به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، منطقه سیستان به ویژه کریدور «میل نادر» در حوالی زابل و رامشار، به‌دلیل وزش پایدار و پرتوان «باد 120 روزه» یکی از نادرترین نقاط کشور از منظر منابع بادی است.

این بادهای فصلی که معمولاً از اواخر اردیبهشت‌ماه تا پایان شهریور‌ماه هر سال شدت می‌گیرد را مطالعات اقلیمی به‌عنوان محرک اصلی تولید گردوخاک و در عین حال منبع عظیم انرژی باد معرفی کرده‌اند؛ خصیصه‌ای که اگر به درستی مهندسی و سرمایه‌گذاری شود، می‌تواند تبدیل به منبعی پایدار برای تولید برق پاک و توسعه منطقه‌ای شود.

میل‌نادر وارد میدان شده است

نمونه عملیاتی این ظرفیت، نیروگاه بادی میل‌نادر است؛ پروژه‌ای 50 مگاواتی که شامل 20 دستگاه توربین 2.5 مگاواتی است و توسط مجموعه‌های صنعتی ایرانی از جمله مپنا و پیمانکاران داخلی اجرا شده و در جریان بهره‌برداری و تکمیل قرار دارد. این واحد نمونه نشان می‌دهد که تبدیل پتانسیل بادی سیستان به توان عملیاتی شدنی است و می‌تواند الگوی توسعه‌ای در مقیاس بزرگ‌تر شود.

مطالعات میدانی و گزارش‌های فنی میانگین سرعت باد در برخی نقاط میل نادر را حدود 10 متر بر ثانیه در ارتفاع معیار برآورد کرده‌اند؛ سرعتی که ضریب ظرفیت بسیار بالا(Capacity Factor) برای توربین‌ها نوید می‌دهد. برخی از گزارش‌ها ضریب ظرفیت نزدیک به 50 درصد را برای مزرعه بادی میل نادر پیش‌بینی کرده‌اند که در دنیا عددی ممتاز به شمار می‌آید و تولید سالانه چندصد میلیون کیلووات ساعت را محتمل می‌سازد. این ارقام نشان می‌دهد میل نادر نه یک پتانسیل نظری، بلکه کاندیدای جدی برای تولید تجاری باد است.

افق توسعه از ده‌ها تا هزاران مگاوات

تحلیلگران و مدیران انرژی منطقه از وجود ظرفیت‌های فراتر از پروژه 50 مگاواتی سخن گفته‌اند؛ برآوردهایی در منابع حرفه‌ای از امکان توسعه چند صد تا حتی حدود چند هزار مگاوات در میل نادر و نواحی هم‌پوشان خبر می‌دهند. اگر سیاست‌گذاری و زیرساخت مناسب شامل شبکه انتقال، سرمایه‌گذاری و تأمین تجهیزات فراهم شود، توسعه در مقیاس گیگاواتی برای این کریدور دور از دسترس نخواهد بود. این چشم‌انداز در چارچوب برنامه‌ریزی کلان کشور برای افزایش سهم تجدیدپذیرها اهمیت دوچندان می‌یابد.

مهمترین مزیت‌های رقابتی میل نادر شامل «پایداری و شدت باد، در دسترس بودن زمین‌های بایر و پیشینه مطالعات و تجربه بومی» است. در مقایسه با نقاط دیگر کشور، جریان باد در میل‌نادر مداوم‌تر و قدرتمندتر است؛ این یعنی ضریب ظرفیت بالاتر و بازده اقتصادی بهتر برای سرمایه‌گذاران. اراضی کم‌تراکم و کمتر درگیر کشاورزی یا سکونت، امکان احداث مزارع بادی با حداقل تضاد کاربری را فراهم می‌کند. همچنین مطالعات منابعی و اجرای پروژه نمونه(50 مگاواتی) مهم‌ترین موانع فنی اولیه را کاهش داده است.

