به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمان، فرو‌نشست زمین در ایران به یکی از جدی‌ترین و در عین حال خاموش‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی و زیرساختی کشور تبدیل شده است. بحرانی که به گفته کارشناسان، می‌تواند تهدیدی بزرگتر و پایدارتر از زلزله برای جان و مال مردم باشد. استان کرمان، با وجود آن که به عنوان استانی کویری شناخته می‌شود، امروز در صدر جدول نرخ فرونشست زمین در کشور ایستاده است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها دشت‌های حاصلخیز کشاورزی و منابع آب زیرزمینی را نابود کرده، بلکه زیرساخت‌های شهری، مسکونی و حتی اماکن عمومی حیاتی همچون مدارس، بیمارستان‌ها و شریان‌های حمل‌ونقل را نیز با خطر تخریب مواجه کرده است.

به باور متخصصان، فرونشست زمین یک پدیده برگشت‌ناپذیر است؛ یعنی هر فرو‌رفتن و فشردگی لایه‌های خاک، آسیبی است دائمی که دیگر جبران نخواهد شد. تنها راه باقی‌مانده، جلوگیری از تشدید آن و مدیریت برداشت آب‌های زیرزمینی است. در این میان، سخنان علی محمدحسنی، رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق کشور تصویر روشنی از عمق فاجعه در استان کرمان و ضرورت اقدامات فوری ارائه می‌دهد.

کرمان؛ صدرنشین بحران فرونشست در ایران

محمد محمدحسنی، رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق کشور با تأکید بر اینکه کرمان بالاترین نرخ فرونشست زمین در کشور را دارد، گفت: اگرچه کرمان در نگاه عمومی یک استان کویری است، اما از نظر سطح باغات رتبه نخست کشور را دارد و همین گستردگی باغ‌ها و توسعه کشاورزی همراه با صنعتی‌شدن شتاب‌زده استان در سال‌های اخیر، باعث برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی شده است. نتیجه این برداشت‌ها، افت شدید تراز آب‌های زیرزمینی و افزایش نرخ فرونشست است.

به گفته رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق کشور ، در مناطقی چون سوغان بافت و سرخان، زمین طی ده سال گذشته حدود چهار متر فرو رفته است؛ یعنی به‌طور میانگین هر سال 40 سانتی‌متر نشست اتفاق افتاده است.

وی افزود: پهنه‌های وسیعی از رفسنجان، سیرجان، زرند و حتی محدوده کرمان همچون محی‌آباد، زنگی‌آباد و شاهرخ‌آباد درگیر فرونشست هستند. در واقع، درصد اندکی از استان از این بحران مصون مانده است.

محمدحسنی با اشاره به تفاوت فرونشست و فروریزش، هشدار داد: فرونشست پدیده‌ای تدریجی است که در کل پهنه زمین اتفاق می‌افتد، اما فروریزش به‌صورت ناگهانی رخ می‌دهد و می‌تواند جان و مال مردم را در لحظه‌ای کوتاه نابود کند.

وی ادامه داد: بسیاری از قنوات قدیمی شهر کرمان که امروز متروکه شده‌اند، بستر اصلی خطر فروریزش هستند. با پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و خشک شدن این قنوات، اکنون ساختمان‌ها روی پوسته‌ای سست و توخالی بنا شده‌اند که در اثر بارندگی یا ورود آب‌های سطحی به‌راحتی فرو می‌ریزند.

مدارس و زیرساخت‌های حیاتی در معرض تهدید

رئیس مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی جنوب شرق یادآور شد: بر اساس ماده 14 قانون مدیریت بحران (1398)، ارزیابی ایمنی مدارس، بیمارستان‌ها و ساختمان‌های عمومی در برابر فرونشست و فروریزش الزامی است. اما تاکنون برای اجرای این قانون بودجه‌ای اختصاص نیافته است و این در حالی که حتی ساختمان‌های نوساز نیز از خطر نشست زمین در امان نیستند.

وی با بیان اینکه یکی از اقدامات ضروری، اسکن زیرسطحی مدارس و اماکن عمومی برای شناسایی خطر است، تأکید کرد: تفاهم‌نامه‌ای با آموزش و پرورش و نوسازی مدارس برای آغاز این طرح در استان کرمان امضا شده و به‌زودی اجرایی می‌شود.

محمدحسنی یکی از مشکلات جدی را نبود نقشه جامع قنوات قدیمی استان دانست و گفت: در شهر کرمان نمی‌دانیم کدام ساختمان‌ها روی قنات ساخته شده‌اند و واقعیت این است که اگر قناتی خشک‌شده با بارندگی یا ورود فاضلاب اشباع شود، وقوع فروریزش قطعی خواهد بود. این وضعیت مانند بمب ساعتی است که در صورت یک بارش سنگین، می‌تواند فجایعی غیرقابل پیش‌بینی رقم بزند.

راهکارها؛ از تغییر الگوی کشت تا پایش دائمی زمین

وی تنها راه کنترل وضعیت را تغییر فوری در شیوه بهره‌برداری از منابع آبی دانست و افزود: برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی باید متوقف شود. استان باید به سمت کشت محصولات کم‌مصرف برود. همچنین پایش مستمر تراز آب‌های زیرزمینی و تهیه اطلس فرونشست برای تمام مناطق در اولویت قرار گیرد. همان‌طور که انسان نیازمند چکاپ دوره‌ای است، زمین نیز باید به‌طور مستمر رصد و پایش شود.

انتهای پیام/511/