدند، شیرمحمدخان کلانتر با انبوهی از خانوارهای شاهسون به قلعه قرمز روی آورد و بدین ترتیب بزرگترین روستای شاهسون‌نشین استان فارس در سواحل جنوبی دریاچه‌ی بختگان پدید آمد. سجل‌آباد روستائی کوچک بود با قناتی نه چندان پُر آب و کشتزارانی نه چندان گسترده و فراخ دامن. به همین سبب با رویش و آبادی و نام‌آوری زمین‌های محمدآباد، آوازه‌اش به فراموشی نشست و نام قلعه قرمز محمدآباد برآن سایه گسترد.

شاهسونان امروزی محمدآباد، به خوبی می‌دانند که روستایشان جانشین دهکده‌ی سجل‌آباد است؛ زیرا پدرانشان خانه‌های قدیمی و متروک سجل‌آبادیان را با گذشت زمان هموار کردند و جای آن یا خانه ساختند و یا بذر پاشیدند.امروز تنها نشان آن روستا، قناتی کم آب با چند هکتار زمین است که هنوز نام قنات و زمین سجل‌آباد بر خود دارد و شاهسونان درآن زراعت می‌کنند.

افتتاح جشنواره ایل شاهسون از 27 اسفندماه در نی‌ریز

در همین راستا برای معرفی سرگذشت شاهسون و معرفی آداب و سنن مردم آن رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان نی‌ریز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در شیراز، از برگزاری جشنواره نوروزی ایل شاهسون در راستای فرهنگ سازی و معرفی و آداب سنن اقوام مختلف در کیلومتر چهار بزرگراه نی‌ریز – شیراز خبرداد.

حمیدرضا هادی اظهار داشت: در این جشنواره که از 27 اسفندماه  امسال همزمان با آغاز فعالیت ستاد خدمات سفر نوروزی شهرستان نی‌ریز افتتاح می‌شود علاوه بر معرفی آداب و سنن ایل شاهسون مواد لبنی این ایل بزرگ از جمله، دوغ و  کشک تولید و به بازدیدکنندگان به ویژه مسافران نوروزی ارائه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تمام هماهنگی‌های لازم برای برگزاری این جشنواره با مسئولان مربوطه انجام شده است بیان کرد: برپایی سفره هفت، ایجاد غرفه‌های فروش صنایع دستی و محصولات محلی شهرستان نی‌ریز، ترکه‌بازی، اسب‌سواری، اجرای موسیقی محلی از جمله ساز و نقاره به همراه کتابخانه عشایر از برنامه‌های جنبی این جشنواره است.

رئیس اداره میراث فرهنگی نی‌ریز خاطرنشان کرد: با توجه به برگزاری برنامه‌های مختلف در جشنواره ایل شاهسون و ادامه آن تا پس از تعطیلات نوروز 95 با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته امکان اقامت مسافران نوروزی فراهم می‌شود.

دبیر برگزاری مراسم افتتاحیه جشنواره نوروزی ایل بزرگ شاهسون نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم به اهداف برگزاری این جشنواره اشاره و اظهار داشت: معرفی آداب و رسوم دیرینه شاهسون‌ها و احیای سنت‌های این ایل بزرگ در کشور از محورهای مهم برگزاری جشنواره نوروزی ایل شاهسون است.

سیاوش شاهسونی گفت: در جشنواره نوروزی ایل شاهسون که تا 15 فروردین‌ماه 95 ادامه دارد در قالب غرفه‌های مختلف صنایع دستی، محصولات لبنی، دامی و همچنین نان محلی شاهسون‌ها که در همان مکان آماده می‌شود به مهمانان نوروزی عرضه می‌شود.

شاهسونی خاطرنشان کرد: در این جشنواره با توجه به وسعت ایل شاهسون و استقرار شاهسون‌ها در نقاط مختلف کشور مهمانانی از استان‌های مرکزی و تهران و سایر استان‌ها در جشنواره حضور می‌یابند.

گزارش: علی شاهسون

انتهای پیام/