«احمد اوزومجو» مدیرکل سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) که به‌مناسبت سی‌امین سالگرد بمباران شیمیایی سردشت در تهران به‌سر می‌برد، با حضور در موزه صلح تهران، نشستی خبری برگزار کرد. اوزومجو در ابتدای این نشست خبری در پاسخ به پرسش‌های خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم بر همکاری و حمایت عالی ایران از این سازمان تأکید کرد و تصریح کرد که طی دیدارها با مقامات ایرانی به تداوم این روابط و حمایت‌ها اطمینان یافته است. در ادامه پاسخ‌های اوزونجو به پرسش‌های خبرنگار تسنیم ارائه شده است:

تسنیم: در ابتدا با پرسشی درباره سازوکار متوقف کردن استفاده از یا تولید سلاح‌های شیمیایی آغاز می‌کنم. شاهد هستیم که معمولاً پس از کاربرد سلاح‌های شیمیایی اتفاقاتی رخ می‌دهد، اما به نظر می‌رسد که این اقدامات اگر به‌صورت مانع (پیشینی) باشند، مؤثرتر خواهند بود، تا اینکه بخواهند پس از کاربرد سلاح‌ها اقدامی انجام شود. این مسئله خصوصاً راجع به جنگ‌هایی موضوعیت می‌یابد که در آنها از سلاح شیمیایی استفاده می‌شود. با توجه به این نکته سازمان شما چه اقداماتی را برای توقف تولید سلاح‌های شیمیایی انجام می‌دهد؟ زیرا برخی‌ طرف‌ها این تسلیحات را تولید می‌کنند که منبع اصلی بوده و مسئولیت هم دارند، و در مقابل طرف‌های دیگری هستند که از این تسلیحات شیمیایی استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد که اگر سازوکاری برای توقف تولید سلاح‌های شیمیایی وجود داشته باشد، بسیار مؤثرتر خواهد بود، در این خصوص چه نظری دارید؟

اوزومجو: تمامی دولت‌های عضو کنوانسیون (سلاح‌های شیمیایی) متعهد به اعلام تسلیحات شیمیایی و  تأسیسات تولید سلاح‌های شیمیایی خود و از بین بردن آنها تحت نظارت و راستی‌آزمایی سازمان منع سلاح‌های شیمیایی هستند، کاری که باید براساس طرح امحایی که از سوی شورای اجرایی سازمان منع سلاح‌های شیمیایی تأیید شده است، انجام شود. این کار طی 20 سال گذشته انجام شده است، و هم‌اکنون برخی فرآیند عمده امحای سلاح‌های شیمیایی در حال انجام است، در دو دولت برخوردار از سلاح‌های شیمیایی که شامل فدراسیون روسیه و آمریکا هستند. درباره ممانعت از تولید سلاح‌های شیمیایی نیز باید بگویم که این مسئولیت دولت‌های عضو است که به تعهدات خود پایبند باشند، اینکه نه سلاح شیمیایی تولید کنند، نه ذخیره کنند و نه از آن استفاده کنند.

این کنوانسیون هیچ استثنایی را پذیرا نیست و قائل به تبعیض نیست. طبق این کنوانسیون هیچ دولت عضوی حق در اختیار داشتن سلاح‌های شیمیایی را ندارد. اما متأسفانه گروه‌های غیردولتی و تروریست‌هایی (هستند که) سلاح‌های شیمیایی تولید و از آن استفاده می‌کنند. در این مورد، ممانعت از تولید و استفاده از سلاح‌های شیمیایی خارج از توان ما است. اگر طرف ثالثی برای تولید و استفاده از تسلیحات شیمیایی تلاش کند، در کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی سازوکارهایی همچون بازرسی چالشی، و رویه‌های تحقیقاتی وجود دارد که می‌توان از آنها برای تعیین ناقضان این کنوانسیون یا کسانی که خارج از چارچوب این کنوانسیون و تعهداتشان عمل کرده‌اند استفاده کرد و طبعاً پیامدهایی برای آن وجود دارد.

