خیزش حوزه‌های علمیه جهت بازتعریف مسائل اجتماعی
علی کشوری، پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با اشاره به نقایص برنامه‌ریزی مبتنی بر ادبیات توسعه غربی، بر لزوم فهم عمیق از سیره ائمه معصومین(ع) و به‌کارگرفتن مؤلفه‌های فرهنگ اسلامی ایرانی در همه ساختارهای اجرایی کشور تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سومین مراسم رونمایی از اسناد پژوهشی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با حضور اساتید حوزه و دانشگاه در حوزه مروی تهران برگزار شد. در این مراسم حجت‌الاسلام و المسلمین رئیسی، تولیت آستان قدس رضوی و حجت الاسلام والمسلمین علی کشوری، دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ابعاد و اهمیت «ضرورت تدوین اسناد اجرایی الگو توسط حوزه‌های علمیه» را در برابر «برنامه‌ریزی غربی و توسعه‌گرا» تبیین کردند.
نکته قابل توجه این مراسم این بود که به نظر می‌رسد در حوزه‌های علمیه ــ خصوصاً حوزه علمیه مروی ــ خیزشی جهت بازتعریف نظم اجتماعی و حل مسائل اجتماعی با نگاه اسلامی آغاز شده است.بخش اول گزارش تفصیلی خبرگزاری تسنیم از این مراسم به سخنان حجت‌الاسلام و المسلمین رئیسی اختصاص داشت که روز گذشته منتشر شد. {اینجا} تولیت آستان قدس رضوی مدلهای توسعه‌ای غربی را از مبنا غیرقابل قبول دانست و افزود: «اجتهادِ تمدن‌سازِ علما در حوزه‌های اجتماعی» تنها راه پیشرفت کشور است؛ نه به‌کارگیری مدلهای غربی. در بخش دوم گزارش تفصیلی، سخنان حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری، دبیر تدوین این اسناد پژوهشی منتشر می‌شود.
** چرا رونمایی از اسناد الگو در اول محرم انجام شد؟
حجت‌الاسلام والمسلمین کشوری در ابتدا به سرفصلهای بحث اشاره کرد؛ وی گفت: بنده سه مطلب را آماده کرده‌ام تا در محضر شما گزارش دهم. مطلب اول راجع به اینکه چرا ما سومین رونمایی از محصولات الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی را در روز اول محرم 1438 هجری قمری برگزار کردیم. مطلب دوم راجع به وضعیت وخیم، اسفناک و خطرناک نظام برنامه‌ریزی کشور و علی‌الخصوص برنامه ششم توسعه، نکاتی را عرض کنم و مطلب سوم هم یک ارزیابی کوچک از جبهه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ارائه کنم که ان‌شاالله یک مقدار نقشه عملیاتهای نرم جبهه الگو شفافتر شود.
وی درباره دلیل برگزاری مراسم در روز اول محرم گفت: متأسفانه محبان حضرات معصومین از ظرفیت دستگاه اهل‌بیت، به شکل حداقلی استفاده می‌کنند. در روایت آمده که :«إنّ الإمامه نظام المسلمین»، شخص امام معصوم در جامعه اسلامی، «محور نظم اجتماعی» است. یعنی اگر سطح معرفت مردم نسبت به امام ارتقاء پیدا کند، می‌توانیم با فهمی که از امام پیدا می‌کنیم، نظم جامعه را بازتعریف کنیم. اما مصیبتی که در حال حاضر در جاهای مختلف به آن مبتلاء هستیم، این است که نظم اجتماعی براساس تئوریهای غربی در حال شکل‌گیری است. اگر معرفت به امام ارتقاء پیدا کند، یکی از فواید آن برای دنیای ما این است که یک نظم مستحکم و از سر حکمت در جامعه ما به‌وجود خواهد آمد.