چالش‌های اصلی در مسیر تجاری‌سازی

با وجود ظرفیت فنی بالا، چند مانع کلیدی شامل »شبکه انتقال و زیرساخت‌ها، تأمین مالی و تضمین خرید برق، تأمین و نگهداری توربین و قطعات و حفظ منافع محلی و سازگاری محیطی» باید مدیریت شود.

شبکه انتقال و زیرساخت‌ها: برای افزودن صدها یا هزاران مگاوات، توسعه خطوط انتقال و پست‌های برق ضروری است؛ بدون آن تولید اضافه قابل انتقال و شبکه‌پذیری نیست.

تأمین مالی و تضمین خرید برق: مدل‌های تضمین خرید(PPA) و تأمین مالی بلندمدت برای پروژه‌های بزرگ ضرورت دارد تا ریسک سرمایه‌گذاران کاهش یابد.

تأمین و نگهداری توربین و قطعات: محدودیت در دسترسی به تجهیزات و قطعات تخصصی می‌تواند هزینه و زمان اجرا را افزایش دهد؛ توسعه زنجیره تأمین داخلی و قراردادهای تأمین خارجی راه‌حل‌های پیشنهادی هستند.

حفظ منافع محلی و سازگاری محیطی: طرح‌ها باید تضمین کنند که منافع اقتصادی برای ساکنان محلی ملموس شود و اثرات زیست‌محیطی و مناظر بومی مدیریت شود.

نقش ترکیب‌پذیری باد و خورشیدی کنار هم

اگرچه تمرکز گزارش بر باد است، ولی نمی‌توان ظرفیت خورشیدیِ استان سیستان و بلوچستان به ویژه منطقه سیستان شامل پنج شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز واقع در شمال استان را نادیده گرفت.

مطالعات اخیر تابش خورشیدی در سیستان و بلوچستان عددهایی در حدود 5.5 تا 6.3 کیلووات ساعت بر مترمربع در روز را نشان می‌دهند که استان را در ردیف مناطق با بهترین تابش کشور قرار می‌دهد.

این به معنی پتانسیل بالای هیبرید(باد+ خورشید) برای تأمین پایدار و منعطف برق است؛ ترکیبی که در سرتاسر جهان برای افزایش قابلیت اطمینان شبکه و کاهش نیاز به ذخیره‌سازی ارزان و مؤثر شناخته شده است.

تجربه‌های موفق جهانی و درس‌های کلیدی

نمونه‌های جهانی نشان می‌دهند که برای بهره‌برداری موفق از کریدورهای بادی با بادهای فصلی باید «شبکه انتقال تقویت شود(مثال‌هایی از اسپانیا، آمریکا و چین)، قراردادهای تضمین خرید و مشوق‌های مالی(تسهیلات، معافیت مالیاتی، تضمین درآمد) فراهم شود و پروژه‌های فازبندی شده اجرا شوند تا ریسک‌ها پله‌پله کاهش یابد».

سیاست‌گذار و سرمایه‌گذار در ایران می‌توانند از این الگوها استفاده کنند و با تطبیق شرایط محلی مثل مسیرهای شبکه، مشارکت محلی و اولویت اشتغال منطقه، شتاب توسعه را افزایش دهند.

تولید مقیاس‌پذیر برق بادی در میل‌نادر می‌تواند کاهش چشمگیر انتشار دی‌اکسید کربن، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در منطقه، توسعه صنایع جانبی(نگهداری، تولید قطعات، خدمات) و افزایش پایداری شبکه به‌ویژه مناطق شرقی کشور را به همراه داشته باشد.

یک نیروگاه فول مقیاس در ظرفیت‌های صدها مگاواتی، معادل هزاران تن کاهش سالانه انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد داشت و امنیت انرژی محلی را تقویت می‌کند.