تسنیم:‌ ضمانت اجرای آنچه به‌نظر شما اقدام درست است، چیست، درخصوص سلاح‌های شیمیایی و اینکه شما موضوع را به کشورهای دیگر یا سازمان ارجاع دهید؟ شما برای اجتناب از استفاده یا سوءاستفاده سیاسی با مسائل چگونه برخورد می‌کنید؟

اوزومجو: اگر یک دولت عضو از سلاح شیمیایی استفاده کند، سیاست‌گذاران سازمان منع سلاح‌های شیمیایی اقداماتی را اتخاذ می‌کنند، اقداماتی که ممکن است به‌طور مشخص در کنوانسیون درج نشده باشند، اما می‌توانند شامل تعلیق موقت عضویت دولت عضو باشد، یا اینکه اقداماتی دیگر انجام شود. اما این سازمان متعهد است که هر گونه نقض کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی را به شورای امنیت گزارش دهد و بعداً شورای امنیت می‌تواند اقدامات تکمیلی و دیگری را علیه کشورهایی که کنوانسیون را نقض کرده‌اند اتخاذ کند.

تسنیم‌: شورای امنیت یک نهاد حقوقی است، اما گاهی اوقات ممکن است در تله اهداف سیاسی قرار بگیرید. آیا چنین نگرانی‌هایی دارید؟

اوزومجو: در واقع، کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی اساساً یک معاهده فنی است، و هرآنچه ما در سازمان منع سلاح‌های شیمیایی انجام می‌دهیم باید براساس شواهد علمی و یافته‌های فنی باشد، و این چیزی است که در گزارش خود درباره استفاده ادعایی اخیر از سلاح‌های شیمیایی در سوریه انجام دادیم، و تمامی گزارش‌های ارائه‌شده از سوی هیئت‌های حقیقت‌یاب شامل نتایج حاصل از تحلیل‌های آزمایشگاهی مورد تأیید سازمان منع سلاح‌های شیمیایی است، گزارش‌هایی که مبتنی بر مصاحبه با قربانیان و مصاحبه با کارکنان خدمات بهداشتی است که به قربانیان کمک کرده‌اند، اینها مبنای گزارش‌هایی است که ارائه می‌کنیم.

وضعیت در سوریه به‌گونه‌ای است که متأسفانه سیاسی می‌شود. اما به‌عنوان یک سازمان و من به‌عنوان مدیرکل آن، حداکثر تلاش خود را می‌کنیم که درگیر امور سیاسی نشویم. برخی معیارهای بین‌المللی علیه استفاده از تسلیحات شیمیایی وجود دارد که براثر تلاش‌های بسیار، پس از 100 سال تلاش ایجاد شده‌اند، و 20 سال پیش آخرین تلاش برای (تحقق) کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی انجام شد. فکر می‌کنم که این کنوانسیون بسیار باارزش است، و جامعه بین‌المللی باید تمام تلاش خود را برای حفظ این پیمان بین‌المللی انجام داده و اجازه ندهد که از بین برود.

تسنیم: در خصوص سوریه که اشاره کردید، روسیه بیانیه‌ای صادر کرد که سازمان منع سلاح‌های شیمیایی به‌خاطر برخی خطرات، هیئت بازرسی خود را به خان‌شیخون اعزام نکرد، البته به الشعیرات نیز هیئتی را اعزام نکرد. اما سازمان شما گزارش داد که گاز سارین در خان‌شیخون استفاده شده است، با این حساب، در شرایطی که کمیته حقیقت‌یابی اعزامی نکرده‌اید چطور به چنین نتیجه‌گیری رسیده‌اید، هرچند در گزارش خود اعلام نکرده‌اید که چه‌طرفی گاز سارین را به ‌کار برده است؟

