به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، استان کرمانشاه این روزها با یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی خود روبه‌روست؛ چالشی که نه‌تنها سفره‌های آب زیرزمینی و تالاب‌های ارزشمند استان را تهدید می‌کند، بلکه مستقیما آینده کشاورزی، تأمین آب شرب و پایداری سکونت در بسیاری از مناطق را تحت‌تأثیر قرار داده است. کاهش بارش‌ها، توسعه بی‌ضابطه برداشت‌ها و فرسایش منابع زیرزمینی، مجموعه‌ای از مشکلات را رقم زده که امروز نیازمند اقداماتی فوری، هماهنگ و قاطع است.

در چنین شرایطی، نقش مدیریت منابع آب استان بیش از هر زمان دیگری برجسته شده است. طی ماه‌های اخیر، مجموعه آب منطقه‌ای با همکاری دستگاه‌های امنیتی، قضایی، انتظامی و اجرایی، گسترده‌ترین عملیات مقابله با چاه‌های غیرمجاز را آغاز کرده؛ اقدامی که به گفته کارشناسان، یکی از مؤثرترین ابزارهای مهار کسری مخازن و جلوگیری از فروپاشی آبخوان‌هاست. بازگشت جریان برخی چشمه‌ها پیش از آغاز فصل بارندگی، نخستین نشانه‌های موفقیت این رویکرد را نمایان کرده است.

این تحولات در حالی رخ می‌دهد که آمارها از کسری بسیار سنگین مخازن زیرزمینی و ادامه روند برداشت‌های غیرقانونی خبر می‌دهند. در چنین نقطه حساسی، گفت‌وگوی پیش‌رو با بهرام درویشی، مدیرعامل آب منطقه‌ای کرمانشاه، تلاش می‌کند تصویری دقیق از ابعاد بحران، اقدامات انجام‌شده و چشم‌انداز آینده ارائه دهد؛ تصویری که نشان می‌دهد مدیریت آب در کرمانشاه وارد مرحله‌ای تازه و تعیین‌کننده شده است.

تسنیم: با توجه به وضعیت فعلی منابع آبی در استان کرمانشاه، به نظر می‌رسد در یک نقطه بحران زیست‌محیطی قرار داریم. شما بارها گفته‌اید مصرف آب در تمام بخش‌ها شامل کشاورزی، شرب، صنعت و خدمات بسیار بالاست. آیا مخازن توان تأمین این حجم مصرف را دارند؟

درویشی: نگرانی کاملاً جدی است. اگر روند مصرف ادامه پیدا کند، مخازن—خصوصاً منابع زیرزمینی—به‌شدت آسیب‌پذیر خواهند شد. ظرفیت سدهای ما کمتر از میزان فشار مصرف فعلی است و برداشت‌های بی‌رویه گذشته باعث افت شدید آبخوان‌ها شده است. تداوم این روند می‌تواند پایداری تأمین آب شرب و کشاورزی را تهدید کند.

4060 چاه غیرمجاز شناسایی شد

تسنیم: در مورد اقداماتی که برای کنترل بحران انجام می‌دهید، به‌ویژه انسداد چاه‌های غیرمجاز، توضیح دهید. آمارها از افزایش چشمگیر مسدودسازی چاه‌ها حکایت دارد.

درویشی: تاکنون 4060 حلقه چاه غیرمجاز در استان شناسایی شده که در مجموع موجب کسری بیش از یک میلیارد و 360 میلیون مترمکعب در مخازن زیرزمینی شده‌اند. طبق برنامه ملی، قرار بود تا پایان سال 1029 حلقه چاه مسدود شود، اما تا پایان شهریور فقط 46 مورد مسدود شده بود.

با دستور و حمایت مدیریت عالی استان و همکاری دستگاه‌های انتظامی، امنیتی، قضایی و اجرایی، روند برخورد شتاب گرفت و طی دو ماه اخیر، 1024 حلقه چاه غیرمجاز مسدود شد. آبدهی این چاه‌ها حدود 54 میلیون مترمکعب برآورد شده است؛ رقمی بسیار تأثیرگذار در تعادل‌بخشی آبخوان‌ها.

حتی قبل از آغاز بارندگی، برخی چشمه‌های دشت میان‌در‌بند به‌ویژه در قلعه و قیسوند دوباره فعال شده‌اند و این موضوع موجی از رضایت و شادی در میان مردم ایجاد کرده است.

کانون‌های بحرانی برداشت غیرمجاز

تسنیم: بیشترین فشار برداشت غیرمجاز در کدام مناطق است؟

درویشی: استان 23 محدوده مطالعاتی دارد. بیشترین تمرکز چاه‌های غیرمجاز در دشت کرمانشاه، به‌خصوص نواحی میان‌دربند، بیلوار و بخش‌هایی از شرق استان از جمله صحنه است.

بسیاری از دشت‌ها در وضعیت ممنوعه هستند و برخی همچون حسن‌آباد شیان تقریباً امکان برداشت پایدار آب زیرزمینی را از دست داده‌اند. به همین دلیل، برنامه‌ریزی شده تا پایان سال، بخش عمده چاه‌های غیرمجاز مسدود شود.

