مردی که حتی مخالفان او را "مفید" می‌نامیدند
«شیخ مفید» از بزرگ‌ترین عالمان تاریخ شیعه است که مورد عنایت خاص امام زمان (عج) قرار گرفت و در طول حیات خود موفق شد ۳ نامه از حضرت دریافت کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، محمد بن محمد بن نعمان مشهور به «شیخ مفید» از بزرگ‌ترین عالمان تاریخ شیعه است که مورد عنایت خاص امام زمان (عج) قرار گرفت و در طول حیات خود موفق شد سه نامه از حضرت دریافت کند. او در سال 336 ق به دنیا آمد و در سال 413 ق دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت.
او در مدت حیات خود زعیم شیعه و از بزرگ‌ترین عالمان و از تأثیرگذارترین افراد در تاریخ تشیع بود. در رابطه با معنویت و زهد او نوشته‌‌اند که بسیار صدقه می‌داد، فروتن بود، بسیار نماز می‌خواند و روزه می‌گرفت و لباس خشن بر تن می‌کرد؛ تا آنجا که وی را «شیخ مشایخ الصوفیه» خواندند. ابویعلی جعفری داماد وی گزارش کرده است که او شب‌ها کم می‌‌خوابید و بیشتر وقتش صرف مطالعه، نماز و تلاوت قرآن و یا تدریس می‌شد.[1]
او نه تنها در بین علمای شیعه مشهور بود، بلکه علمای اهل سنت نیز از او به بزرگی یاد کرده‌اند، به طور مثال ابن حجر عسقلانى مى‌‌گوید: «او بسیار عابد و زاهد و اهل خشوع و تهجد بود و مداومت بر علم و دانش داشت. جماعت بسیارى از محضر او بهره بردند. او بر تمام شیعیان حق دارد.» عماد حنبلى، یکى دیگر از دانشمندان اهل‌سنت درباره او مى‌‌گوید: «او بزرگى از بزرگان امامیه و رئیس بخش فقه و کلام و مباحثه بود. او با پیروان هر عقیده به مباحثه و مناظره مىپرداخت. موقعیت شایان توجهى در تشکیلات دولت آل‌بویه داشت و صدقه فراوان مىداد. بسیار اهل خشوع، تهجد و اهل نماز و روزه بود.»[2]
شیخ مفید شاگرد شیخ صدوق است و تا قبل از شیخ مفید غالب علمای شیعه حدیث‌گرا هستند و تنها بر مبنای حدیث، سخن گفته و فتوا می‌دادند و کمتر به مباحث عقلی می‌پرداختند اما شیخ مفید توانست با قدرت و توان علمی خود این روش را تغییر داده و با تبیین اصول و مبانی عقلی در فقه، استدلال‌های عقلی را نیز وارد فقه کند و روش اجتهاد در فقه را پایه‌ریزی کند و شاگران وی یعنی: سید مرتضی و شیخ طوسی بر اساس نظرات استاد خود اولین کتب اصولی شیعه را تدوین کرده و مباحث عقلی نیز اینچنین وارد فقه شد. از این رو بعد از ایشان فقه شیعه، از حدیث‌گرایی افراطی به اجتهاد و استفاده از مبانی عقلی تغییر پیدا کرد و تا زمان ملا امین استرابادی همین روش در بین علمای شیعه مرسوم بود و در زمان آیت‌الله وحید بهبهانی مجدداً احیا شد.
همچنین شیخ مفید در زمینه امامت بسیار تلاش کرد و کتب فراوانی در این زمینه نوشت و مباحث عقلی در این زمینه را نیز پایه‌ریزی کرد و اکثر تألیفات او به مسئله امامت اختصاص داشت که در این آثار هم به تاریخ ائمه اطهار پرداخته و هم به اثبات امامت آنان. وی از چنان علم وافری برخوردار بود که به تنهایی در مجالس علمی شهر شرکت می‌کرد و با تمام علمای اهل سنت به مناظره می‌پرداخت و بر همه آنان غلبه پیدا می‌کرد.
از باب نمونه مناظره او با قاضی عبدالجبار معروف است، در نقلی وارد شده که شیخ مفید در سنین جوانی به بغداد آمد و قاضی عبد الجبار معتزلی در آنجا مجلس درس داشت و شاگران زیادی در درس وی حاضر بودند. روزی شیخ مفید در درس او حاضر شد و بعد از سخنان قاضی گفت: قاضی اگر اجازه دهید سؤالی بپرسم، او اجازه داد. شیخ فرمود: حدیث غدیر، مسلم است یا نه؟ (قاضی) گفت: مسلم است. شیخ گفت: پس چرا در میان شیعه و سنی در تعیین امام اختلاف است. قاضی گفت: ای برادر! خبر غدیر روایت است و خلافت ابوبکر درایت و عاقل، درایت را به جهت روایت ترک نکند، بلکه درایت مقدم است.
شیخ فرمود آیا درست که پیامبر فرمود: «یا علی حربُکَ حَربی وَ سَلْمُکَ سلْمی؛ ای علی! جنگ تو جنگ من است و صلح تو صلح من است». قاضی گفت: صحیح است. شیخ فرمود: پس چرا اصحاب جمل با علی جنگیدند؟ قاضی گفت که ایشان توبه کردند. شیخ فرمود که جنگ درایت است و توبه روایت و مرد عاقل درایت را ترک نکند به جهت روایت زیرا که درایت بر روایت مقدم است. قاضی ساکت شد و از اسم شیخ سؤال کرد، پس از جای خود برخاست و شیخ را به جای خود نشانید و گفت: «انت المفید حقا انت المفیدُ حقا؛ تو به راستی برای اسلام مفید هستی» پس آن جناب به لقب «مفید» ملقب شد.[3] از آن به بعد بود که محمد بن محمد بن نعمان به شیخ مفید مشهور شد.
* حجت‌الاسلام محمد فرضی‌پوریان استاد حوزه علمیه قم
--------------------
پی‌نوشت:
[1] yun.ir/gu582g
[2] https://yun.ir/jft8z
[3] https://yun.ir/65zgga
انتهای پیام/