اوزومجو: در واقع امر، حیطه اختیارات هیئت حقیقت‌یاب محدود به این است که تعیین کند آیا تسلیحات شیمیایی استفاده شده است یا خیر. هیئت حقیقت‌یاب مأموریت نداشت که عاملان حمله را تعیین کند. با توجه به این نکته، ما تلاش کردیم تا هر اطلاعات در دسترس درباره حادثه را جمع‌آوری کنیم. همچنین از طریق تماس با قربانیان نمونه‌هایی را از آنها گرفتیم و در کالبدشکافی‌ها حاضر شده و کارشناسان ما نمونه‌هایی را گرفته و همه را تحلیل کردیم. اما هیئت حقیقت‌یاب همچنین آماده رفتن به خان‌شیخون بود، و ما مقدمات این کار را آماده کردیم، و به دمشق اعزام شدند، پیش از آنکه به‌سوی خان‌شیخون که در شمال سوریه است حرکت کنند. اما در آن مرحله، دولت سوریه برخی نمونه‌ها را به تیم ما ارائه کرد که از محل حادثه جمع‌آوری شده بود، که شامل برخی نمونه‌های خاک بود که مقامات سوری خود آن را تحلیل کرده و سارین را در آن یافته بودند، و این مسئله به ما کمک کرد تا یک ارزیابی جدید داشته باشیم، زیرا نتایج این تحلیل در واقع هر چیزی را که از دیگر منابع به دست آورده بودیم، تأیید کرد. بنابراین، با توجه به خطر امنیتی، و اینکه مقامات سوری نیز از طریق آن نمونه‌ها تأیید کردند که سارین استفاده شده است، ما تصمیم گرفتیم که تیم اعزامی خود را با رفتن به خان‌شیخون در معرض ریسک قرار ندهیم. و گزارشی که ما ارائه کردیم، شامل مواردی است که مقامات سوری خودشان ارائه کرده‌اند.

اما در مورد الشعیرات، که یک پایگاهی هوایی است که ادعا می‌شود هواپیماهای سوری از آنجا برخاسته و خان‌شیخون را با بمب‌های شیمیایی مباران کرده‌اند؛ این موضوعی مربوط یافتن مقصر و تعیین عامل حمله است. و این فراتر از صلاحیت‌های هیئت حقیقت‌یاب است. و برای همین تصمیم گرفتیم که به آنجا نرویم. اما سازوکار تحقیقات مشترک که صلاحیت آن از سوی شورای امنیت تعیین می‌شود، مأموریت یافته است که تا مسئله را به صورت عمیق‌تر کرده و تلاش کند تا عامل حمله را مشخص کند. در نتیجه آن‌ها ممکن است از الشعیرات بازدید کنند.

تسنیم: ایران یکی از قربانیان استفاده از سلاح‌های شیمیایی است و شما در اینجا به مناسب سالگرد حادثه سردشت حضور داشتید. با توجه به این نکته، همکاری ایران با سازمان شما چگونه بود؟ نشست‌های اخیرتان با مقامات ایرانی در تهران چگونه بود و به چه نتایجی حاصل شد؟

اوزومجو: در واقع (این روزها) سالگرد سی‌امین حمله تراژیکی بود که در سردشت رخ داد. من با چندین تن از قربانیان این حادثه دیدار داشته‌ام. و اینبار من فرصت داشتم که از موزه صلح تهران بازدید کنم، که ابتکار خیلی خوبی برای افزایش آگاهی عامه مردم از وضعیت قربانیان رنج‌دیده است، موضوعی که باعث افزایش حمایت مردمی در ممانعت از تسلیحات شیمیایی در آینده می‌شود.

من طی این سفر نشست‌هایی را برای رایزنی با مقامات ارشد دولت ایران داشتم، بیش از همه با آقای ظریف، وزیر امور خارجه، که سال گذشته از سازمان ما دیدن کردند و من فرصتی برای دیدار و بازدید متقابل با ایشان داشتم. این تبادل نظرات شدیدا مفید هستند. ما چندین موضوع را مورد بحث و بررسی قرار دادیم، از جمله وضعیت سوریه و پرونده سلاح‌های شیمیایی را. همچنین فرصت این را داشتم که از مؤسسه مطالعات سیاسی و روابط بین‌الملل دیداری داشته و با دانشگاهیانی که به مسائل بین‌المللی می‌پردازند گفتگو کنم. فکر می‌کنم که این دیدار برای من بسیار مفید بوده است. و مطمئن شدم که حمایت بسیار خوب جمهوری اسلامی ایران از سازمان منع سلاح‌های شیمیایی ادامه خواهد یافت. و من شکی ندارم که روابط و همکاری‌های ما ادامه خواهد یافت.

انتهای پیام/*