گزارش| سایه سیاست بازی روی دانشگاه های ترکیه و کاهش کیفیت آنها
دخالت دادن مسائل حزبی و سیاسی در گزینش روسای دانشگاه‌ها و بی‌اعتنایی به سوابق علمی و لیاقت٬ صدای منتقدین و مخالفین را درآورده زیرا رئیس جمهور روسای دانشگاه ها را بر اساس گرایش سیاسی و شخصی منصوب میکند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ تحصیلات دانشگاهی و تربیت نسل دارای آموزش عالی٬ تخصص و مهارت بالا٬ از زیرساخت‌های مهم توسعه در کشورهای مختلف است و ترکیه نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه٬ تلاش کرده تا در حوزه توسعه علمی و دانشگاهی٬ قدم بردارد.
اما منتقدین اردوغان بر این باورند که دولت در این زمینه٬ به جای آن که برخورد و مواجهه علمی و آکادمیک را به عنوان اولویت حیاتی خود مدنظر قرار دهد٬ بیشتر بر روی منافع حزبی و سیاسی تمرکز کرده و تاسیس دانشگاه‌های جدید را نیز به یک ابزار حزبی و تبلیغاتی تبدیل کرده است.
افزایش تعداد دانشگاه‌ها در دو دهه
تا سال 2002 میلادی و در زمانی که حزب عدالت و توسعه به قدرت رسید٬ این کشور مجموعاً 75 دانشگاه داشت و عبور دانشجویان از سد پولادین کنکور٬ بسیار دشوار بود.
اما پس از به قدرت رسیدن رجب طیب اردوغان و یاران او٬ ترکیه با پدیده‌ای به نام سربرآوردن قارچی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی روبرو شد و حالا ترکیه 205 دانشگاه دارد که بخش قابل توجهی از آنان یعنی 130 دانشگاه٬ تازه تاسیس هستند و از سال 2002 میلادی به بعد ساخته شده‌اند.
حالا کلانشهر استانبول به تنهایی 58 و آنکارا 23 دانشگاه دارد و ازمیر با 9 دانشگاه و قونیه و آنتالیا نیز هر کدام با 5 دانشگاه در صدر لیست هستند.
شواهد نشان میدهد که تعداد دانشگاه‌های ترکیه در دوران اقتدار حزب عدالت و توسعه از 2 برابر فراتر رفته اما هنوز هم رده‌های بالای کیفیت آموزشی در انحصار دانشگاه‌های قدیمی است.
ذکر این نکته ضروری است که از مجموع 205 دانشگاه فعال ترکیه٬ 130دانشگاه دولتی و دارای امکان تحصیل رایگان و خوابگاه هستند اما 75 دانشگاه دیگر٬ متعلق به بخش خصوصی است که در ترکیه از آنها به نام وقف٬ نام برده می‌شود.
البته چنین نیست که تحصیل در این دانشگاه‌ها بر اساس وقف دینی به شکل رایگان باشد و تحصیل رایگان در دانشگاه‌های خصوصی موسوم به وقف٬ فقط مختص دانشجویان نخبه و دارای نمرات عالی است اما دیگر دانشجویان٬ باید شهریه و هزینه خوابگاه و دیگر امکانات آموزشی را پرداخت کنند.
جایگاه دانشگاه‌های ترکیه در جهان
بر اساس گزارش رسمی و معتبری که «موسسه رده‌بندی سنجش سطح کیفی دانشگاه‌ها» (University Ranking by Academic Performance) انجام داده٬ وضعیت ترکیه از حیث داشتن دانشگاه‌های معتبر و توانمند٬ در سطح قابل قبولی است. اما مشکل اینجاست که سطح کیفی بالا و قابل قبول٬ فقط به دانشگاه‌های قدیمی ترکیه تعلق دارد.
گزاش این موسسه که در محافل علمی و آکادمیک ترکیه از آن به نام اختصاری (URAP) یاد شده و با همکاری دانشگاه فنی خاورمیانه استانبول (ODTÜ ) انجام شده٬ به این نکته مهم اشاره میکند:«82 دانشگاه ترکیه در لیست 2500 دانشگاه استاندارد جهان جای گرفته‌اند و در این لیست٬ ترکیه پس از چین٬ آمریکا٬ ژاپن٬ هندوستان و انگلیس٬ دارای بیشترین دانشگاه توانمند است.»
یکی از نکات مهم دیگر در مورد جایگاه دانشگاه‌های ترکیه در جهان این است که بهترین دانشگاه ترکیه یعنی دانشگاه حاجت تپه استانبول٬ در رده 534 جهان قرار گرفته و به عباراتی٬ ترکیه نه تنها در لیست یکصد دانشگاه برتر جهان٬ بلکه در لیست 500 دانشگاه برتر نیز٬ نتوانسته رتبه ای به دست بیاورد.