پیشنهادهای سیاستی برای شتاب‌بخشی اجرایی

مهمترین پیشنهادهای سیاستی برای شتاب‌بخشی اجرایی شامل «طراحی بسته مشوق مالی و تضمین خرید(PPA) با دوره‌های حداقل 10ساله برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، مدیریت شبکه و توسعه خطوط انتقال با اولویت رساندن ظرفیت به مراکز مصرف و اتصال به هاب‌های صادراتی احتمالی، توسعه صنعت قطعه‌سازی داخلی و ایجاد خوشه‌های صنعتی در مجاورت پروژه‌ها(مثلاً در شهرک‌های صنعتی) با همکاری سرمایه‌گذاران خارجی و فناوری، فازبندی پروژه‌ها؛ از نمونه‌های 50 مگاواتی(نمایشی) به سمت بسته‌های 100 تا 200 مگاواتی و سپس خوشه‌ای افزایشی تا رسیدن به ظرفیت گیگاواتی، الگوسازی هیبرید بادی- خورشیدی و ذخیره‌سازی برای افزایش قابلیت اطمینان تولید و پاسخگویی به اوج‌مصرف‌های منطقه و ایجاد ساختار شفاف مشارکت محلی(درآمد مشترک، اولویت استخدام محلی، آموزش فنی) تا منافع اجتماعی پروژه برای ساکنان ملموس شود» است.

اهمیت استراتژیک «میل نادر» سیستان در تأمین انرژی پاک

فرهاد شهرکی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زاهدان به تشریح وضعیت توسعه زیرساخت‌های تولید برق از منابع تجدیدپذیر در استان سیستان و بلوچستان به ویژه در حوزه انرژی بادی و خورشیدی پرداخت و بر پتانسیل منحصربه‌فرد منطقه سیستان تأکید کرد.

نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس با تأکید بر اهمیت استراتژیک «میل نادر» منطقه سیستان در تأمین انرژی پاک، اظهار داشت: یکی از بهترین مناطق برای تولید الکتریسیته از طریق باد در کشور جمهوری اسلامی ایران و شاید در دنیا، «میل نادر» و دشت سیستان است.

نصب 40 توربین بادی جدید

نماینده مردم سیستان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به سوابق تولید در این منطقه، افزود: در گذشته حداکثر تولید برق از توربین‌های بادی در میل نادر به 50 مگاوات می‌رسید که مبنای آن 20 توربین 2.5 مگاواتی بود. خوشبختانه ما در همین مهرماه فعالیت نصب 40 توربین بادی جدید 2.5 مگاواتی را آغاز کردیم که می‌تواند 100 مگاوات به ظرفیت تولید اضافه کند.

شهرکی به همکاری با بخش خصوصی برای پروژه‌های بزرگ‌تر اشاره کرد و گفت: با بخش خصوصی به‌ویژه شرکت متانول کاوه، رایزنی‌هایی صورت گرفته تا حدوداً 615 مگاوات دیگر از طریق نیروگاه‌های بادی جدید تولید برق داشته باشیم. این توربین‌ها از کشور چین تهیه شده‌اند و از نوع 6.15 مگاواتی هستند؛ آمار نشان داده نیروگاه‌های بادی در سیستان در حال حاضر بالاترین راندمان را در کشور دارند.

وی افزود: از مزیت‌های این نیروگاه‌های بادی این است که در تابستان که بیشترین نیاز ما به برق وجود دارد، این توربین‌ها هم بیشترین راندمان را در سیستان دارند، چرا که ما یک باد پایدار و پیوسته در تابستان تجربه می‌کنیم.

تلاش برای احداث مزرعه بادی تا 2000 مگاوات

نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به برنامه‌های توسعه‌ای، خاطرنشان کرد: در حال حاضر پروژه 100 مگاواتی و 615 مگاواتی را دنبال می‌کنیم، اما پتانسیل دشت میل نادر و سیستان این قابلیت را دارد که حداقل تا دو هزار مگاوات انرژی بادی از این منطقه تهیه کنیم و نیازمند حمایت برای تحقق این چشم‌انداز هستیم.

شهرکی با اشاره به پیشرفت پروژه‌های خورشیدی گفت: در مبحث دیگر، فعالیت‌های مزارع خورشیدی نیز در حال انجام است. در حال حاضر چهار مزرعه خورشیدی پنج مگاواتی کارهایشان انجام شده و افرادی که در این زمینه ورود پیدا کردند، در حال طی مراحل انتخاب زمین و نصب تجهیزات هستند.