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت خاطرنشان کرد: یکی از بحثهای خیلی مهم، مسئله «چیستی جامعه» است. آیا جامعه مثلاً بر اساس مقاله ششم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبایی قابل تعریف است؟ آیا جامعه بر اساس نگاهی که جامعه‌شناسان مدرن دارند و تعادل اجتماعی را حول «اقتصاد» تعریف می‌کنند، قابل باز تعریف است؟ حاصل جمع‌بندی بحث ما این است که نه تعریفی که در اصول فلسفه و روش رئالیسم قرار گرفته و نه به طریق اولی تعاریفی که در مفاهیم جامعه‌شناسی غربی مندرج است نمی‌تواند ما را به سرانجام مقصود برساند. بلکه باید جامعه را حول مفهوم «هدایت» بازتعریف کرد؛ و شخصی که می‌تواند هدایت را مدیریت کند، شخص امام معصوم است.
وی افزود: ناظر به این مبانی که بنده به آن اشاره‌ای می‌کنم، می‌توان به نحوه برگزاری مناسبتهای دینی در جامعه اعتراض کرد. یعنی هیئات، مساجد و جلسات روضه‌خوانی ما، حتماً از حیث محتوا در سالهای آینده باید قوی‌تر از این وضعیت فعلی برگزار شود. مردم علاقه‌مند به ائمه معصومین هستند و به دستگاه خدا و پیامبر ارادت نشان می‌دهند. از هزینه‌هایی که مردم در این روزها از جیب خودشان برای برپایی عزای امام حسین انجام می‌دهند، می‌توانیم نتیجه‌گیری کنیم که مردم نسبت به این مقام در اوج اعتماد هستند؛ لکن کسانی که این مراسمات را سرپرستی و هدایت می‌کنند، کار را جوری مدیریت کرده‌اند که ما حداقل بهره‌برداری را از این مراسمات داشته باشیم.
دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ادامه به آثار توجه به مکتب اهل بیت در اداره جامعه اشاره کرد و گفت: اگر ما ده سال کار کنیم تا ظرفیت عظیم محرم و صفر منجر به ارتقاء معرفت به امام معصوم شود، قطعاً در حوزه اقتصاد دیگر این مشکلات را نخواهیم داشت؛ در حوزه سیاست‌خارجه نمی‌گوییم که به سمت خلاف صریح آیات قرآن عمل کنیم ــ کمااینکه در داستان تلخ برجام این اتفاق افتاد ــ در حوزه پزشکی به این سمت نمی‌رویم که اجازه دهیم انسانها در جامعه، ابتدا بیمار شوند و بعد دستگاه سلامت ما به این اکتفا کند که نسخه درمانی برای بیمار بنویسد. اگر معرفت الإمام ارتقاء پیدا کند، یکی از عوارض و فواید آن، ارتقاء مسئله پیشگیری در حوزه سلامت است. یعنی مثلاً ما پروتکلهای حوزه پزشکی را باید به محوریت پیشگیری در حوزه سلامت بازتعریف کنیم نه اینکه این کار را به محوریت درمان انجام دهیم. توجه به آموزه‌های اهل بیت فواید فراوانی برای دنیا و آخرت ما دارد؛
وی با بیان اینکه «خداوند متعال توفیق داد که بحث از الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی را در روز اول محرم برگزار کنیم تا یک پیام بسیار کوچکی باشد برای اینکه ما باید حتماً مساجد و هیئت را بازتعریف کنیم» متذکر شد: وضع فعلی، مورد رضایت امام زمان نیست؛ در وضع فعلی از صدا و سیما تا همه دست‌اندرکاران مساجد و هیئات و مساجد و همه آنهایی که در حال اداره هستند، به یک حداقلهایی اکتفا می‌کنند. صدا و سیما در همه مناسبتها مصاحبه‌هایی را از اماکن مقدس پخش می‌کند؛ همیشه یک سؤال محور است که «شما وقتی از زیارت برگشتید حال روحی بهتری پیدا کرده‌اید یا خیر؟» به همین حد اکتفا کرده‌ایم. گرچه همین حد هم یک حرف حقی است. یکی از فواید مثبت زیارت ایجاد «سکینه روحی» است؛ اما پرسش اساسی این است که آیا ما وقتی به زیارت می‌رویم باید به این مسئله اکتفا کنیم که مثلاً در ما یک انقلاب روحی رخ داده و اشک بریزیم، اما بُعد نظم اجتماعی ما به چالش کشیده شود؟
پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در ادامه با ذکر یک نمونه، از سند توسعه‌گرای تحول شهر مشهد انتقاد کرد؛ وی گفت: مدیران شهری مشهد متأسفانه برای مشهد یک سندی نوشته‌اند که محور این سند سه نوع توریسم است؛ توریسم تفریحی، توریسم سلامت و توریسم مذهبی و زیارت.