اقدامات همزمان برای مدیریت پایدار منابع آب

تسنیم: انسداد چاه‌ها مهم است، اما کافی نیست. چه برنامه‌های تکمیلی در حال اجراست؟

درویشی: دقیقاً. بستن چاه‌ها فقط یک بخش از کار است. ما برنامه جامع «تعادل‌بخشی منابع آب» را ذیل طرح سازگاری با کم‌آبی اجرا می‌کنیم که شامل استانداردسازی مصرف کشاورزی و جلوگیری از کشت‌های پرآب‌بر، برخورد با اضافه‌برداشت‌ها، جلوگیری از انشعابات غیرمجاز آب و فاضلاب، اصلاح الگوی کشت و استفاده از محصولات کم‌آب‌بر، همکاری با دانشگاه‌ها در حوزه نقشه‌برداری، پایش GIS و داده‌برداری تخصصی و استفاده از پهپاد و هوش مصنوعی برای پایش دائمی دشت‌ها است.

14 شهرستان استان به تیم‌های گشت و بازرسی مجهز هستند و مقرر شده هر هفته نقشه به‌روزشده تغییرات دشت‌ها تهیه شود تا از حفر چاه جدید یا برداشت غیرمجاز جلوگیری گردد.

کسری بی‌سابقه مخازن آب زیرزمینی

تسنیم: درباره میزان کسری مخازن زیرزمینی هم آمارهایی منتشر شده است. در این مورد بفرمایید.

درویشی: کسری بسیار بزرگ است. ما رقم یک میلیارد و 650 میلیون مترمکعب کسری را برای کل استان برآورد کرده‌ایم. فقط در شهر کرمانشاه حدود 360 میلیون مترمکعب کسری وجود دارد و اگر این روند اصلاح نشود، پایداری تأمین آب شرب مستقیماً در خطر خواهد بود.

همراهی مردم؛ برخورد با معدود متخلفان

تسنیم: مقاومت‌هایی هم در برخی مناطق دیده شده است. وضعیت حمایت مردم چگونه است؟

درویشی: مردم استان دو گروه هستند: گروه اول که اکثریت‌اند کاملاً همراه هستند و بسیاری از گزارش‌های چاه‌های غیرمجاز توسط خود مردم ارائه شده است. در میان‌در‌بند حتی مردم پس از فعال شدن چشمه‌ها، بنر تشکر نصب کردند.

گروه دوم اقلیتی محدود هستند که یا ناآگاه‌اند، یا به‌دنبال سود. قانون با این افراد برخورد می‌کند. قانون تعارف ندارد و هیچ‌کس فراتر از قانون نیست.

تسنیم: یکی از نگرانی‌ها، وضع تالاب‌ها خصوصاً هشیلان است. اقدامات جدیدی انجام شده؟

درویشی: بله. در 21 آبان، با دستور قضایی و همکاری چند دستگاه، 123 چاه غیرمجاز در روستاهای اطراف تالاب مسلوب‌المنفعه شدند.

این اقدام باعث صرفه‌جویی بیش از 7.5 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی شد و تأثیر مستقیم بر افزایش آبدهی چشمه یاوری و احیای تدریجی تالاب دارد.

وضعیت سدها؛ ظرفیت بالا، ذخیره کم

تسنیم: وضعیت سدهای استان چگونه است؟ آیا ذخایر سطحی سدها به اندازه کافی هستند؟

درویشی: ظرفیت تئوریک سدهای استان بالاست، اما ذخیره فعلی آنها کمتر از حد مطلوب است. کاهش بارش‌ها نیز فشار مضاعف ایجاد کرده و نمی‌توان تنها بر سدها تکیه کرد. این وضعیت خطر کمبود آب در ماه‌های آینده را افزایش می‌دهد.

تسنیم: شما برای سال آینده چه چشم‌اندازی دارید؟ آیا امیدوارید که با اقدامات کنونی وضعیت بهبود یابد و از وضعیت بحرانی خارج شویم؟

درویشی: ما امیدواریم، اما بر اساس برنامه‌ریزی. برای پایان برنامه هفتم هدف‌گذاری کرده‌ایم 400 میلیون مترمکعب از اضافه‌برداشت‌ها را کاهش دهیم. خوشبختانه در دو ماه اخیر بیش از 10 درصد این هدف محقق شده است.

اما خروج از بحران زمان می‌خواهد؛ باید مردم، کشاورزان، صنعت و دستگاه‌ها کنار هم بمانند تا به پایداری برسیم.

آب امانت نسل‌های آینده است. هر قطره‌ای که امروز صرفه‌جویی شود، سرمایه‌ای برای فرزندان ماست. از همکاری مردم و رسانه‌ها تشکر می‌کنیم. وعده می‌دهیم که همه دستگاه‌ها کنار هم تا پایان مسیر خواهند ماند و ان‌شاءالله تا پایان برنامه هفتم، استان کرمانشاه به سمت پایداری منابع آب حرکت خواهد کرد.

آنچه از این گفت‌وگو برمی‌آید، این است که کرمانشاه در نقطه‌ای حساس از تاریخ مدیریت منابع آب خود قرار دارد؛ نقطه‌ای که هر تصمیم، هر همکاری مردمی و هر برخورد قانونی می‌تواند تأثیری ماندگار بر آینده آب استان بگذارد. اگر روند کنونی که با انسداد گسترده چاه‌های غیرمجاز و اجرای برنامه‌های تعادل‌بخشی همراه شده با قدرت ادامه یابد، امید به خروج از بحران و رسیدن به پایداری وجود دارد. همان‌گونه که مسئولان تأکید می‌کنند، آب میراث نسل‌های آینده است و حفظ آن نیازمند همدلی مردم، جدیت دستگاه‌ها و استمرار اقدامات فعلی است.

انتهای پیام/