به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، روز دانشجو تنها یک نماد تقویمی نیست بلکه یادآور جایگاهی است که جنبش دانشجویی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران داشته است. 16 آذر1332 که نخستین بار پس از کودتای 28 مرداد احساسات ضدآمریکایی مردم در اعتراض دانشجویان دانشگاه تهران به سفر ریچارد نیکسون تجلی پیدا کرد نقطه‌ای مهم در تاریخ دانشگاه و سیاست ایران بود؛ نقطه‌ای که نشان داد دانشجو پیش از آنکه یک «عنوان تحصیلی» باشد یک «مسئولیت اجتماعی» است.

دانشجویان در پیروزی انقلاب اسلامی در تسخیر لانه جاسوسی، در دفاع مقدس و در سازندگی کشور نقش‌هایی بر عهده گرفتند که تاریخ هرگز از یاد نخواهد برد. امروز نیز از اصلی‌ترین حاملان روح مطالبه‌گری در کشورند. اما با وجود این جایگاه، دانشگاه‌ها و دانشجویان با چالش‌هایی مواجه‌اند که اگر جدی گرفته نشود می‌تواند آینده علمی کشور را تحت تأثیر قرار دهد.

دانشگاه‌هایی که بزرگ شدند، اما پایدار نماندند

یکی از مهم‌ترین مشکلات امروز توسعه کمی و بی‌ضابطه آموزش عالی است. سال‌ها افزایش تعداد دانشگاه‌ها و صندلی‌های آموزشی بدون توجه به آمایش سرزمینی و نیازهای واقعی کشور، اکنون نتیجه معکوس داده است. دانشگاه‌ها در حالی که ظرفیت‌های گسترده هیئت علمی، کارمندی و فضاهای آموزشی ایجاد کرده‌اند با کاهش جمعیت و افت چشمگیر استقبال از تحصیل مواجه شده‌اند.

تبلیغات گسترده برای جذب دانشجو - امری که تا چند سال پیش سابقه نداشت- نشانه‌ای روشن از بحران بقا در آموزش عالی است. این ظرفیت‌های بلااستفاده، امروز بار مالی سنگینی بر دوش بیت‌المال گذاشته و نشان می‌دهد که بدون اجرای طرح تحول آموزش عالی، وضعیت تنها پیچیده‌تر خواهد شد. مسیر آینده باید به سمت دانشگاه‌های مهارت‌آفرین و دورشدن از گسترش بی‌هدف رشته‌های نظری باشد؛ رشته‌هایی که توسعه کمی آنها هم به کیفیت علوم آسیب زده و هم باعث اسراف منابع ملی شده است.

چالش‌های دانشجوی امروز؛ از آینده شغلی تا معیشت

دانشجوی امروز بیش از هر زمان دیگری با آینده‌ای مبهم مواجه است. نبود تناسب میان رشته‌های دانشگاهی و نیازهای واقعی کشور باعث شده بسیاری از دانش آموختگان ندانند آیا بازاری برای تخصصشان وجود دارد یا نه. در کنار آن مدرک‌گرایی که محصول فرعیِ رشد نامتوازن دانشگاه‌هاست به آسیب جدی تبدیل شده؛ آسیبی که هم جایگاه علمی کشور را تهدید کرده و هم اعتماد عمومی به ارزش مدرک دانشگاهی را کاهش داده است.

مسائل صنفی از خوابگاه تا افزایش هزینه‌های معیشت و گرانی منابع درسی  نیز همچنان سایه خود را بر زندگی دانشجویی گسترده است. اصلاح این وضعیت نیازمند آسیب‌شناسی علمی و بی‌طرفانه است. دانشگاه‌ها باید ارتباط موثر با صنعت داشته باشند. موضوعی که در استان‌ها به‌خوبی قابل اجراست. دانشگاه‌های بیرجند - از دولتی تا آزاد و صنعتی و ملی مهارت- می‌توانند با شهرک صنعتی و کارخانه‌های استان همکاری کنند تا نیازهای واقعی صنعت احصا و بر اساس آن برنامه‌ریزی آموزشی انجام شود.

از سوی دیگر بنگاه‌های کاریابی باید از ابتدای تحصیل وارد میدان شوند و دانشجویان را برای نیازهای آینده بازار کار آماده کنند. مهم‌تر از همه مهارت‌آموزی باید به بخش جدایی‌ناپذیر تحصیل تبدیل شود؛ زیرا کشور در افق آینده در حوزه نیروهای ماهر با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد.

رکود فرهنگی؛ از کتاب‌گریزی تا تعطیلی کرسی‌های آزاداندیشی

در بخش فرهنگی، آسیب‌ها کمتر از حوزه آموزشی نیست. کاهش فرهنگ مطالعه در میان قشر دانشگاهی نگران‌کننده است؛ تا جایی که برخی دارندگان مدارک علمی بالا حتی در حوزه تخصص خود نیز تسلط کافی ندارند. مقاله‌گرایی و استفاده بی‌رویه از هوش مصنوعی نیز به این مشکل دامن زده و اندیشه‌ورزی دانشجو را به حاشیه رانده است.

کرسی‌های آزاداندیشی که از مهم‌ترین مطالبات رهبر معظم انقلاب از جامعه دانشگاهی است یا برگزار نمی‌شود یا محدود به مناسبت‌هاست. برخوردهای امنیتی، نگرانی مدیران از مدیریت جلسات و نبود سازوکار پایدار، باعث شده یکی از مهم‌ترین میدان‌های رشد فکری دانشجویان عملاً تعطیل باشد.

از سوی دیگر برنامه‌های تعمیق باورهای دینی در دانشگاه‌ها نیازمند بازنگری جدی است. این موضوع تنها با فعالیت نهاد رهبری یا معاونت فرهنگی حل نمی‌شود، بلکه نیازمند هماهنگی همه بخش‌های دانشگاه است تا فعالیت‌های فرهنگی با شرایط و چالش‌های امروز نسل جوان هم‌خوانی پیدا کند.

دانشگاه امروز در نقطه‌ای حساس ایستاده است؛ از یک‌سو بحران بقا و کاهش کیفیت علمی و از سوی دیگر رکود فرهنگی و آینده نامطمئن شغلی، آن را با چالش‌هایی همه‌جانبه روبه‌رو کرده است. اما همچنان مهم‌ترین سرمایه دانشگاه دانشجوی آگاه، مطالبه‌گر و اهل فکر است. همان دانشجویی که از 16 آذر 1332 تاکنون بارها نشان داده در لحظه‌های حساس می‌تواند نقش‌آفرینی کند. احیای نقش واقعی دانشگاه نه با توسعه کمی، بلکه با کیفیت، مهارت، آزاداندیشی و ارتباط واقعی با جامعه ممکن خواهد شد.

هاجر فرخ نژاد: خبرنگار و فعال رسانه

انتهای پیام/ 258