به گزارش خبرگزاری تسنیم از رشت، در سرزمینی که روزگاری صدای کودکان با صدای باران در هم می‌آمیخت حالا سکوت پیری بر خانه‌ها سایه انداخته است، گیلان با همه سبزی و زیبایی‌اش امروز گرفتار خشکسالی جمعیتی شده است، بحرانی خاموش اما عمیق که اگر امروز جدی گرفته نشود فردا دیگر مجالی برای جبران نخواهد بود و نیازمند اقدامات ضربتی هستیم. 

گیلان سرزمین باران و سبزه امروز نه از خشکسالی آب، بلکه از خشکسالی انسان رنج می‌برد، در دل این طبیعت بی‌نظیر، خانه‌هایی هستند که چراغشان روشن است، اما صدای کودکی در آن شنیده نمی‌شود، مدارس روستایی با درهای بسته و جوانانی که رفته‌اند و بازنگشته‌اند و پیرمردانی که تنها مانده‌اند.

اینجا گیلان است؛ استانی که روزگاری با شور جوانی می‌تپید حالا با سکوت پیری نفس می‌کشد به طوری که کارشناسان و متخصصان حوزه جمعیت سالهاست که از بحرانی سخن می‌گویند که اگر امروز دیده نشود فردا دیگر قابل درمان نیست و هشدار می‌دهند که دیگر کارد به استخوان رسیده و گیلان نیازمند اقدامات ضربتی است. 

استان گیلان با طبیعتی سرسبز و پیشینه‌ای فرهنگی غنی امروز با یکی از جدی‌ترین چالش‌های اجتماعی و انسانی خود روبه‌روست، بحران جمعیت و پیری زودرس جامعه کاهش نرخ موالید، مهاجرت جوانان، افزایش طلاق و تغییر سبک زندگی، زنگ خطرهایی هستند که سال‌هاست به صدا درآمده‌اند اما آن‌گونه که باید شنیده نشده‌اند به گونه‌ای که امروز کارد به استخوان جمعیت گیلان رسیده است. 

در حالی که جمعیت جوان، موتور محرک توسعه هر جامعه‌ای است گیلان با سرعتی نگران‌کننده در حال عبور از این مرحله حیاتی است، در این میان کارشناسان و پژوهشگران حوزه جمعیت بارها هشدار داده‌اند که بی‌توجهی به این روند تبعات سنگینی برای آینده این استان خواهد داشت. 

آب‌رفت جمعیتی؛ نتیجه فقر، بیکاری و مهاجرت جوانان

شهریار نصرتی، نویسنده و پژوهشگر گیلانی در گفت‌وگویی با خبرنگار تسنیم، با نگاهی دقیق و تحلیلی ابعاد مختلف این بحران را واکاوی کرده و راهکارهایی برای عبور از آن ارائه داده است. 

وی با اشاره به کاهش 30 تا 35 درصدی نرخ موالید در گیلان طی سال‌های اخیر، این روند را حاصل مجموعه‌ای از عوامل ساختاری دانست و گفت: از سیاست‌های کنترل جمعیت دهه‌های گذشته گرفته تا فقر، بیکاری، طلاق، مهاجرت جوانان بومی و تغییر سبک زندگی همه دست به دست هم داده‌اند تا گیلان در چاله جمعیتی فرو رود. 

نصرتی با استناد به آمار 36 درصدی جمعیت زیر خط فقر و 11 درصدی نرخ بیکاری در استان تأکید کرد که مسائل اقتصادی نقش پررنگی در کاهش تمایل به فرزندآوری و گرایش به تک‌فرزندی دارند. 

این پژوهشگر حوزه جمعیت در ادامه چالش‌های پیش‌روی استان را در پنج محور اصلی از جمله کمبود نیروی انسانی و کار بومی در بلندمدت، پیری جمعیت و افزایش بار خدمات اجتماعی، تغییر ترکیب جمعیتی به واسطه مهاجرت بومی‌ها و ورود غیربومی‌ها، کاهش نشاط اجتماعی و تهدیدات امنیتی ناشی از تغییرات جمعیتی برشمرد.

به گفته وی، فرصت‌سوزی در این حوزه، نتیجه بی‌توجهی مسئولان به هشدارهای اجتماعی و زیست‌محیطی، نبود برنامه‌ریزی پیشگیرانه و حضور مدیران غیر بومی فاقد شناخت کافی از جغرافیای انسانی استان است. 

نقش کلیدی مدیریت شهری، نهادهای فرهنگی و دانشگاه‌ها 

نصرتی با تأکید بر نقش بی‌بدیل مدیریت‌های شهری، متولیان فرهنگی و مذهبی و دانشگاه‌ها بیان کرد: مدیریت شهری باید با رویکرد مشارکت‌محور و بومی‌گرا وارد عمل شود، از طرفی نهادهای فرهنگی و آموزشی نیز با بهره‌گیری از رسانه‌های محلی و ظرفیت‌های مردمی، می‌توانند در فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی نقش‌آفرینی کنند. 

فرهنگ‌سازی از کودکی تا دانشگاه

این پژوهشگر حوزه جمعیت با اشاره به اهمیت آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها در نهادینه‌سازی فرهنگ جمعیت، پیشنهاد داد: واحد درسی جدیدی با عنوان «جوانی جمعیت» یا «خانواده جوان» جایگزین درس تنظیم خانواده شود تا نسل جدید با نگاه مثبت و علمی به موضوع فرزندآوری تربیت شود. 

وی در پاسخ به اعلام آمادگی استاندار گیلان برای راه‌اندازی «اتاق رصد جمعیت»، افزود: این اقدام دیرهنگام، اما ضروری است، با این حال، اتاق رصد باید با اتاق برنامه یا مرکز تحقیقات و برنامه‌ریزی استراتژیک جمعیت استان تکمیل شود تا داده‌ها به برنامه‌های اجرایی تبدیل شوند. 

چرا قانون جوانی جمعیت ابتر مانده است؟ 

نصرتی علت اصلی ناکامی در اجرای قانون جوانی جمعیت را فقدان نگاه تخصصی و زیربنایی دانست و گفت: تا زمانی که مسائل جمعیتی را در پیوند با اقتصاد، اشتغال، مسکن و سبک زندگی نبینیم، هیچ برنامه‌ای به نتیجه نخواهد رسید. 

این پژوهشگر حوزه جمعیت  با طرح این سوال که آیا پنجره جمعیتی هنوز امیدی دارد؟، تصریح کرد: اگر الزامات زیربنایی رعایت شود و برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت با محوریت اشتغال، معیشت، مشوق‌های اقتصادی، کاهش هزینه‌های فرزندآوری و ارتقاء استاندارد زندگی اجرا شود، می‌توان به باز شدن پنجره جمعیتی استان امیدوار بود.

انتهای پیام/