وی افزود: نکته ناراحت کننده بحث این است که نگاه مدیران مشهد به زیارت، «نگاه درآمدزایی» است. بنده وقتی هفته گذشته در شهرداری مشهد در جلسه بودم و با یکی از مدیران شهرداری مشهد گفت‌وگو می‌کردم، تعبیر ایشان این بود که ما با این اقدامات «ماندگاری زائر» را در شهر مشهد بیشتر کرده‌ایم و هر یک روزی که یک زائر بیشتر در مشهد می‌ماند، درآمد بیشتر هم برای شهر مشهد دارد! این نگاه حقیر و پست را ببینید که در یک شهر زیارتی و در یک حوزه حاکمیتی به‌وجود آمده است! مسئله زیارت به مسائل اقتصادی تقلیل داده شده است.
حجت الاسلام و المسلمین کشوری با طرح این سؤال که «چرا این اتفاق در شهر مشهد افتاده است؟» تصریح کرد: ریشه آن همین اکتفا کردن به بحثهای حداقلی در حوزه شناخت امام برمی‌گردد. امامی که در روایات ما توصیف شده است؛ باید با زیارت جامعه کبیره و زیارت امیرالمؤمنین در روز غدیر او را توصیف کرد؛ و آن امام است که نظم اجتماعی را بازتعریف می‌کند؛ امامی که ما در حال حاضر در ذهن داریم، حداکثر فایده‌ای را که برای ما دارد این است که یک حالت فروتنی برای ما به‌دست می‌آید و جنبه‌های آخرتی و شفاعت ایشان در آخرت را نیز در نظر می‌گیریم. یعنی نگاه به امام دچار تقلیل شده است. مقصر این امرــ با کمال صراحت عرض می‌کنم ــ بسیاری از منبریها و روحانیت معظم هستند. مقصر این امر مداحان ما هستند که نمی‌خواهند سطح معارف را به آن سطحی که اهل بیت ما توصیه کرده‌اند ارتقا دهند.
وی در ادامه با نقل یک روایت از رسول خدا گفت: پیامبر اکرم یک روایت بسیار فنی و حکیمانه دارند که می‌فرمایند در فتنه‌های آخرالزمان آنقدر شرایط سنگین می‌شود که مؤمنین داشته‌های خود را هم نمی‌بینند. یکی از داشته‌های ما که از آن استفاده نمی‌کنیم همین مراسمات مذهبی است. همین هیئت و مساجد فعلی که یک نگاه بهره‌برداری حداقلی بر آنها حاکم است؛ تغییر در آنها حتماً باید در دستور کار قرار گیرد. این کار جزء اصلاحات جدی‌است که باید اتفاق بیفتد تا ان‌شاالله سطح شناخت امام ارتقاء پیدا کند.
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با تأکید بر اینکه «ما در روز اول محرم به مصاف جریان توسعه‌گرا رفته‌ایم» اضافه کرد: این جریان نمی‌خواهد محوریت امام را در اداره جامعه بپذیرد؛ اینکه جریان توسعه‌گرا در اداره جامعه و در بخشهای مختلف به تفکرات غربی رجوع می‌کند، به این علت است که به شناخت آنها از امام ایراد وارد است. به همین دلیل به‌راحتی اندیشمندان غربی را جایگزین امام در اداره جامعه می‌کنند. دوستان در ذهنشان سؤالی پیش آمده که چرا جریان توسعه‌گرا با حکومت فقیه و حکومت دینی مخالفت می‌کنند؛ ریشه مخالفت این است که این جریان فهمی از حکمت امام معصوم ندارد؛ در آن جریان از «نظام‌سازی مبتنی بر دین» فهمی بدست نیامده است. حال ان‌شالله اگر خداوند متعال قبول کند، باید محرمهای ما محل و زمان مبارزه باشد با کسانی که می‌خواهند بدعت در دین ایجاد کنند و نقش امام را در اداره دین نادیده بگیرند. این نکته اول بود.
