به گزارش خبرگزاری تسنیم از کاشان، کاشان فراتر از یک شهر، گستره‌ای به وسعت یک منطقه فرهنگی است که پیشینه آن به تمدن سیلک می‌رسد و در هر دوره‌ای از تاریخ ایران، فرازی از شکوه و عظمت این ملک پرگهر را به نمایش گذاشته است.کاشان اگرچه در طول تاریخ به عنوان پایتخت ایران معرفی نشده اما دارای ظرفیت‌های متعددی است که موجب شده هر کدام از این ظرفیت‌ها به عنوان یکی از مکاتب کاشان معرفی شود.

پایتخت کتاب ایران، پایتخت نهج‌البلاغه، شهر جهانی نساجی سنتی و صنایع دستی، شهر جهانی خلاقی معماری جهان یونسکو از جمله عناوینی است که امروزه کاشان به آن دسته پیدا کرده و نشان از هویت این منطقه بااصالت دارد.در این شرایط مکتب کاشان باید در یک چارچوب واحد، با یک استراتژی مشترک و در مسیر اهداف بلندمدت قرار بگیرند تا اثر ملی و جهانی ایجاد کنند و از این رو هدف این مکتب تبدیل این ظرفیت‌های پراکنده به یک نظام منسجم هویتی، علمی، فرهنگی و اقتصادی است تا کاشان نه فقط مجموعه‌ای از افتخارات، بلکه یک برند ملی و یک مرجع فکری و فرهنگی در ایران شود.

امروز در رهگذر توسعه، خبرنگار خبرگزاری تسنیم با محمدحامد محسنی فاضل، پژوهشگر حوزه توسعه، به گفت‌وگو نشست تا از مکتب کاشان و پیامدهای آن بگوید و به سوالات در این حوزه پاسخ می‌دهد.

تسنیم: پیش از هر چیز باید تعریف کنیم که مکتب‌های فرهنگی، هنری و فکری در طول تاریخ چگونه شکل گرفته است؟

محسنی فاضل: معدود شهرهایی در تاریخ جهان، وجود دارند که با «مکتب» فرهنگی، هنری یا فکری خود شناخته می‌شوند؛ شهرهایی که هرکدام در یک حوزه مشخص، یک سنت ماندگار و یک سبک اثرگذار ایجاد کرده‌اند.

در ایران، اصفهان با حکمت و فلسفه، شیراز با ادبیات و شعر، تبریز با نگارگری و نقاشی، خراسان با عرفان و موسیقی و در سطح جهانی نیز، وین با فلسفه علم و اقتصاد، فرانکفورت با نظریه انتقادی و جامعه‌شناسی و شیکاگو با مطالعات شهری و اقتصاد مدرن شناخته می شوند.

تسنیم: مکتب مناطق مختلف کشور گواه بر چیست؟

محسنی فاضل: این نمونه‌ها یک حقیقت روشن را نشان می‌دهد که «مکتب»، یک عنوان نمادین نیست، بلکه چارچوبی علمی برای سازمان‌دهی ظرفیت‌های یک شهر در مسیر هویت، پیشرفت و توسعه است و جای خوشحالی و افتخار است که کاشان نیز واجد چنین ظرفیتی است و می‌تواند این قابلیت‌ها را در قالب یک «مکتب» تعریف و ارائه کند.

تسنیم: باتوجه به پیشینه گفته شده، شهرهایی صاحب مکتب هستند که در دورهای از تاریخ، پایتخت یک حکومت بوده اند، اما کاشان واجد چنین ویژگی نبوده است؛ با این توصیف، چگونه باید از مکتب کاشان گفت و چه هدف‌هایی را به دنبال دارد؟

محسنی فاضل: وقتی از «مکتب کاشان» سخن می‌گوییم، منظور ما یک عنوان فرهنگی یا یک پروژه کوتاه‌مدت نیست، طرحی است که بر اساس اسناد بالادستی کشور و ظرفیت‌هایی که کاشان در دهه‌های اخیر به‌صورت طبیعی کسب کرده، چند هدف مشخص و پیامد روشن را دنبال می‌کند.

هدف نخست، این است که تمام ظرفیت‌های پراکنده شهر در قالب یک خط واحد هویتی و تمدنی هماهنگ و هم‌افزا شوند؛ کاشان امروز عنوان‌های مهمی مثل پایتخت کتاب ایران، پایتخت نهج‌البلاغه، شهر نساجی سنتی و صنایع دستی ریشه‌دار، شهر گل و گلاب با ظرفیت بی‌نظیر گردشگری دینی و فرهنگی و شهر خلاق معماری را یدک می‌کشد.

