وقتی بستهبندی ضعیف بازارهای جهانی را از محصولات ایران میگیرد/ صادرات بیجعبه!
- اخبار استانها
- اخبار مازندران
- 14 آبان 1404 - 05:30
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بابل، در مسیر توسعه صادرات غیرنفتی و حضور پایدار ایران در بازارهای جهانی، مسئلهای به ظاهر کوچک اما در حقیقت راهبردی، در سالهای اخیر به یکی از مهمترین دغدغههای فعالان اقتصادی شمال کشور بدل شده است؛ «بستهبندی». صنعتی که در کشورهای پیشرفته به عنوان زبان بصری تجارت شناخته میشود، اما در ایران، هنوز در سایهی بیتوجهی و نبود زیرساختهای آموزشی و حمایتی مانده است.
استانهای شمالی ایران، بهویژه مازندران، با برخورداری از محصولات متنوع باغی و کشاورزی از جمله مرکبات، کیوی، فندق، و انواع میوههای صادراتی، میتوانند دروازه طلایی صادرات کشور به بازارهای جهانی باشند. اما این مزیت طبیعی، به دلیل ضعف در استانداردسازی و نبود فناوریهای نوین در فرآیند بستهبندی، به یک فرصت از دسترفته تبدیل شده است. صادرات امروز، تنها به کیفیت محصول محدود نمیشود؛ بلکه ظاهر، ماندگاری، و نحوه ارائه کالا در بازارهای جهانی به اندازه کیفیت آن تعیینکننده است. در دنیایی که رقابت بر سر جذب نگاه مشتری آغاز میشود، بستهبندی دیگر فقط یک پوشش نیست، بلکه روایتگر هویت، فرهنگ و سطح صنعتی یک کشور است.
بسیاری از صادرکنندگان شمال کشور، بهویژه در مازندران، بر این باورند که نبود نگاه تخصصی و سرمایهگذاری هدفمند در صنعت بستهبندی، زنجیره ارزش صادرات را ناقص کرده است. محصولی که با زحمت فراوان در باغهای حاصلخیز این سرزمین تولید میشود، گاه تنها به دلیل بستهبندی غیراستاندارد یا طراحی نامناسب، از رقابت در بازارهای جهانی بازمیماند و با قیمتی پایینتر از ارزش واقعی فروخته میشود. در حالی که کشورهای همسایه با محصولات مشابه اما بستهبندی مدرن و بازاریابی هوشمندانه، توانستهاند جایگاه ثابتی در بازارهای بینالمللی برای خود رقم بزنند.
به گفته فعالان اقتصادی، دولت باید در این عرصه نقش فعالتری ایفا کند. از آموزش نیروهای متخصص و جذب سرمایهگذاران داخلی گرفته تا اعطای تسهیلات هدفمند به واحدهای بستهبندی، همگی میتوانند بهعنوان حلقههای مفقوده زنجیره صادرات عمل کنند. هرچند طی سالهای اخیر، باغهای مازندران تا حدی شناسنامهدار شده و قدمهایی برای برندسازی محصولات برداشته شده است، اما تا زمانی که بستهبندی این محصولات با استانداردهای جهانی همسطح نشود، مسیر صادرات پایدار هموار نخواهد شد.
امروز شکایات برخی از خریداران خارجی، بهویژه در کشورهای حاشیه دریای خزر، نشان میدهد که ضعف در بستهبندی نه تنها به کاهش اعتماد مصرفکننده منجر شده، بلکه در برخی موارد، به تضعیف جایگاه محصولات ایرانی در بازارهای منطقهای انجامیده است. این مسئله، زنگ خطری است برای اقتصاد کشاورزی کشور که بیش از هر زمان دیگری نیازمند تحول فناورانه در حوزه بستهبندی، آموزش تخصصی، و نگاه راهبردی دولت است.
مازندران و شمال کشور، میتوانند قطب صادرات هوشمند محصولات کشاورزی ایران باشند، به شرط آنکه بستهبندی، از حاشیه به متن بیاید و از یک کار فنی ساده، به یک فرهنگ صنعتی و اقتصادی ملی تبدیل شود.
صدای یک صادرکننده قدیمی از بابل
رضایی یکی از صادرکنندگان ساروی به خبرنگار تسنیم در بابل میگوید: بستهبندی به روز و مدرن با استفاده از سلایق بازار و کشورهای هدف مهم است؛ در صادرات بعد از کیفیت محصول حرف اول را می زند و متاسفانه کشور ما در این بخش ضعیف عمل کرده است.