** نکته دوم؛ راجع به نظام برنامه‌ریزی کشور
دبیر شورای راهبردی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، با تأکید بر اینکه «همۀ حرف جمهوری اسلامی این است که نظم اجتماعی باید حول امام معصوم بازتعریف شود» گفت: این همۀ حرف دین است که امام باید محور نظم اجتماعی قرار گیرد. یکی از بخشهایی که باید نظم آن تغییر کند، نظام برنامه‌ریزی کشور است.
وی افزود: نظام برنامه‌ریزی فعلی کشور نظم دینی را نمی‌فهمد. به عرایض بنده دقت کنید؛ نه اینکه نمی‌خواهد کار را به جلو ببرد؛ زیرا به هر حال این برادرانی که در حال حاضر در نظام برنامه‌ریزی کشور وجود دارند، اعتقادشان به آرمانها احراز و ثابت شده است. اما به هر حال از نظم مبتنی بر دین و هدایت فهم منسجمی ندارند.
پژوهشگر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با اشاره به اینکه «در کشور ما هفتاد سال برنامه‌های توسعه مبتنی بر همین نظم غربی نوشته شده است» گفت: پنج برنامه مبتنی بر همین نظم و توسعه، قبل از انقلاب اسلامی نوشته شده و پنج برنامه هم بعد از انقلاب اسلامی نوشته شده است. حتماً اظهارات رئیس سازمان برنامه‌ریزی کشور را در این مدت اخیر شنیده‌اید؛ شاه‌بیت حرفهای ایشان در ماههای اخیر و در گذشته نزدیک این است که ما این ده برنامه را نوشتیم اما به اهداف توسعه نرسیدیم. یعنی ایشان اعتراف فرمودهاند هفتاد سال است که وقت ملت ایران تلف شده است. یعنی نظام برنامه‌ریزی به آن سمت رفته که بخواهد یک نظمی را حاکم کند اما خود این دوستان اعتراف دارند که این نظم مبتنی بر توسعه غربی در ایران جواب نداده است.
وی اضافه کرد: شاید ریشه اینکه دولت محترم می‌خواهد شکل برنامه ششم را عوض کند، این باشد که یقین دارد که اگر به شکل قبلی برنامه‌ریزی کند، آن برنامه‌ریزی هم به سرنوشت شوم برنامه‌های توسعه مبتلا خواهد شد. این همه اصراری که شما از دولت یازدهم می‌بینید که نمی‌خواهد روال قبلی برنامه‌ریزی را بپذیرد این است که دوستان متوجه شده‌اند که راه غلطی را آمده‌اند. بعضی از مسئولین مهم حوزه برنامه‌ریزی در این دولت، در پنج برنامه گذشته یا جزء نویسندگان اصلی بوده‌اند یا جزء مشاوران بوده‌اند. آنها تجربه کرده و آن راه را رفته‌اند و به نتیجه نرسیده‌اند. حالا می‌خواهند تغییر شکل دهند بلکه از این معرکه خارج شوند.
حجت‌الاسلام و المسلمین کشوری با اشاره به «اشتباه برنامه‌ریزان توسعه‌گرا در آسیب‌شناسی این برنامه‌ها» خاطرنشان کرد: در این گفت‌وگوهایی که در این چند سال اخیر راجع به برنامه ششم به صورت تفصیلی داشته‌ایم، همیشه هشداری را مطرح کرده‌ایم و آن این است که: علت اینکه هفتاد سال برنامه‌های توسعه در ایران به چالش کشیده شده، شکل برنامه‌ریزی نیست – بنده در همین جلسه و در همین محل مبارزه و از همین محل مقدس نورانی از سازمان برنامه‌ریزی کشور تقاضا دارم حرف این برادر کوچک خود را توجه کنند؛ علت اینکه شما در هفتاد سال گذشته شکست خوردید، این نیست که شکل برنامه‌ریزی غلط بوده است، علت این است که برنامه‌ریزی توسعه، فرهنگ ملت ایران را در نظر نگرفته است. یک آسیب‌شناسی از درون حوزه علمیه مطرح می‌شود که به‌صورت ساده می‌گوید اگر برنامه‌ریزان یک کشور، فرهنگی را که کشور براساس آن نهاده شده، در نظر نگیرند، برنامه آنها عملیاتی نخواهد شد.
