علت تشابه کار باستان شناسان با کارآگاهان

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سیدمحمد بهشتی در نخستین همایش ملی "کاربرد روش‌های آماری در پژوهش‌های باستان شناسی ایران " برگزاری این همایش را یکی از اتفاق‌های خوب در یکی از حوزه‌های بین رشته ای بین آمار و باستان شناسی دانست و اظهار داشت: از زمانیکه باستان شناسی به مثابه یک علم شد، شاهد این بودیم که به عنوان یک رشته و مستقل از رشته های دیگر فعالیت خودش را آغاز کرد ؛ مسامحتا من اسم این را تلقی قرن نوزدهمی باستان شناسی می‌گذارم.

وی اظهار داشت: البته در طی قرن بیستم هم خیلی فعالیت‌های باستان شناسی توسط باستان شناسان صورت گرفت که قرن نوزدهمی بود و در بین رشته‌های دیگر احساس استقلال می‌کرد.

بهشتی افزود: حتی همین امروز در قرن بیست و یکم هستند باستان شناسانی که قرن نوزدهمی هستند.

وی اظهار داشت: رفته رفته با گسترش فعالیت‌های باستان شناسی پرسش‌هایی مطرح شد که احساس نیاز ورود رشته‌های دیگر هم به این عرصه مطرح شد  از این رو در مرحله دوم شاهد چند رشته ای شدن باستان شناسی بودیم.

بهشتی تصریح کرد: من اسم این را مسامحتا تلقی قرن بیستمی باستان شناسی (چند رشته ای شدن) می‌گذارم در این روند باستان شناسان به این امر واقف شدند که رشته‌هایی مانند معماری، حفاظت و ... هم در این حوزه به کار می‌آیند.

وی گفت: البته در قرن نوزدهم هم باستان شناسانی داشتیم که قرن بیستمی کار می‌کردند و الان که قرن بیست و یکم است فعالیت‌های باستانشناسی داریم که قرن بیستمی است.

وی با بیان اینکه از اواخر قرن بیستم کم کم باستان شناسی وارد یک فاز جدیدی به نام فاز بین رشته ای شد، گفت: در قرن نوزدهم نشنیدم که باستان شناسی، قرن بیست و یکمی (بین رشته ای )کار کرده باشد ولی مواردی در قرن بیستم داشتیم که بین رشته ای (قرن بیست و یکمی ) کار شده باشد.

بهشتی با بیان اینکه هیچ رشته ای بی ربط به باستان شناسی نیست، تصریح کرد: رشته‌هایی مانند انرژی هسته ای، پزشکی ، آمار و ... همه به باستان شناسی مربوط هستند زیرا باستان شناسی با انسان، طبیعت و ... سرو کار دارد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: قاعدتاً باید در باستان شناسی روی تمام علوم باز باشد به نحویکه با این علوم به کیفیتی ملاقات صورت بگیرد  که ما شاهد پدیده‌های بین رشته ای باشیم.

به گفته وی، در بین همه علوم بعضی علوم هستند که تجانس خاصی با باستان شناسی دارند و یکی از این علوم آمار است که به صورت ذاتی با باستان شناسی مأنوس است.

وی با بیان اینکه باستان شناسان بهترین مثالی که می‌زنند این است که کارشان مثل کاری است که کارآگاهان  در صحنه جرم انجام می‌دهند، افزود: کارآگاهان در صحنه جرم یک سری دیتا (اطلاعات )جمع می‌کنند تا دریابند مجرمی که مرتکب قتل شده و تلاش کرده که کسی متوجه کارش و نحوه انجام آن نشود چه کسی بوده و چگونه این کار را انجام داده است در حالیکه مجرم تمام تلاش اش را کرده که کسی نفهمد که او چه کاری انجام داده است.

بهشتی گفت: شما اطلاعاتی را بدست می‌آورید که مجرم از روی بی ارادگی روی صحنه جرم  به جای گذاشته است زیرا بخش قابل توجه فعالیت‌ها از روی بی‌ارادگی است که اثر انگشت، چکه خون و تار مو از آن موارد است و این امکان را برای کارآگاه فراهم می‌کند که از نحوه وقوع جرم اطلاع یابد.