این صادر کننده به نقش مهم آموزش در صادرات اشاره کرد و افزود: دولت برای ارتقا صادرات و نقش مهم بسته بندی و عرضه کالا در جوامع بین المللی باید کلاسهای آموزشی برگزار کند و علاقه مندان به سرمایه گذاری در بخش بسته بندی را جذب و وارد کار کند.
وی افزود: محصولات مازندران این ظرفیت را برای برند شدن در بازارهای جهانی داراست و باغهای این استان این ظرفیت مهم را در سالهای اخیر با شناسنامه دار شدن کسب نمودند اما هنوز در بخش تجهیزات بسته بندی به روز نیستیم و نیازمند حمایت دولتی هستیم. دولت با تسهیلات کم بهره و جذب سرمایه گذار میتواند این زنجیره مفقوده را پوشش دهد. بسته بندی و تازه نگه داشتن مرکبات و محصولات دیگر از مهمترین امور برای عرضه و صادرات است و بسیاری از شکایات مصرف کنندگان بهخصوص کشورهای حاشیه دریای خزر از نوع و ضعف در بسته بندی محصولات ایرانی است که نارضایتی خریداران را در پی دارد.
تجربه تلخ صادرات نارنگی
خانم «شفیعی» از صادرکنندگان جوان فریدونکنار، تجربهای تلخ از نخستین صادراتش دارد و میگوید: برای اولین بار محمولهای از نارنگی شمال را به یکی از کشورهای حوزه خزر فرستادیم. کیفیت محصول عالی بود، اما بهخاطر ضعف در نوع بستهبندی، بیشتر کارتنها هنگام حملونقل آسیب دیدند و بخشی از میوهها فاسد شد. همان اتفاق باعث شد قرارداد بعدیمان لغو شود. از آن روز فهمیدم بستهبندی، یعنی نیمی از صادرات. بدون آن، زحمت کشاورز و تاجر هر دو از بین میرود.
روایت یک تاجر برنج از اهمیت بستهبندی مناسب
محمد قنبری که در زمینه صادرات برنج و محصولات خشک فعالیت دارد، معتقد است مشکل تنها در تجهیزات نیست، بلکه در فقدان آموزش و سلیقهشناسی بازارهای هدف است: ما هنوز نمیدانیم بازار روسیه یا اروپای شرقی چه نوع بستهبندی را میپسندد. نه کارگاه آموزشی برگزار میشود، نه اطلاعات بازارها بهروز است. در کشورهای دیگر، صادرکنندهها قبل از هر کاری دورههای بازاریابی و طراحی بستهبندی میگذرانند، اما اینجا هر کس باید خودش آزمون و خطا کند. دولت اگر واقعاً به فکر جهش صادرات است، باید دانشگاه یا مرکز تخصصی بستهبندی تأسیس کند.
گلایه از نبود حمایت مالی
یوسف احمدی از فعالان صادرات خشکبار در ساری، مشکل را در هزینههای سنگین تأسیسات بستهبندی میداند: تجهیزات مدرن بستهبندی میلیونها تومان هزینه دارد و تسهیلات بانکی هم عملاً در دسترس نیست. دولت باید وام کمبهره به صادرکننده بدهد تا بتواند کارگاه استاندارد ایجاد کند. الان بیشتر صادرکنندگان کوچک، محصول را به کارگاههای سنتی میسپارند که نه دستگاههای روز دارند و نه مواد اولیه مناسب. نتیجهاش هم نارضایتی خریدار خارجی است.
نگاه یک صادرکننده امیدوار
در میان همه نقدها، «رضا قربانی» از صادرکنندگان جوان نوشهر، نگاهی امیدوارانهتر دارد: در یکی دو سال اخیر تغییراتی شروع شده؛ بعضی از کارخانهها در بابل و آمل دستگاههای جدید بستهبندی خریدند و همکاریهایی هم با طراحان گرافیک برای بهروز کردن ظاهر محصولات انجام میدهند. اگر حمایت دولتی ادامهدار باشد، مطمئن باشید ظرف چند سال آینده برند "میوه شمال ایران" میتواند در فروشگاههای بزرگ مسکو و آستانه بدرخشد.
بابل؛ پیشرو در صنعت بستهبندی محصولات استراتژیک کشاورزی
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بابل از وجود 77واحد مجاز بستهبندی برنج و مرکبات با ظرفیت مجموع 431 هزار و 197 تن در سال خبر داد و این شهرستان را به عنوان یکی از قطبهای پیشرو در صنعت بستهبندی محصولات استراتژیک کشاورزی معرفی کرد.
شهرستان بابل با دارا بودن سطح زیر کشت 81هزار و 500هکتاری و تولید 260هزار تن برنج در سال، به یکی از شهرستانهای پیشرو و توانمند در زمینه صنعت بستهبندی این محصول استراتژیک تبدیل شده است.
