بررسی سیاست پهپادی ترکیه در قبال اوکراین-بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ترکیه در جریان حمله روسیه به اوکراین، اصطلاحاً در وسط لحاف خوابید و تلاش کرد تا با رویکردی عملگرایانه، هم از مسکو و هم از کی یف کسب امتیاز کند. اما فروش پهپادهای مسلح بیرقدار به اوکراین، ترکیه را عملاً از حالت بی طرفی خارج کرد.

در بخش نخست این گزارش، به این اشاره شد که سازنده پهپاد بیرقدار که مغز اصلی طراحی و تولید آن داماد رئیس جمهور ترکیه است، آشکارا اعلام کرده که حامی اوکراین است و مایل نیست پهپادهای خود را به روسیه بفروشد.

در بخش پایانی گزارش، به این می پردازیم که اساساً چرا پهپاد بیرقدار در حوزه سیاست خارجی و سیاست دفاعی ترکیه تا این اندازه اهمیت پیدا کرده و سیاست ترکیه در قبال روسیه و اوکراین، پس از انتخابات سال آتی میلادی تا چه اندازه ظرفیت تغییر دارد.

دولت اردوغان و تنوع استفاده از پهپاد

اگر چه پهپاد یک سلاح راهبردی پیشرفته است و کاربردهای دفاعی و تهاجمی دارد، اما شواهد نشان می دهد که دولت اردوغان، این وسیله را بیش از هر چیز به یک برند و بازار تبلیغاتی تبدیل کرده تا بتواند با واسطه معرفی و فروش پهپاد مسلح قدرت نمایی کند.

دولت ترکیه تاکنون به چند کشور عربی، آفریقایی و اروپایی پهپاد فروخته و ظاهراً فروش این سلاح پیشرفته به اوکراین، شرایط خاصی دارد. چرا که اوکراین در کنار جمهوری آذربایجان، تنها کشوری است که شعبه تولید مشترک پهپاد برای آن در نظر گرفته شده و احتمالاً در آینده، ترکیه با پاکستان نیز وارد چنین فاز مشترکی شود.

اما آن چه درباره تولید این سلاح مهم است، رسیدن به پاسخ این سوال است: آیا آنگونه که خانواده بیرقدار ادعا می کنند، ترکیه در ساخت پهپاد به خودکفایی کامل رسیده است؟ پاسخ به این سوال منفی است. ترکیه برای ساخت پهپادهای خود، از چند کشور خارجی قطعه وارد می کند.

آمار دقیقی در مورد درصد خودکفایی تولید پهپاد وجود ندارد، اما گفته می شود که برخی از قطعات ساخت این سلاح پیشرفته از کانادا، انگلیس و آمریکا خریداری می شود و چند دانشمند و مهندس اوکراینی هم در ساخت یکی از پیشرفته ترین موتورهای بیرقدار، نقش اساسی داشته اند. نکته مهم دیگر این است که اوکراین در سه حوزه دفاعی دیگر نیز با ترکیه شراکت دارد:

1.برادران بیرقدار، در حال طراحی و تولید نهایی نوع جدیدی از پهپاد به نام مدل آکنجی هستند که بخش اصلی موتور آن توسط مهندسین اوکراینی ساخته شده است.

2.برادران بیرقدار، یک پروژه ملی بسیار مهم به نام تولید هواپیمای جنگنده بدون سرنشین ملی «قزل الما» یا سیب سرخ در دست دارند که اوکراینی ها در ساخت موتور و پیشرانه آن، نقش مهمی دارند.

3.ترکیه به اوکراین اجازه داده که در دو کارگاه عظیم، دو نوع از ناوچه ها و قایق های تندرو نظامی ساخت مهندسین ترک را کپی کند و به تولید انبوه برساند.

البته همکاری دفاعی ترکیه و اوکراین به همین جا ختم نمی شود. بیرقدار اعلام کرده که برنامه مفصلی از تولید کامل هواپیماهای جنگنده بدون سرنشین در خاک اوکراین دارد و قرار است با افتتاح مرکز علمی پرورش جوانان نخبه اوکراینی، گروهی از مهندسین اوکراینی هم توسط بیرقدار پرورش داده شوند. این شرکت ترکیه ای همچنین دو نوع از خودروها و ادوات زرهی پیشرفته را برای اوکراین، تولید کرده است.

جان قصاب اوغلو، رئیس مطالعات امنیتی و دفاعی مرکز تحقیقات EDAM ترکیه، معتقد است که دقیقاً در همکاری دفاعی اوکراین و ترکیه است که پتانسیل زیادی برای مقابله با روسیه وجود دارد.

وی ضمن اشاره به ظرفیت های تنش بین ترکیه و روسیه در ماجرای کریمه، به موج جدید همکاری با اوکراین اشاره کرده و چنین توضیح می دهد: «این روابط پتانسیل تبدیل شدن به اتحادی را دارد که ضربه قدرتمندی علیه توسعه طلبی روسیه در فضای پس از شوروی خواهد بود. ترکیه می‌تواند علاوه بر بیرقدار، پهپادهای آکینجی را که از قبل تولید شده‌اند به اوکراین عرضه کند. با توجه به توان بالای این سلاح، چنین اقدامی، کمک مهمی به نیروهای مسلح اوکراین  خواهد بود. علاوه بر این، اوکراین باید از ترکیه سیستم های موشکی سالوو بخواهد. چرا که هر دو نوع TRG-230 Kaplan و همچنین TRG-300 Kasirga دارای برد لازم و پیکربندی کلاهک سنگین برای مأموریت انهدام قدرتمند هستند که به طور ایده آل نیازهای ارتش اوکراین را برآورده می کند.»

