به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در شامگاه اول دسامبر 2025، رویدادی تاریخی رقم خورد: سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) روند تعطیلی «فرآیند مینسک» و ساختارهای مرتبط با آن را تکمیل کرد. بر اساس بیانیه مطبوعاتی منتشر شده در وب‌سایت این سازمان، گروه مینسک هم از نظر حقوقی (دوژوره) و هم از نظر عملی (دوفاکتو) دیگر وجود خارجی ندارد.

در این بیانیه آمده است: «این فرآیند مطابق با تصمیم اجماعی تمام 57 کشور عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا در تاریخ 1 سپتامبر انجام شد؛ تصمیمی که پس از امضای اعلامیه مشترک تاریخی در 8 اوت 2025 در واشنگتن توسط نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان و در حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اتخاذ گردید.»

نماد فرمالیسم دیپلماتیک؛ 30 سال بدون نتیجه

گروه مینسک که در سال 1992 با هدف کمک به حل مسالمت‌آمیز مناقشه قره‌باغ تأسیس شد، سال‌ها به عنوان میانجی اصلی بین‌المللی شناخته می‌شد و ریاست مشترک آن بر عهده آمریکا، روسیه و فرانسه بود. با این حال، در تمام دوران وجود خود، این گروه نتوانست به نتایج ملموسی دست یابد. تمام «ابتکارات صلح» و «نقشه‌های راه» روی کاغذ باقی ماندند، در حالی که مناقشه قره‌باغ ادامه داشت.

طی سال‌ها، گروه مینسک به نمادی از فرمالیسم دیپلماتیک تبدیل شد. جلسات، «دیپلماسی رفت و برگشت» و بیانیه‌های بی‌پایان رؤسای مشترک به فرآیندی بدون نتیجه تبدیل شد. این گروه عملاً ابزاری برای حفظ مناقشه بود، نه حل آن. فعالیت‌های آن به حفظ وضعیت موجود کمک کرد. برای کشورهای رئیس مشترک، این فرمت روشی مناسب برای نمایش «دیپلماسی فعال» بود، اما برای منطقه، عاملی بازدارنده در دستیابی به صلحی عادلانه و پایدار محسوب می‌شد.

علی‌اف: آن‌ها مأموریت خود را انجام ندادند

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در سخنرانی خود در هشتادمین مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در 25 سپتامبر امسال گفت: «گروه مینسک که در سال 1992 برای حل مناقشه تأسیس شد، نتوانست مأموریت خود را انجام دهد. رؤسای مشترک آن به جای تضمین رعایت هنجارها و اصول حقوق بین‌الملل، تلاش کردند وضعیت موجود را حفظ کرده و مناقشه را منجمد کنند.»

این سخنان که پس از درخواست مشترک باکو و ایروان به سازمان امنیت و همکاری اروپا برای توقف فعالیت گروه مینسک بیان شد، بیشتر شبیه سنگ‌نوشته‌ای افشاگرانه بر مزار این نهاد بود.

علی‌اف پس از جنگ 44 روزه قره‌باغ نیز بارها درباره نقش نامطلوب این گروه صحبت کرده بود. مهمترین سخنان او در دیدار با رؤسای مشترک در 12 دسامبر 2020 در باکو بود: «ایده آمدن به اینجا مال شما بود. من گروه مینسک را برای سفر دعوت نکردم. اما وقتی به من اطلاع دادند که می‌خواهند بیایند، گفتم بگذارید بیایند، مخالفتی ندارم. شاید حرفی برای گفتن داشته باشند. اگر می‌خواهید این را جلوی دوربین بگویید، بفرمایید. اگر نمی‌خواهید، به آن‌ها می‌گویم که بروند. هر طور که می‌خواهید.»

پایان عصر مدیریت خارجی در قفقاز جنوبی؟

وضعیت در سال 2020، زمانی که آذربایجان تمامیت ارضی خود را احیا کرد، به طور کامل و غیرقابل بازگشت تغییر کرد. از آن لحظه، گروه مینسک هرگونه مبنایی برای وجود را از دست داد. تمام تلاش‌های برخی کشورها برای «احیای» فعالیت آن مصنوعی به نظر می‌رسید. برای نیروهای جدایی‌طلب قره‌باغ، گروه مینسک مانند یک «بت سیاسی» بود که حفظ آن امکان احیای مناقشه را زنده نگه می‌داشت.

با این حال، در 8 اوت در واشنگتن، هم آذربایجان و هم ارمنستان رسماً تأیید کردند: ما دیگر به گروه مینسک نیاز نداریم. انحلال گروه مینسک تنها یک تشریفات نیست، بلکه گامی نمادین است که تأکید می‌کند دوران مدیریت مناقشه از بیرون و تحمیل راه‌حل‌های خارجی به پایان رسیده است. آینده قفقاز جنوبی از این پس تنها توسط کشورهای منطقه تعیین می‌شود.

گام نهایی؛ همه‌پرسی قانون اساسی در ارمنستان

باکو معتقد است که از نظر حقوقی، روند صلح بین آذربایجان و ارمنستان هنوز کامل نشده است. مردم ارمنستان باید مهم‌ترین گام را برای نهایی کردن پایان مناقشه بردارند: رأی مثبت در رفراندوم برای حذف ادعاهای ارضی علیه آذربایجان از قانون اساسی این کشور. پویایی کلی فرآیندی که توسط حزب حاکم ارمنستان هدایت می‌شود، و به ویژه موافقت رسمی ایروان با انحلال گروه مینسک، این امید را ایجاد می‌کند که جامعه ارمنستان از مسیر دولت حمایت خواهد کرد.

انتهای پیام/