طبس؛ دیار نخل‌ها و نارنج‌های کویری چشم انتظار مسافران نوروزی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، شهرستان طبس دیار نخل و نارنج با 75 هزار و 81 کیلومتر مربع نخستین شهرستان پهناور ایران است و فاصله بین دورترین روستاهای منتهی الیه شمالی و جنوبی شهرستان بیش از 400 کیلومتر است.

طبس از شمال با استان‌های خراسان رضوی و سمنان، از غرب با استان اصفهان، از جنوب با استا‌ن‌های یزد و کرمان و از شرق با شهرستان‌های خوسف، سرایان، فردوس و بشرویه همجوار است.

شهرستان طبس مشتمل بر سه بخش مرکزی، دیهوک، دستگردان و هشت دهستان بوده و جمعیت شهرستان 68 هزار و 500 نفر است که جمعیت شهری آن 48 هزار نفر و جمعیت روستایی آن 20 هزار و 500 نفر هستند.

از امکانات برجسته شهرستان طبس ، وجود فرودگاه و راه آهن بوده که تأثیر فراوانی در افزایش ارتباطات منطقه و تسهیل رفت و آمد گردشگران دارد.

طبس در دوران اسلامی دروازه خراسان بوده است

عده ای معتقد هستند طبس از واژه تب به معنای گرما گرفته شده است و به نظر می‌رسد طبس در قبل از اسلام جزئی از ایالات ساگارت بوده است و وجود محوطه‌ها و قبرستان‌های مربوط به دوران تاریخی این مسئله را تأیید می‌کنند و طبس در دوران اسلامی دروازه خراسان بوده است.

رونق طبس از دوران سلجوقی و زمان امیران گیلکی آغاز می‌شود و ارگ و حصار طبس در این دوران گسترش می‌یابد و طبس در دوران تیموری و صفوی مورد حمله مکرر ازبک‌ها قرار گرفته و آسیب‌های بسیار دیده است.

در دوره قاجار و به خصوص در زمان میرحسن خان ، ارگ طبس چندین بار مرمت شده است و در سال 57 نیز شهر طبس و نواحی اطراف در زلزله ای ویران شد اما با این وجود هنوز گلشنی در دل کویر است.

زبان و نژاد مردم این خطه کمتر دچار اختلاط و آمیختگی شده است

زبان رسمی و اصلی مردم فارسی است و این زبان در هر نقطه شهری و روستایی با لهجه خاص و منسوب به همان محل بیان می‌شود مانند لهجه طبسی که البته این لهجه‌ها با تفاوت‌هایی در واژه، جمله بندی و تأکید بر روی هجاها همراه است.

از جمله خصوصیات فرهنگی می‌توان به مراسم جشن کاکول و شکرگذاری در امر کشاورزی، جشن قوچ گذاری و کوچ در امر دامداری، جشن عید نوروز و سفره بستن و دید و بازدید، مراسم برات و مراسم ماه محرم از قبیل نخل برداری، تعزیه، علم بندان و بیل زنی اشاره کرد.

غذاهای محلی آن که اغلب از مواد در دسترس و متناسب با شرایط آب و هوایی درست می‌شوند شامل اشکنه عدس، اشکنه آلو، کشک زرد، قروت، بنه، خرما برشته و انواع شیرینی شامل ، نان زنجبیلی، نان رو ور کرده، نان چرخی، نان کلمبه، نان برنجی و غیره و انواع نان‌های محلی شامل نان دو آتشه، نان سمنو، نان قلفی، روغن جوش، پتیر (فطیر)، نان گاورس، سر پیازی، کنجدی و غیره است.

آستانه مبارکه حضرت حسین بن موسی الکاظم(ع) میزبان خیل عظیم زائران

آستانه مبارکه حضرت حسین بن موسی الکاظم(ع) یکی از مقابر فرزندان نبی مکرم اسلام و برادر هشتمین پیشوای شیعیان جهان است که در طبس گلشن است و از جمله امامزادگانی است که مورخان او را از فرزندان بلافصل امام کاظم(ع) دانسته اند و بر اساس برخی اسناد بنای اولیه این بارگاه در قرن پنجم احداث و بعدها در قرن سیزدهم مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

باغ گلشن یکی از باغ‌های نادر ایرانی

باغ گلشن یکی از باغ‌های نادر ایرانی، بسیار زیبا و تاریخی است که آب دایمی در آن جریان دارد و این باغ متعلق به دوره افشاریه، زندیه است که توسط میر حسن خان سومین حاکم طبس، از سلسه خوانینی که به وسیله نادر شاه به حکومت طبس منصوب شدند، ایجاد شده است و گونه‌های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم‌های متفاوت آب و هوایی و صدها درخت میوه در آن، طبیعتی بی نظیر را آفریده است.

آبگرم معدنی مرتضی علی(ع)

در حوالی روستای خرو دره ای وجود دارد که آب چشمه‌های کوچک و بزرگ در آن جاری است و کال سردر نامیده می‌شود و در این منطقه و در دیواره دره، حفره‌ها و کانال‌هایی به نام خانه گبر وجود دارد که احتمالا قدمت آن به دوران ساسانیان می‌رسد و مبدأ آبی که اغلب مزارع و باغات طبس را مشروب می‌کند از این ناحیه منشأ می‌گیرد، آبگرم مرتضی علی در بالا دست این کال قرار دارد.