نماینده مردم سیستان در مجلس مزیت اصلی نیروگاه‌های خورشیدی را سرعت عمل در بهره‌برداری عنوان کرد و گفت: مزیت نیروگاه‌های خورشیدی این است که از زمان شروع تا بهره‌برداری بیشتر از سه ماه طول نمی‌کشد؛ بنابراین امیدواریم هرچه زودتر سرمایه‌گذاران زمین مورد نظرشان را پیدا کنند و ما شاهد باشیم که نیروگاه‌های خورشیدی در مدار قرار گیرند و این امر الگویی شود تا مردم، تعاونی‌ها و افراد مختلف نیز نسبت به نصب مزرعه خورشیدی اقدام کنند.

بهره‌برداری از نیمی از ظرفیت مصوب میل نادر ناترازی برق استان را برطرف می‌کند

امین حسین‌زاده، مدیرکل دیوان محاسبات سیستان و بلوچستان نیز از مصوبه مهم هیات وزیران در زمینه استفاده دستگاه‌های اجرایی از انرژی‌های تجدیدپذیر یاد کرد و گفت: بر اساس مصوبه دولت، تمامی دستگاه‌های اجرایی مکلف هستند حداقل 20 درصد از برق مصرفی خود را از منابع انرژی تجدیدپذیر تأمین کنند. متأسفانه تاکنون اجرای این مصوبه در استان به‌صورت کامل محقق نشده است. دیوان محاسبات در استان در همین راستا اقدام به احداث نیروگاه خورشیدی 100 کیلووات‌ساعتی هایبریدی و آن‌گرید کرده تا ضمن تأمین برق مجموعه، مازاد تولیدی نیز به شبکه سراسری تزریق شود.

وی به ظرفیت بزرگ نیروگاه بادی میل‌نادر در شهرستان نیمروز اشاره کرد و گفت: ظرفیت فعلی این نیروگاه با توجه به پست‌های احداث شده حدود یک هزار و 400 مگاوات است و تاکنون مجوزهایی برای 2 هزار و 400 مگاوات سرمایه‌گذاری صادر شده است. با این حال، در حال حاضر تنها 50 مگاوات از این ظرفیت در حال بهره‌برداری است، در حالی که کسری برق استان در پیک بار کمتر از هزار مگاوات برآورد می‌شود. بنابراین، بهره‌برداری از نیمی از ظرفیت مصوب این نیروگاه می‌تواند ناترازی برق استان را به‌طور کامل برطرف کند.

ثبت رکورد در نیروگاه میل نادر

مدیرکل دیوان محاسبات سیستان و بلوچستان به ضریب ظرفیت نیروگاه میل نادر اشاره کرد و اظهار داشت: این نیروگاه در سال جاری با ضریب ظرفیت بالای 80 درصد رکورد جدیدی ثبت کرده است؛ رکوردی که پیش از این در سطح جهانی متعلق به کشور کنیا با 75 درصد بود. این موضوع نشان می‌دهد که سیستان و بلوچستان از نظر پتانسیل انرژی بادی در جایگاهی ممتاز قرار دارد.

میل‌نادر و کریدورهای بادی سیستان یک فرصت استراتژیک ملی هستند و ترکیب بادهای پرتوان، اراضی در دسترس و پروژه‌های نمونه‌ای مانند نیروگاه 50 مگاواتی میل‌نادر نشان می‌دهد که این منطقه می‌تواند نقش محوری در تحول انرژی تجدیدپذیر ایران ایفا کند. برای تحقق این ظرفیت، لازم است زمینه‌های حقوقی، مالی و زیرساختی تسریع و هماهنگ شود. اگر سیاست‌گذاران و بخش خصوصی به فوریت ورود کنند، سیستان می‌تواند از منبعی که تا امروز با بادهای 120روزه گردآورندهه ریزگرد تهدید بوده به ثروتی پاک و پایدار برای منطقه و کشور تبدیل کند.

انتهای پیام/