به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، در حالی که شمارش معکوس برای پرتاب‌های پیش‌روی فضایی ایران آغاز شده است، نام سه ماهواره «ظفر 2»، «کوثر» و پایا یا همان «طلوع 3» بیش از پیش شنیده می‌شود. در این میان، ماهواره «طلوع 3» به عنوان سنگین‌وزن‌ترین و پیشرفته‌ترین عضو این گروه، نمادی از بلوغ فناوری فضایی در صنایع الکترونیک ایران (صاایران) است.

اما چرا طلوع 3 اهمیت ویژه‌ای دارد و تفاوت آن با نسل‌های قبلی چیست؟

ماهواره پایا یا همان طلوع 3 به سفارش سازمان فضایی ایران و توسط صنایع الکترونیک ایران (صاایران) ساخته شده است. ماهواره طلوع 3 را می‌توان یک ماهواره کاملاً عملیاتی دانست که مراحل آزمایشگاهی را پشت سر گذاشته است. طبق آخرین گزارش‌ها این ماهواره با وزن تقریبی "150 کیلوگرم"، سنگین‌وزن‌ترین ماهواره سنجشی بومی محسوب می‌شود که قرار است در مدار لئو (500 کیلومتری زمین) قرار گیرد.

ویژگی بارز طلوع 3، دقت تصویربرداری (Resolution) آن است:

تصویربرداری تک‌طیفی (سیاه و سفید): با دقت 5 متر
تصویربرداری چندطیفی (رنگی): با دقت 10 متر

این اعداد نشان‌دهنده یک جهش بزرگ نسبت به نسل‌های قبلی است و ایران را به باشگاه دارندگان تصاویر ماهواره‌ای با دقت تجاری وارد می‌کند.

قابلیت مانورمداری؛ ویژگی استراتژیک پایا

یکی از نقاط قوت کلیدی طلوع 3، بهره‌گیری از "سامانه‌های پیش‌رانش فضایی بومی" است. این سامانه به ماهواره امکان می‌دهد تا مدار خود را اصلاح کند و یا برای تصویربرداری از نقاط خاص، مانورهای مداری انجام دهد. این قابلیت، عمر عملیاتی ماهواره را افزایش داده و دقت نشانه‌روی دوربین‌ها به سمت زمین را تضمین می‌کند.

بیش از 80 درصد تجهیزات و زیرسامانه‌های این ماهواره، از جمله حسگرها و پیشرانش، در داخل کشور بومی‌سازی شده است.

کاربردهای طلوع 3؛ چشمان بیدار ایران در فضا

تصاویر ارسالی طلوع 3 تنها یک دستاورد فنی نیست، بلکه خوراک اطلاعاتی حیاتی برای مدیریت کشور فراهم می‌کند:

1.  کشاورزی دقیق: تخمین سطح زیر کشت محصولات استراتژیک (گندم، برنج) و پایش سلامت مزارع.
2.  مدیریت منابع آبی: رصد تغییرات تالاب‌ها، دریاچه‌ها و مدیریت خشکسالی.
3.  مدیریت بحران: ارسال تصاویر فوری از مناطق سیل‌زده، زلزله‌زده یا آتش‌سوزی جنگل‌ها برای امدادرسانی هوشمند.
4.  نقشه‌برداری: به‌روزرسانی نقشه‌های شهری و توپوگرافی.

ماجرای «طلوع»؛ از رویای 25 متری تا واقعیت 5 متری

برای درک بزرگی کار انجام شده در طلوع 3، باید نگاهی به تاریخچه پرفراز و نشیب خانواده ماهواره‌های طلوع بیندازیم.

1. طلوع 1 و آغاز یک رویا (1394 - 1396):

پروژه طلوع در اوایل دهه 90 شمسی کلید خورد. در سال 1394، منوچهر منطقی، رئیس وقت مرکز ملی فضایی، از قرارداد ساخت «طلوع 1» خبر داد. هدف‌گذاری برای آن ماهواره، رسیدن به دقت تصویربرداری 25 متر بود.

طلوع 1 سرانجام در مرداد 1396 با ماهواره‌بر سیمرغ به فضا پرتاب شد، اما متاسفانه در مدار قرار نگرفت. با این حال، درس‌های آموخته شده از آن پرتاب و توسعه زیرساخت‌ها، چراغ راهی برای نسل‌های بعدی شد. 

2. طلوع 3؛ تولد ققنوس:

متخصصان صاایران ناامید نشدند و با جهشی تکنولوژیک، از دقت 25 متر عبور کرده و به دقت 5 متر در «طلوع 3» رسیدند. نمونه پروازی این ماهواره در روز فناوری فضایی سال 1401 رونمایی و در شهریور 1402 رسماً تحویل سازمان فضایی ایران شد.

3. طلوع 4؛ نگاهی به آینده:

حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی، پیش از این اعلام کرده بود که طراحی و ساخت «ماهواره طلوع 4» نیز در دستور کار قرار دارد. پیش‌بینی می‌شود نسل چهارم این خانواده، دقت تصویربرداری بهتر و قابلیت‌های مخابراتی و کنترلی پیشرفته‌تری نسبت به طلوع 3 داشته باشد.

افق تکنولوژیک؛ آیا طلوع به رادار «سار» مجهز می‌شود؟

یکی از مباحث داغ پیرامون ماهواره‌های کلاس پایا، امکان الحاق «رادار دهانه مصنوعی» (SAR) است. برخلاف دوربین‌های اپتیکی که برای تصویربرداری به نور خورشید و آسمان صاف نیاز دارند، رادارهای SAR با ارسال امواج رادیویی، در تمام ساعات شبانه‌روز و حتی از پشت ابر و گرد و غبار قادر به تصویربرداری هستند.

اگرچه ماموریت اصلی طلوع 3 تصویربرداری اپتیکی است، اما پلتفرم مدولار آن و نسل‌های آینده این خانواده (مانند طلوع 4)، پتانسیل بالایی برای حمل محموله‌های راداری SAR دارند. دستیابی به این ترکیب (اپتیکی + راداری)، توانایی نظارتی و شناسایی کشور را در تمام شرایط جوی تکمیل خواهد کرد.

این سامانه مزایای متعددی نظیر قابلیت کار در تمام ساعات شبانه‌روز با شرایط جوی مختلف را داراست. پژوهشکده مکانیک پژوهشگاه فضایی ایران در سال‌های گذشته با طراحی و ساخت نخستین نمونه سامانه SAR هواپایه خود و آزمون موفق سامانه، تصاویر مختلفی از مناطق از پیش تعیین شده را به ثبت رسانده است. این سامانه هم‌اکنون عملیاتی شده و توانایی استخراج تصاویر سنجش از دور بر روی مناطق مورد نظر را داراست.

قرارگیری ماهواره طلوع 3 در کنار ماهواره‌های ظفر 2 و کوثر در مدار زمین، حلقه مفقوده داده‌های مکانی ایران را تکمیل خواهد کرد. ایران با پرتاب این ماهواره سنگین، گامی بلند برای رسیدن به اهداف سند فضایی کشور و دستیابی به منظومه‌های ماهواره‌ای برخواهد داشت.

انتهای پیام/