به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، محمدحسین رجبی‌ دوانی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ اسلام در یادداشتی به "سیر مقاومت‌های ضداستعماری مردم ایران" پرداخته که بخش نخست آن در زیر آمده است:

ورود استعمار به سرزمین‌های اسلامی از آغاز قرن شانزدهم میلادی یا دهم هجری از سمت شرق آغاز شد. نخست پرتغالی‌ها و اسپانیایی‌ها و سپس انگلستان و هلند و بعد هم فرانسه در نقاط مختلف به استعمار کشورهای اسلامی پرداختند. مسلمانان در این کشورها علیه مهاجمان، مقابله کردند. از دورترین نقاط شرق تا شمال آفریقا این مبارزات در طی چهار، پنج قرن ادامه داشت؛ این در حالی است که سایر اقوام چنین مقاومتی را از خودشان نشان ندادند.

ورود ایران به معادلات سیاسی دولت‌های اروپایی

مسلمانان پیشگام مقاومت بودند و بر اساس آموزه‌های دینی و قرآنی به نفی استعمار و سلطه‌پذیری روی می‌آوردند. رهبری این مقاومت‌های اجتماعی چه در بین شیعیان و چه در بین اهل سنت عمدتاً توسط علما انجام می‌شد. استعمار در ایران از آغاز قرن سیزدهم هجری و پس از ظهور ناپلئون بناپارت که در صدد تصرف هندوستان از طریق ایران بود، آغاز شد. ایران از این طریق ناخواسته وارد معادلات سیاسی و نظامی دولت‌های اروپایی شده بود. 

در زمان آغاز جنگ‌های ایران و روس، انگلستان و فرانسه قصد داشتند با انعقاد معاهدات نظامی و سیاسی مسائل خودشان را از طریق ایران پیش ببرند. در این دو جنگ که اولی حدود 10 سال و دومی کمی بیش از سه سال طول کشید مردم علیه نیروهای اشغالگر مقاومت نشان دادند. در طی جنگ اول و دوم علما فتوای جهاد صادر کردند که در طی آن هزاران نفر وارد جبهه‌های نبرد شدند، اما به دلیل عدم لیاقت فرماندهان محلی به استثنای عباس میرزا که فرمانده کل بود، نتوانستند از این حضور مردمی در جبهه‌ها استفاده کنند.

مقاومت مردم و سکوت شاهان ایرانی

در سال 1241 قمری در آذربایجان 15 هزار جوان در میدان بزرگ شهر رژه رفتند و آمادگی خودشان را برای حضور در میدان جنگ اعلام کردند. در سال 1273 قمری دولت ایران برای مقابله با شورش‌های امرای افغان و نفوذ انگلیسی‌ها تصمیم گرفت تا هرات را برای خودش حفظ کند. در همین زمان انگلیس به بوشهر حمله کرده و آن را اشغال کرد. این آغاز پیشروی انگلیسی‌ها در مرزهای ایران به سمت خرمشهر بود. متأسفانه به‌دلیل وابستگی 100 درصدی میرزاآقاخان نوری به انگلستان هیچ‌ گونه مقاومتی توسط نیروهای مرزی ایران صورت نگرفت و ما در این جنگ شکست سختی خوردیم. در نتیجه این پیشروی نظامی، ایران ناگزیر به پذیرش معاهده پاریس شد. بر اساس این معاهده افغانستان برای همیشه از دست رفت و تبدیل به کشوری مستقل اما دست‌نشانده دولت انگلیس شد.

تاریخ مقاومت مردم بوشهر

بلافاصله بعد از حمله انگلیسی‌ها به بوشهر موجی از احساسات در کشور پدید آمد و علمای ایران وسیع‌تر از آن‌ چه در جنگ ایران و روس اتفاق افتاده بود علیه انگلیسی‌ها فتوای جهاد صادر کردند. جالب است در کنار این‌ها دو تن از علمای اهل سنت و یک نفر از علمای شیخی در همین زمینه رساله و اعلامیه صادر کردند. با وجود اینکه دولت ایران عملاً شکست خورد و نتوانست مقاومت کند، اما نیروهای مردمی مقاومت کردند. در همین مسیر احمدخان تنگستانی فرزند باقرخان تنگستانی که از ضابطین جنوب بود به این مبارزات تن داد و در حماسه‌ای که مردم جنوب در این مبارزات خلق کردند به همراه یارانش به شهادت رسید. 

بعد از این ما شاهد فتاوای جهاد علما در دومین اشغال بوشهر هستیم. این شهر به لحاظ تجاری و نظامی برای انگلیسی‌ها خیلی استراتژیک بود، فلذا از هر فرصتی برای تصرف آن استفاده می‌کردند. در تصرف دوم بوشهر هم مردم به همراه رئیسعلی دلواری در مقابل انگلیس‌ها مقاومت کردند. علمای جنوب نیز از جمله حضرات آیات سید عبدالحسین لاری، سید مرتضی اهرمی، شیخ محمدحسن برازجانی و آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری از فارس فتاوای جهاد صادر کردند. مبارزات علیه انگلیسی‌ها ماه‌ها ادامه داشت. جالب این است که در این مقابله همسران، دختران و خواهران رزمندگان هم حضور داشتند و نقش عمده‌ای در لجستیک رزمندگان ایفا کردند. یعنی در سرپرستی از بیماران و مجروحان و امدادرسانی به خط مقدم جبهه بازیگری می‌کردند.

جهاد ملت ایران در ماجرای ملی‌شدن نفت

در سال 1329 که موضوع ملی‌شدن صنعت نفت پدید آمد، آیت‌الله کاشانی، آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی و آیت‌الله شاهرودی به صورت جداگانه در دفاع از ملی‌شدن صنعت نفت فتوا صادر کردند و مورد اقبال عمومی قرار گرفتند. بسیاری از زنان طبقه متوسط و پایین با اهدای گردن‌بند، دست‌بند و آنچه مایملک خودشان بودند سعی کردند که دولت دکتر مصدق را که مقابل انگلیس‌ها ایستاده بود حمایت کنند.

انتهای پیام/