وی افزود: برای 36واحد فعال در این شهرستان مجوز بستهبندی برنج صادر شده که این واحدها قادرند سالانه 122 هزار و 900 تن برنج را بستهبندی کنند.
این شهرستان دارای 23 هزار و 500 هکتار باغ مرکبات است و برای 41 واحد بستهبندی مجوز فعالیت صادر شده که زیرمجموعه جهاد کشاورزی بوده و ظرفیت بستهبندی سالانه 308هزار و 297 تن مرکبات را دارا هستند.
این مسئول تاکید کرد: هماکنون 130 واحد سورتینگ برنج در شهرستان فعال است که از این تعداد، 120واحد مستقل و 10 واحد دیگر در کارخانجات شالیکوبی مستقر شدهاند. همچنین تعداد واحدهای سورتینگ فعال مرکبات بابل 120واحد می باشد. این ظرفیتهای قابل توجه، شهرستان بابل را به یکی از قطبهای مهم در زمینه فرآوری و بستهبندی محصولات کشاورزی در استان تبدیل کرده است.
بستهبندی، حلقه مفقوده صادرات شمال کشور
روایتها و دادههای میدانی از فعالان اقتصادی و مدیران بخش کشاورزی در مازندران، بهویژه شهرستان بابل، یک واقعیت روشن را نمایان میسازد؛ اینکه آینده صادرات غیرنفتی ایران، نه در افزایش سطح تولید بلکه در تحول کیفی زنجیره ارزش و استانداردسازی بستهبندی نهفته است.
در شرایطی که جهان بهسمت رقابتهای برندمحور، عرضههای هوشمند و بازاریابی بصری حرکت کرده است، ایران هنوز بخش عمدهای از محصولات خود را با بستهبندی سنتی، فاقد طراحی هدفمند و بیتوجه به نیازهای بازار مقصد عرضه میکند. همین مسئله موجب شده تا بخش قابلتوجهی از زحمات کشاورزان شمال کشور، از مرحله تولید تا صادرات، بهدلیل نبود بستهبندی مناسب از بین برود یا در بازارهای جهانی با قیمتهای کمتر به فروش برسد.
مازندران، بهویژه شهرستان بابل، ظرفیت بیبدیلی در تبدیل شدن به قطب بستهبندی محصولات کشاورزی ایران دارد. وجود دهها واحد فعال و نیمهفعال بستهبندی برنج و مرکبات، زیرساختی است که اگر با فناوری نوین، آموزش تخصصی نیروی انسانی، و حمایت مالی دولت همراه شود، میتواند استان را به محور صادرات هوشمند کشور بدل سازد. اما همچنان میان ظرفیت بالفعل و مطلوب، فاصلهای قابلتوجه وجود دارد؛ فاصلهای که ناشی از نبود نظام آموزشی و سیاستگذاری منسجم در حوزه بستهبندی و بازاریابی بینالمللی است.
صدای صادرکنندگان از بابل، فریدونکنار و ساری، حکایت از دردی مشترک دارد: بستهبندی در ایران نهتنها هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده، بلکه به یکی از موانع جدی در رقابت با کشورهای همسایه تبدیل شده است. در حالیکه کشورهای منطقه با تکیه بر طراحیهای مدرن، شناخت دقیق از سلیقه مصرفکننده و حضور فعال در نمایشگاههای جهانی توانستهاند هویت بصری قدرتمندی برای محصولات خود بسازند، بسیاری از محصولات شمال ایران همچنان با جعبههایی ساده و غیرحرفهای به بازار صادر میشوند.
در این میان، نقش دولت نقشی کلیدی و غیرقابلانکار است. حمایت هدفمند مالی از واحدهای بستهبندی، اعطای تسهیلات برای خرید دستگاههای مدرن، برگزاری دورههای آموزشی تخصصی در حوزه بازاریابی و بستهبندی، و ایجاد مراکز تحقیقاتی برای تحلیل بازارهای هدف، میتواند ایران را از صادرات خاممحور به صادرات ارزشافزا منتقل کند.
در نهایت باید گفت، بستهبندی نه یک «مرحله فنی» بلکه یک «استراتژی ملی» است؛ زبان گویای هویت اقتصادی کشور در برابر بازار جهانی. اگر این حلقه ضعیف در زنجیره صادرات با نگاه علمی، فرهنگی و حمایتی تقویت شود، شمال ایران ــ و بهویژه مازندران ــ میتواند به نماد صادرات هوشمند، ماندگار و رقابتپذیر در منطقه تبدیل شود؛ جایی که «کیفیت محصول» و «زیبایی بستهبندی» دو بال پرواز اقتصاد کشاورزی خواهند بود.
انتهای پیام/