ارگ طبس

هسته اولیه پیدایش و ایجاد شهر طبس بوده که به مرور زمان شهر به خارج از آن گسترش یافته است و این اثر مقر حکومتی حاکمان طبس بوده و با توجه شواهد تاریخی، ارگ قدیمی طبس یا کهندژ، قدمتی پیش از اسلام دارد. پلان کلی ارگ، چهار ضلعی و دارای دو ورودی و شش حیاط است و برخی اتاق‌ها دارای نقاشی‌هایی در گذشته بوده است.

رباط چاه گنبد

این رباط در فاصله 28 کیلومتری دیهوک و در مسیر جاده دیهوک به مشهد بنا شده است و همچنین در کتب تاریخی آمده که این بنا توسط یک شیر زن در طول دو سال با مساحت بیش از 900 متر مربع ساخته شده است و او با مشقت فراوان و با آوردن استاد کار، کارگر و کوره پز از کرمان و شهر تون به این مکان این کاروانسرای بین راهی را برای رفاه مسافرین می‌سازد.

روستای نایبند طبس؛ ماسوله کویر

روستای نایبند در فاصله 225 کیلومتری جنوب شرقی شهر طبس واقع شده است و ابنیه روستا بر روی صخره ای سنگی بنا شده اند و باغات در دره مجاور استقرار یافته اند و خانه‌ها بدون حد و مرز مشخص با استفاده از گل و شاخ و برگ درختان در شیب کوه و دره ساخته می شده اند به طوری که  بام یک خانه، نقش حیاط خانه مجاور را ایفا می‌کند و بر اساس این شیوه معماری، به آن عنوان ماسوله کویر نیز اطلاق می‌شود.

روستای پیر حاجات

این روستا در 125 کیلومتری شمال غربی طبس، در منطقه ای کوهستانی با اقلیمی معتدل از توابع بخش مرکزی واقع است و این روستا مفتخر به داشتن بقعه مشهور و مورد توجه شیخ احمد بن اسحاق ایراوه ای معروف به پیر حاجات بوده و همواره پذیرای خیل عظیمی از زائران است و همچنین دارای بافتی کهن، قلعه ای مستحکم، باغ‌ها و مزارع زیبا است.

روستای ازمیغان

این روستا از جمله روستاهای گردشگری در 48 کیلومتری شمال شرق شهر طبس در مسیر جاده طبس، مشهد واقع شده است و در این روستا می توان اعجاز خداوندی را در کویر نظاره کرد و همچنین در روستای ازمیغان در سایه سار نخل‌های آرمیده، شالی کاشت می‌شود که این بسیار شگفت انگیز خواهد بود.

همچنین آب انبار حوض سفید، بافت تاریخی کریت، آب انبار محله چهار سوق، خانه باغ غیاثی، بافت تاریخی هودر، رباط چهارده، رباط ده محمد، قلعه حسن آباد شجاع، مجموعه رباط خان، مسجد دستگردان، کاروان سرای کلمرد، بافت تاریخی اصفهک، بافت تاریخی دیهوک، بافت تاریخی اسفندیار، کویر حلوان، امامزاده حسین(ع) زرگ، امامزاده زیدبن علی(ع)، بند کریت، قلعه غلات، غار قلعه ملوند، قلعه اسماعیلیان خراوان، مزار ازمیغان نیز از دیگر اماکن تاریخی و مذهبی شهرستان طبس است.

صنایع دستی شهرستان طبس

یکی از مسائلی که از دیرباز در فرهنگ طبس و به تبع آن در هنرهای سنتی شهرستان تأثیر به سزایی داشته، دور بودن از مراکز جمعیتی است که مردم این منطقه را مصمم ساخته تا با استفاده از موهبت‌های الهی و طبیعی و به کارگیری هنر و ذوق خویش در پی رفع نیازهای خود باشند.

مسگری یکی از صنایع دستی اصیل طبس است و بازار مسگرها واقع در میدان امام تا چندی پیش نوای چکش‌های مسگری بر در و دیوار آن می پیچد اما اکنون تعداد انگشت شماری مسگر در آن فعالیت می‌کنند.

همچنین قلم زنی روی مس از دیگر هنرهای رایج است که در آن نقش‌های متنوعی شامل طرح پلیکان، درختان نخل و گل‌های ظریف چند پر بر روی سینی‌های مسی با قاب‌های پایه دار مس حک می‌شود، همچنین حصیر بافی نیز  هنری است که با توجه به جغرافیای طبس و وجود درختان نخل از گذشته رواج داشته است.

از صنایع دستی دیگر این شهرستان می‌توان به بافت انواع قالی و قالیچه، گیوه بافی، گلیم بافی، پلاس بافی، رودوزی‌های سنتی، آهنگری سنتی، سفالگری و حوله بافی اشاره کرد.

از مهم ترین مناطق تولید صنایع دستی طبس، شهر طبس و روستاهای کریت، اسماعیل آباد، دیهوک و دستگردان هستند.

گزارش فاطمه واعظی نسب

انتهای پیام/