خبرگزاری تسنیم ـ یوسف پورجم؛ ما در عصر پیچیده‌ای زندگی می‌کنیم؛ عصری که در آن مرز میان ابزار و محتوا در رسانه‌ها به شکلی خطرناکی محو شده است. این پرسش که آیا باید در پلتفرم‌های جهانی حاضر شویم یا به استقلال رسانه‌ای پایبند باشیم، به ظاهر ساده است، اما در باطن ژرف و در حقیقت آزمونی برای خرد جمعی ماست. به‌نظرتان اگر علامه طباطبائی، فیلسوف و مفسر بزرگ معاصر، در میان ما بود، چه پاسخی به این پرسش می‌داد؟

پاسخ را باید در روح حاکم بر اندیشه وی جست‌وجو کرد؛ بازگشت به اصل فراموش‌شده‌ای به نام «حاکمیت عقلانیت بر سرنوشت خویش». برای درک این نگاه، باید سه اصل اساسی از اندیشه علامه را بررسی کرد.

استقلال به مثابه خردورزی

علامه در مقدمه «المیزان» تصریح می‌کند که این تفسیر را به روشی کاملاً مستقل از تفاسیر پیشین و با اتکا به قرآن برای فهم قرآن نوشته است. این یک خردورزی فعال است، نه آن‌گونه که تبلیغ می‌شود انزواطلبی. این اصل به ما حکم می‌کند که در حوزه تبلیغ دینی و رسانه نیز هوشیار باشیم. تاریخ پرفراز و نشیب ایران گواهی می‌دهد که این مرز و بوم همواره آماج تهاجمات فرهنگی بوده و تنها زمانی تاب آورده که بر میراث عقلانی خود تکیه زده است. از این رو تقلید کورکورانه از هر الگوی جهانی، خیانتی به این سرمایه تاریخی است.

حضور فعال به مثابه حکمت عملی

علامه طباطبائی یک فیلسوف عقل‌گرا بود. او معتقد بود عقل، موهبتی الهی برای تشخیص حق از باطل است. به همین دلیل در مواجهه با پدیده‌های جدید مانند رسانه، رویکرد او نه انزوا بود و نه ذوب شدن. از منظر اندیشه‌های علامه طباطبایی، این واقعیت که پلتفرم‌های جهانی حامل ارزش‌ها و هنجارهایی در تقابل با مبانی ما هستند، ما را از استفاده حکیمانه از آنها بازنمی‌دارد. چراکه مشکل از ناکارآمدی مبانی دینی و فرهنگی ما نیست، از ضعف در «تبیین عقلانی و عرضه هوشمندانه» آن است و غفلت از این بعد، نوعی ساده‌اندیشی مهلک است.

استقلال‌گرایی تهاجمی

احتمالا در برابر دوگانه‌سازی‌های رایج، علامه راه سومی را پیش روی ما می‌گذاشت: «استقلال‌گرایی تهاجمی»! این نگاه به ما حکم می‌کند که هم برای حضور قدرتمند و هوشمند در عرصه جهانی برنامه داشته باشیم و هم برای ساختن نهادهای مستقل و پرشور رسانه‌ای تلاش کنیم. این همان نقطه تعادل است؛ یعنی نه تسلیم در برابر ادعای یک‌طرفه بودن مسیر رشد، و نه عقب‌نشینی به برج عاج، بلکه پیشروی با همه توان و امکانات موجود.

البته باید دانست که این مسأله تنها خطاب به سیاست‌گذاران نیست؛ بلکه متوجه تک‌تک ماست. ما باید از خود بپرسیم آیا بر انتخاب‌های‌مان اشراف داریم؟ آیا این ما هستیم که با عقل و درایت خود مسیر را برمی‌گزینیم، یا این جریان‌های بیرونی هستند که به جای ما تصمیم می‌گیرند و ما تنها تصور می‌کنیم که انتخاب‌گریم؟ هوشیاری بر این تمایز، نخستین گام برای بازیابی عاملیت یک ملت است. راه نجات ما در این توفان، همان است که علامه طباطبائی نشان دادند، یعنی به کرسی نشاندن مجدد عقلانیت!

انتهای پیام/