وی با اشاره به تفاوت‌های میان نشانه‌هایی که از روی اراده و یا بی ارادگی است وجود دارد گفت: ما به این قائل هستیم که انسان جایز الخطا است و این در رابطه با موجود دیگری گفته نشده است، اراده تفاوتی میان انسان و دیگر موجودات عالم است که او را جایز الخطا می‌کند.

بهشتی افزود: یعنی انسان به صرف داشتن اراده جایز الخطا است و اگر چیزی از روی بی ارادگی از ما سر بزند درآن خطایی وجود ندارد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: باستان شناسان با مواد فرهنگی سرو کار دارند و مواد فرهنگی همه از روی بی ارادگی باقی مانده اند از این رو در آنها خطایی وجود ندارد.

به گفته وی، مواد فرهنگی که از یک محوطه تاریخی بدست می‌آید ممکن است کافی نباشد کامل نباشد و لی آنچه هست از روی بی ارادگی است به همین دلیل متقن است.

وی گفت: اگر کسی مثلا یک سفال دوره ساسانی را درون یک محوطه دوره اشکانی بیندازد بلافاصله باستان شناس تشخیص می‌دهدف تمامی موارد فرهنگی ممکن است برای اینکه ما را به یقین برساند کافی نباشد برای همین است که باستان شناسان همیشه مطالب را با تردید مطرح می‌کنند و همواره از روی حدس و گمان و پیشنهاد سخن می‌گویند و همیشه قضیه را باتردید همراه می‌کنند زیرا که این اطلاعات ممکن است برای به یقین رسیدن کافی نباشد زیرا از روی بی ارادگی است و درآن خطایی وجود ندارد.

به گفته بهشتی، این همان نقطه مشترکی است که بین باستان شناسی و آمار وجود دارد.

وی افزود: شما در هر موضوعی که سرو کار دارید با یک چیزی که آن را شمارش می‌کنید، آن چیز از روی بی ارادگی اش برای شما موضوعیت دارد نه از روی اراده‌اش، چون از روی بی ارادگی است به آن متوسل می‌شوید و دست‌تان را جای محکمی می‌خواهید بگیرید باستان شناسی هم دقیقا همین کار را می‌خواهد بکند.

بهشتی گفت: باستان شناسی با آمار خیلی کار دارد و آمار هم با باستان شناسی بسیار کار دارد البته باستان شناسی با خیلی جاهای دیگر هم کار دارد و برعکس که خودشان ممکن است مطلع نباشند.

وی با اشاره به این نکته که  نسبتی بین باستان شناسی و گنج وجود دارد، افزود: از بیرون گنج طلا و نقره است ولی از درون عالم باستان شناسی گنج عبارت است از زباله دان یعنی  در هر محوطه تاریخی اگر  زباله دانی تاریخ آنجا راه یابد گویی گنج پیدا کرده اید زیرا که هیچ چیزی از این سطل زباله پدید آمدنش محصول بی‌ارادگی نیست. اگر سطل زباله خودتان را  با نگاه باستان شناسی بنگرید در می‌یابید که چه گنجی است  و از روی آن می توان فهمید شما که هستید ، حالتان چطور است چه گذشته ای داشتید و رو به چه آینده ای هستید.

وی گفت: باید یک مطالعه ای در سطل زباله خود انجام دهیم  و ببینیم چه اتفاقی در این سال افتاده شاید بشود تغییرش داد.

به گفته وی  نگاه باستان شناسانه داشتن یک چیزی است که در ملاقات بین رشته‌های مختلف باستان شناسی می‌تواند حاصل شود و این نگاه باستان شناسانه می‌تواند خیلی از موارد را آشکار کند.

وی افزود: ما در کشورمان در خیلی از موارد از نگاه باستان شناسانه محروم هستیم و شاید این ارمغانی باشد که جامعه باستان شناسی ما به جامعه علمی کشور بدهند.

بهشتی خاطرنشان کرد: فکر نکنید که اگر مشکل اشتغال جامعه باستان شناسی را حل کنید مشکلی از مشکلات کشور را حل کردید که البته این هم در جای خود درست است،  ولی اگر می خواهید مشکلی را اساسی حل کنید به حل شدن فقدان نگاه باستان شناسانه کمک کنید.

انتهای پیام/