وی در ادامه این آسیب‌شناسی تأکید کرد: بنده حدود دو دهه است که اسناد حوزه برنامه‌ریزی کشور را مطالعه می‌کنم. از سال 1327 در کشور برنامه نوشته شد ــ این برنامه‌ها در حال حاضر در دسترس است و شما هم می‌توانید مطالعه بفرمایید ــ تحلیل ما این است که این برنامه‌ها فرهنگ مردم ایران را در نظر نگرفته‌اند، لذا زمین خورده؛ اجرایی نشده و مشکل درست کرده‌اند. برای فهم این موضوع باید به شکل درست آسیب‌شناسی انجام شود. اینکه همه قبول دارند نظام برنامه‌ریزی دچار چالش است ــ الحمدلله همه قبول کرده‌اند ــ یک نکته قوت برای کارشناسان ماست. بنده اخیراً در جلسه‌ای مشاهده کردم که در مجلس شورای اسلامی، یکی از کارشناسان کهنه‌کار حوزه برنامه‌ریزی ــ که به عنوان کارشناس برنامه ششم هم در مجلس حضور داشتند و بنده هم مهمان کمیسیون تلفیق بودم ــ در همان بدو ورود در اعتراض به ایشان گفتم که این نظام برنامه‌ریزی که شما پایه‌ریزی و طراحی کردید، هفتادسال است که شکست خورده است. ایشان بلافاصله بعد از اینکه سؤال بنده به اتمام رسید، پاسخ دادند که ما هم قبول داریم که شکست خورده‌ایم. ببینید همه قبول دارند که شکست خورده‌اند. خوب؛ حال اگر ــ ببینید نکته دقیق بحث این است، بنده از برادر عزیزم جناب آقای نوبخت خواهش می‌کنم که به این نصیحت مشفقانه ما توجه کنند ــ اگر بار دیگر طراحی ما مبتنی بر آسیب‌شناسی غلط باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ دوباره آن برنامه هم شکست خواهد خورد. بنده پیش‌بینی می‌کنم که سرنوشت شوم برنامه ششم مانند سرنوشت شوم سایر برنامه‌هاست؛ به دلیل اینکه مبتنی بر یک آسیب‌شناسی غلط شکل گرفته است.
کارشناس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با بیان اینکه «این آسیب‌شناسی آنقدر غلط است که دو سال است برنامه در مجلس به تصویب نمی‌رسد» تصریح کرد: پیداست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور قدرت تفاهم ندارد. اگر قدرت تفاهم داشت و می‌توانست آسیب‌شناسی خود را زبان‌دار بیان کند، باید در حال حاضر کارشناسان فنی که در مجلس قبل بوده و آنهایی که در این مجلس هستند، استدلال را می‌پذیرفتند. ببینید وقتی آسیب‌شناسی فنی نبود، حتی تفاهم هم حاصل نمی‌شود. چه برسد به اینکه اجرایی هم شود. علت عدم اجرای برنامه‌های توسعه در کشور این است که نمی‌تواند فرهنگ دینی مردم را تحلیل کند. این مشکل اصلی است. مردم ایران به تفکر و مفاهیمی که اهل بیت مطرح کرده‌اند و جامعه‌شناسی و نظام‌سازی که اهل بیت مطرح کرده‌اند اعتقاد دارند، اما تفکر توسعه غربی می‌خواهد یک نظم دیگری را ایجاد کند. این موضوع قابل پذیرش نیست.
انتهای پیام/