سناریوهای روابط آتی ترکیه با روسیه و اوکراین

یکی از مسائل مهم در تحلیل ماهیت سیاست خارجی ترکیه، این است که بخشی از تصمیمات و اقدامات این حوزه، ارتباط مستقیمی با خواسته ها و باورهای شخصی اردوغان و نگرش فکری و سیاسی حزب عدالت و توسعه دارد.

بنابراین می توان چنین پیش بینی کرد که در صورت شکست حزب حاکم ترکیه در انتخابات 2023 میلادی، بخشی از سیاست خارجی ترکیه دستخوش تحول شود.

شواهد نشان می دهد که کمالیست ها و احزاب دارای تفکر لیبرالی و غرب­گرا، شانس بالایی دارند که در انتخابات سال آتی اردوغان و باغچلی را از صحنه قدرت کنار بزنند. به همین خاطر ممکن است که ترکیه در حوزه های سیاسی، امنیتی و دفاعی به شکل معنی دار و مشهودی از روسیه دور شود. اما به همان اندازه به منظور کسب رضایت آمریکا، اروپا و ناتو، خود را به اوکراین نزدیک تر خواهد کرد.

احزاب اصلی مخالف ترکیه از برخی پروژه های همکاری اردوغان با روسیه انتقاد می کنند. به عنوان مثال، کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق، معتقد است که اردوغان، ترکیه را به مستعمره روسیه تبدیل کرده و این وضعیت باید تغییر کند.

مرال آکشنر، رهبر حزب خوب، پس از حمله روسیه به اوکراین، خواستار خلاص شدن از شر اس-400 های روسی شد که باعث تنش در روابط با غرب شد.

تحلیلگران معتقدند که امنیت دریای سیاه یکی از اصول سیاست خارجی ترکیه است و نباید انتظار تغییرات شدید در سیاست خارجی ترکیه در قبال روسیه و اوکراین را داشته باشیم، با این حال، اگر دولت تغییر کند، گفتمان و ادبیات سیاسی ترکیه نیز تغییر خواهد کرد. در نتیجه، نفوذ افکار ضد آمریکایی و اوراسیاگرایی در ترکیه کاهش خواهد یافت.

اپوزیسیون، به طور سنتی از بهبود روابط با اتحادیه اروپا، ناتو و دخالت کمتر در سوریه حمایت می کند.

جامعه ترکیه و رویکرد اوراسیاگرایی

در حال حاضر اغلب احزاب چپ و طیف های مختلف کمونیستی و سوسالیستی داخل ترکیه، معتقدند که ترکیه باید اوراسیاگرایی را سرلوحه اهداف سیاست خارجی خود قرار داده و به روسیه، نزدیک و نزدیک تر شود.

دوغو پرینچک رهبر حزب کمونیستی وطن، از افرادی است که بر ایده ضرورت خروج ترکیه از ناتو و تبدیل شدن به متحد اصلی روسیه، پافشاری می کند.

او گفته است: «تفکر اوراسیاگرایی، جهان تک قطبی به رهبری آمریکا را زیر سوال می برد. آنچه ترکیه و روسیه را به هم نزدیک می کند، میل به اثبات این است که ما در شرایط یک جهان چند قطبی زندگی می کنیم.»

اما در شرایط عینی اجتماعی و بین مردم ترکیه، با آن که اندیشه ضدآمریکایی طرفداران فراوانی دارد، اما کسی حامی روسیه هم نیست.

بر اساس نظرسنجی موسسه تحقیقاتی متروپل ترکیه در ماه مارس، 83.8 درصد از شهروندان ترکیه، تهاجم روسیه به اوکراین را ناعادلانه و غیرقابل قبول خواندند و تنها 12.2٪ از آن حمایت کردند. اما نکته مهم تر این است که در همان زمان، تنها 19.9 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که اوکراین باید حمایت شود و در مقابل، 72.9 درصد از  ایده ضرورت بی طرفی حمایت کردند.

کاترینا زاگورودنیا روزنامه نگار اوکراینی که چندین سال است در ترکیه زندگی و کار می کند، در تحلیل این نظرسنجی گفته است:«تا همین اواخر برای ترک ها تشخیص اوکراین و روسیه دشوار بود. من فکر نمی کنم که شهروندان عادی ترکیه، به حفظ استقلال اوکراین اهمیت دهند. آنها صرفاً از این که مردم و کودکان می میرند متاسفند. لذا هیچ ارتباط عاطفی با اوکراین وجود ندارد. از مجموع شهروندان ترکیه، افراد بسیار کمی تا به حال به اوکراین سفر کرده اند. برخلاف دو ماه اول که جنگ در اوکراین در خط مقدم اخبار بود و ترک‌ها فعالانه کمک‌های بشردوستانه را جمع‌آوری می‌کردند، اکنون به طور فزاینده‌ای نگران مشکلات اقتصادی خود هستند.»

در پایان باید گفت، پرونده اوکراین از بسیاری جهات برای ترکیه اهمیت ویژه ای پیدا کرده و تیم سیاست خارجی و نخبگان امنیتی دولت اردوغان که در اغلب پرونده های مربوط به خاورمیانه و شمال آفریقا، شکست های فراوانی را متحمل شدند، در جریان اوکراین، تلاش کردند بر اساس مشی عملگرایی و میانه روی، به نحوی بازی کنند که ترکیه هم در کنار روسیه و بماند و هم نقش حامی اوکراین را ایفا کند.  

انتهای پیام/