گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ـ یکصدوهفتاد‌و‌هفتمین شماره از پادکست «در عمق» که به بررسی مهم‌ترین روندها، تحولات و همچنین شخصیت‌ها در غرب آسیا می‌پردازد، روز سه‌شنبه 20 آبان 1404 ضبط و منتشر شد. «علیرضا مجیدی»، کارشناس خاورمیانه، در این اپیزود احتمال بروز بحران سیاسی و امنیتی پس از انتخابات پارلمانی در عراق را از نظر گذرانده است.

بر اساس ساختار حقوقی و سیاسی عراق، وقوع بحران پس از انتخابات تقریباً اجتناب‌ناپذیر است. این بحران از گسست میان «اراده رأی‌دهندگان» و «سازوکار توزیع قدرت» ناشی می‌شود و در سه مرحله تکوین می‌یابد.

نخست، طبق تفسیر سال 2022 دادگاه عالی قانون اساسی، انتخاب رئیس‌جمهور منوط به حضور دو‌سوم نمایندگان در صحن پارلمان است. بنابراین هر اقلیتی که بتواند یک‌سوم کرسی‌ها را در اختیار گیرد، عملاً قادر است با آبستراکسیون(نصاب شکنی) کل فرایند سیاسی را متوقف کند. این قاعده که به «ثلث معطل» یا «ثلث ضامن» شهرت یافته، ابزار اصلی انسداد سیاسی در عراق محسوب می‌شود و بنیان نخست بحران است.  

در گام دوم، پس از انتخاب رئیس‌جمهور، او موظف است نامزد «بزرگ‌ترین فراکسیون» پارلمان را برای تشکیل کابینه مکلف کند. اما طبق تفسیر دادگاه عالی از سال 2010، مفهوم «بزرگ‌ترین فراکسیون» به نتایج انتخاباتی محدود نیست و می‌تواند پس از آغاز به کار پارلمان، از طریق ائتلاف چند فهرست انتخاباتی شکل گیرد.

این مانع از آن می‌شود که فهرست پیروز انتخابات الزاماً اختیار تعیین نخست‌وزیر را داشته باشد؛ زیرا سایر ائتلاف‌ها در صورت دستیابی به ترکیب بزرگ‌تر از هر فهرست فردی، می‌توانند این حق را از آن خود کنند. به‌این‌ترتیب، نتیجه انتخابات الزاماً منعکس‌کننده قدرت واقعی درون پارلمان نیست و این خود گام دوم در شکل‌گیری بحران است.  

در مرحله سوم، نخست‌وزیر مکلف باید برای کسب رأی اعتماد، حمایت حداقل نیمی از نمایندگان به علاوه یک کرسی را جلب کند؛ امری که در ساختار چندپاره سیاسی عراق بسیار دشوار است. در نتیجه، میان رأی مردم و توازن واقعی قدرت در پارلمان شکافی پایدار پدید می‌آید.

این شکاف، منشأ بازتولید بحران‌های پی‌درپی، بن‌بست‌های سیاسی و ناتوانی در تشکیل دولت‌های پایدار است. به‌صورت خلاصه، چرخه سه‌گانه «ثلث معطل»، «ائتلاف‌سازی پس از انتخابات» و «رأی اعتماد دشوار» موجب می‌شود ساختار سیاسی عراق به‌طور ساختاری بحران‌زا باشد و هر انتخابات جدید نه مسیر ثبات، بلکه ورود به مرحله‌ای تازه از اختلاف و انسداد سیاسی را رقم زند.

انتهای پیام/