این ظرفیت‌های شهرستان کاشان هرکدام در یونسکو ارزشمند هستند اما اگر در یک چارچوب واحد، با یک استراتژی مشترک و در مسیر اهداف بلندمدت قرار نگیرند اثر ملی و جهانی ایجاد نمی‌کنند.

تسنیم: هدف از مکتب کاشان چیست؟

محسنی فاضل: هدف مکتب کاشان، تبدیل این ظرفیت‌های پراکنده به یک نظام منسجم هویتی، علمی، فرهنگی و اقتصادی است تا کاشان نه فقط مجموعه‌ای از افتخارات، بلکه یک برند ملی و یک مرجع فکری و فرهنگی در ایران شود.

هدف دوم، ایجاد یک سازوکار نهادی برای پژوهش، سیاست‌گذاری و گفتمان‌سازی است؛ مرکزی که بتواند این ظرفیت‌ها را مستند، تحلیل و هدایت کند و نتیجه را وارد آموزش، فرهنگ، اقتصاد و مدیریت شهری کند.

هدف سوم، پیوند دادن میراث گذشته کاشان با پیشرفت و توسعه آینده است، یعنی از پیشینه معماری، وقف، نساجی، هنر، صنایع خلاق، گردشگری و تولید دانش به‌عنوان موتور محرک توسعه شهری استفاده کند.

تسنیم: به نظر شما به عنوان یک پژوهشگر حوزه توسعه، مکتب کاشان، چه پیامدهایی را برای ایران و منطقه فرهنگی کاشان به همراه دارد؟

محسنی فاضل: پیامد نخست، تقویت عمیق هویت فرهنگی و اجتماعی شهر است به‌گونه‌ای که دانش‌آموز، دانشجو، هنرمند، صنعتگر، پژوهشگر و مدیر شهر در یک هویت واحد، یعنی «هویت کاشانی» قرار بگیرند.

پیامد دوم مکتب کاشان، ایجاد ظرفیت‌های پژوهشی، علمی و آموزشی جدید است که از دوره‌های دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی تا همایش‌ها و برنامه‌های بین‌المللی را شامل می‌شود.

پیامد سوم نیز تحریک اقتصاد شهری است که از گردشگری فرهنگی تا صنایع خلاق از نساجی سنتی تا صادرات فرش و گلاب  شامل شده و با یک منطق برند مشترک که به «اقتصاد هویت» منجر می‌شود

پیامد چهارم ایجاد مکتب کاشان، افزایش تعلق اجتماعی و انسجام فرهنگی است زیرا که مکتب کاشان، یک پروژه مشترک برای همه نهادها و مردم شهر است.

پیامد پنجم مکتب کاشان، دیده‌شدن کاشان در تراز ملی و حتی جهانی نه فقط با یک عنوان بلکه با یک هویت چندلایه، مستند و نظام‌مند است و در یک جمله اگر این ظرفیت‌ها همسو شوند کاشان به جایگاه متعالی‌تری خواهد رسید، جایگاهی که شایسته تاریخ، هویت و مردمان این شهر است.

تسنیم: باتوجه به هدف‌ها و پیامدهای پیش گفته شده، آیا مکتب کاشان، یک هدف بلندپروازانه نیست؟

محسنی فاضل: آنچه امروز درباره «مکتب کاشان» گفته شد آرزو، خیال یا فانتزی ذهنی نیست؛ ما درباره شهری صحبت می‌کنیم که 400 سال پیش، یک‌بار این مسیر را با موفقیت پیموده است.

در دوره شاه عباس صفوی، زمانی که ایران در برابر فشار سنگین امپراتوری عثمانی قرار داشت، امپراتوری که از اسپانیا تا مصر گسترده شده بود و کشور، نیازمند یک هویت محکم، یک انسجام فکری و یک ستون راهبردی بود و درهمان دوره، مجموعه‌ای از عوامل در کاشان شکل گرفت که این شهر را به یکی از نقاط اتکای ایران تبدیل کرد.

نقش کاشان نقشی اقتصادی، فکری، مذهبی و امنیتی – راهبردی که در کنار هم به تثبیت هویت شیعی کشور و تقویت توان مقاومت ایران در برابر تهدید بیرونی کمک کرد.

انتهای پیام/801/