خبرگزاری تسنیم ـ معصومه احمدیان‌علی‌آبادی*؛ آیت‌الله سیدحسن مدرس، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تاریخ معاصر ایران، نه تنها در عرصه سیاست و مبارزه با استبداد و استعمار؛ بلکه در حوزه اندیشه دینی و پیوند آن با حکمرانی، جایگاهی ممتاز دارد. مدرس با شخصیت علمی و اخلاقی خود، توانست آموزه‌های نهج‌البلاغه را در میدان عمل سیاسی و اجتماعی زنده کند. او نمونه‌ای از «فقیهِ مسئول» بود که نهج‌البلاغه را نه صرفاً به‌عنوان متن؛ بلکه به‌عنوان «منشور حکمرانی علوی» در زندگی و سیاست جاری ساخت. بررسی نقش مدرس در احیای نهج‌البلاغه در حوزه‌های علمیه، و سپس مدل‌سازی این تجربه برای حوزه‌های معاصر، می‌تواند راهی برای بازسازی علوم دینی و اجتماعی در ایران امروز باشد.

مدرس در مجلس شورای ملی، بارها بر حقوق مردم و ضرورت پاسخ‌گویی حاکمان تأکید کرد. این مواضع، انعکاس مستقیم آموزه‌های عدالت‌محور نهج‌البلاغه بود. او در برابر رضاخان و سیاست‌های استبدادی ایستاد و حق نقد و نصیحت حاکم را عملی کرد؛ همان چیزی که امام علی علیه‌السلام در نهج‌البلاغه بر آن تأکید دارد. مدرس تلاش کرد قوانین کشور بر پایه عدالت و کرامت انسانی تدوین شوند. این نگاه، برگرفته از روح نهج‌البلاغه در پیوند دین و سیاست بود. 

آیت‌الله مدرس در اصفهان روزهای پنجشنبه طلاب را با چشمه‌های زلال حکمت نهج‌البلاغه آشنا می‌نمود. تسلط وی به هنگام تدریس در حدی بود که از این زمان به «مدرس» مشهور شد. وی اولین کسی بود که تدریس نهج البلاغه را در حوزه‌های علمیه رسمی کرد و نخستین مجتهدی که این کتاب را، از متون درسی طلاب قرار داد. شخصیت‌هایی چون حاج میرزاعلی‌آقاشیرازی و آیت‌الله بروجردی نهج‌البلاغه را نزد شهید مدرس آموختند. به‌واسطه او، نهج‌البلاغه در حوزه‌های علمیه احیای شد. مدرس با شخصیت علمی و سیاسی خود، نهج‌البلاغه را از سطح «درس اخلاق» به سطح «منشور حکمرانی» ارتقا داد.

او نشان داد، نهج‌البلاغه باید از حاشیه به متن آموزش‌های حوزوی برگردد و فقیه علاوه بر وظیفه فردی باید مسئولیت اجتماعی و سیاسی داشته باشد. آموزه‌های علوی باید به قواعد عملی در اداره جامعه تبدیل شوند. این نگاه، حوزه‌های علمیه را به سمت توجه بیشتر به نهج‌البلاغه و تربیت طلابی سوق داد که بتوانند در عرصه اجتماعی و سیاسی نقش‌آفرین باشند. مدل‌سازی تجربه مدرس برای حوزه‌های معاصریک کلید طلایی و راهبردی  در راستای عملیاتی نمودن متون در سطح جامعه است.

بر همین اساس، باید بازطراحی برنامه درسی حوزه صورت گیرد و درس‌های نهج‌البلاغه‌محور با ایجاد واحدهای درسی بر محور عدالت، اخلاق قدرت، بیت‌المال و گفت‌وگوی منصفانه محقق شود. بعلاوه، با مطالعه موردی، بررسی زندگی و مواضع مدرس به‌عنوان نمونه عملی آموزه‌های نهج‌البلاغه مطرح گردد و تربیت مدرسین میان‌رشته‌ای؛ یعنی آموزش طلاب در حوزه‌های فقه اجتماعی، حقوق عمومی و مدیریت و توانمندسازی آنان برای ترجمه آموزه‌های نهج‌البلاغه به مدل‌های حکمرانی و اجتماعی در برنامه‌های سطح کلان آموزشی اقدام شود. 

آیت‌الله مدرس، با شخصیت علمی و سیاسی خود، نهج‌البلاغه را در میدان عمل اجتماعی و سیاسی زنده کرد. او نمونه‌ای از فقیه مسئول بود که عدالت، زهد، پاسخ‌گویی و شجاعت اخلاقی را در زیست و سیاست جاری ساخت. حوزه‌های علمیه امروز، با مدل‌سازی تجربه مدرس، می‌توانند نهج‌البلاغه را از متن به مدل و از کلاس به جامعه منتقل کنند. نتیجه‌‌‌ تربیت مدیران امین، ارتقای اخلاق عمومی و ساخت ایرانِ قوی و پیشرو در مسیر تمدن‌سازی خواهد بود. 

*عضو تحریریه یادداشت حوزه علمیه خواهران استان قم‌

انتهای پیام/