دانشگاه و بیکاری
افزایش آمار بیکارها در ترکیه از موضوعاتی است که علاوه بر کارشناسان اقتصادی و سیاسی٬ اغلب خانواده‌های این کشور را نیز نگران کرده است. چرا که حالا دامنه بیکاری٬ از کارگران بیسواد٬ کم‌سواد و دارای مهارت پایین فراتر رفته و بخش قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را نیز در بر گرفته است.
این موضوع باعث شده که بسیاری از کارشناسان٬ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی را به عدم همخوانی ورودی و خروجی دانشگاه‌ها و افزایش تعداد دانشگاه‌های کشور ربط دهند.
رجب طیب اردوغان در سال 2017 میلادی با افتخار اعلام کرد:«هیچکدام از 81 استان ترکیه٬ بدون دانشگاه نیستند و هر استان حداقل 1 دانشگاه دارد.» این در حالی است که به باور کارشناسان اقتصادی٬ لازم نیست حتماً همه استان‌های کوچک ترکیه نیز دانشگاه داشته باشند و چنین چیزی تنها موجب پایین آوردن کیفیت آموزش و بالا رفتن آمار بیکاری می‌شود.
رویکرد حزبی در اداره دانشگاه‌ها
علاوه بر بحث ربط دادن افزایش بیکاران به افزایش بی حساب و کتاب دانشگاه‌ها٬ پای انتقادات سیاسی نیز در میان است. حالا در بسیاری از رسانه های مخالفین دولت٬ دخالت دادن مسائل حزبی و سیاسی در گزینش روسای دانشگاه‌ها و بی‌اعتنایی به سوابق و سنت علمی و لیاقت دانشگاهی٬ صدای منتقدین و مخالفین را درآورده و شخص رئیس جمهور روسا را بر اساس گرایش سیاسی و شخصی خود منصوب میکند.
در ترکیه٬ مقام ریاست دانشگاه (Rektör) ارج و اعتبار ویژ‌ه‌ای دارد و بر اساس سنت علمی و اجرایی این کشور٬ روسای دانشگاه‌ها حتماً باید از منظر مدارج علمی و آکادمیک٬ به مرحله «استاد تمام» (پروفسور) رسیده باشند و در حوزه علمی و تخصصی خود٬ دارای مقالات و کتب قابل توجهی باشند.
اما در سالیان اخیر٬ با توجه به افزایش اختیارات رئیس جمهور در معرفی و عزل و نصب روسای دانشگاه‌ها٬ این روال به هم خورده است.
پروفسور ارهان ارکوت از اساتید دانشگاه استانبول در این مورد گفته است: «به تازگی 6 نفر از سوی رئیس جمهور به عنوان روسای جدید 6 دانشگاه کشور معرفی شده‌اند. وقتی که کارنامه علمی آنان را بررسی میکنیم٬ می‌بینیم که 4 تن از آنان حتی یک مقاله علمی ننوشته‌اند و 2 نفر دیگر نیز هر کدام یک مقاله ضعیف در یک مجله غیرمعتبر منتشر کرده‌اند. چنین چیزی به معنی نادیده گرفتن اصل شایستگی علمی و مراتب دانش و تخصص است و بدون شک بر کیفیت آموزش عالی کشور٬ اثر منفی خواهد گذاشت. البته مشکل فقط این 6 نفر نیستند از مجموع روسای دیگر نیز 71 رئیس دانشگاه داریم که هیچکدام از آنها مقاله علمی ندارند. پس اگر کسی از ما بپرسد: چرا دانشگاه‌های ترکیه در صدر بهترین دانشگاه‌های جهان نیستند٬ پیدا کردن یک پاسخ روشن و کوتاه٬ کار دشواری نخواهد بود.»
او در ادامه افزوده است: «قبلاً فقط پروفسور یا استاد کامل رئیس دانشگاه می‌شد. اما حالا افرادی را که فقط یک سال از کسب مدرک دکترای آنها سپری شده و فاقد تجربه تدریس دانشگاهی هستند٬ به عنوان رئیس معرفی می‌کنند و این نشان میدهد که اولویت سیاسی و حزبی بر نگرش علمی چربیده است.»
در پایان باید گفت ترکیه در سال 2020 میلادی با 8 میلیون دانشجو (155 هزار نفر از این تعداد٬ دانشجوی خارجی هستند)٬ در شرایطی به تاسیس دانشگاه‌های جدید دست زده که رفته رفته ارتباط بازار کار و اقتصاد این کشور با خروجی دانشگاه‌ها به چالش کشیده شده و این موضوع می‌تواند برای حزب حاکم به چالشی جدی تبدیل شود.
انتهای پیام/
