به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله علیرضا اعرافی در همایش سالانه نمایندگان طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه کشور که در سالن همایش‌های مدرسه معصومیه قم برگزار شد، با تبیین جایگاه تاریخی و تمدنی حوزه گفت: حوزه نهادی است که در ذات خود دارای ماهیتی تمدنی بر پایه اندیشه اسلامی است و این ماهیت در طول بیش از هزار سال تداوم یافته است.

مدیر حوزه‌های علمیه با تشریح سه رویکرد نسبت به فهم تمدنی اسلام، تأکید کرد: امام خمینی(ره) با ارائه تفسیری جامع، نظام‌مند و مبتنی بر پذیرش تحولات علمی و اجتماعی، نقطه عطفی در تاریخ اندیشه اسلامی رقم زد و مرحله‌ای جدید در حیات فکری و تمدنی اسلام گشود.

اعرافی با اشاره به برداشت‌های نادرست از مفهوم اسلام تمدنی گفت: گروهی اسلام را به شکلی تفسیر کرده‌اند که گویی منابع دینی جایگزین تمامی تفکر و تلاش علمی بشر است و باید مسیر مجاهدت‌های علمی بسته شود. این نگاه، که در برخی جریان‌های متحجرانه دیده شده، نه قابل قبول و نه با حقیقت اسلام سازگار است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: در مقابل، تفسیری که امام خمینی(ره) از اسلام ارائه کرد، رویکردی جامع، جامعه‌محور و تمدنی است که همه ساحت‌های زندگی بشر را دربر می‌گیرد و در عین حال، پذیرای رشد و تحول علمی و پاسخ‌گو به نیازهای نوظهور است.

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به سال‌های اولیه نهضت اسلامی یادآور شد: اگر امروز کسی اندیشه‌های امام را در سال‌های 41 تا 43 مرور کند، همان هفت، هشت خطابه، پیام و اطلاعیه محدود آن دوره، در می‌یابد که امام در دل حوزه، بازخوانی و بازسازی عمیقی از اسلام در ساحت‌های معرفتی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی ارائه می‌کرد.

وی خاطرنشان کرد: بسیاری از علما آن نگاه را درک می‌کردند، اما جرأت یا امکان پیگیری آن را نداشتند، آنچه امام را متمایز می‌کرد، جمع میان فهم عمیق و روش‌مند از اسلام و شجاعت بی‌نظیر در تبیین و گفتمان‌سازی بود. این دو ویژگی در امام خمینی(ره) جمع شد و همین امر نظریه سوم، یعنی اسلام تمدنی، را وارد عرصه کرد.

اعرافی با اشاره به ردپای نگاه تمدنی در آثار متفکران بزرگ شیعه اضافه کرد: ریشه‌های این نگاه در آثار بسیاری از بزرگان اندیشه اسلامی قابل مشاهده است. در آثار فقها، متکلمان، مفسران، حکما و فیلسوفان ما این رویکرد دیده می‌شود. در اندیشه علامه طباطبایی، چه در مباحث فلسفی و چه در تفسیر المیزان، نگاه تمدنی و جامع به اسلام به روشنی منعکس است.

عضو شورای عالی حوزه های علمیه افزود: با این حال، شخصیتی که همه این جهات را در سطحی فراگیر و منسجم گرد آورد و مبنای یک حرکت نوین را بنیان نهاد، امام خمینی(ره) بود.

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به مروری که بر تاریخ تحولات حوزه در نشست اخیر فضلای نجف داشته است، اظهار کرد: طی 1200 سال گذشته حدود ده تا بیست مقطع تحول بنیادین در حوزه‌های علمیه شکل گرفته که عالمان بزرگی مانند علامه حلی، خواجه نصیرالدین طوسی و دیگران در آنها کنش‌گر اصلی بوده‌اند و هر کدام نقطه عطفی پدید آورده‌اند.

وی ادامه داد: امام خمینی(ره) اما شخصیتی در تراز تاریخی متفاوت بود که یک پیچ بزرگی را در تاریخ چرخاند. او از همه میراث گذشته بهره برد، اما حرکت دیگری آفرید؛ تحولی چندقرنی که اسلام را وارد مرحله‌ای جدید ساخت.

مدیر حوزه های علمیه با اشاره به اینکه محور اصلی دشمنی‌ها با انقلاب و اندیشه امام همین نگاه تمدنی است، تصریح کرد: روح و جوهره تحول‌آفرین امام‌خمینی(ره)، همان نگاه کلان، عمیق و تمدنی به اسلام بود. این رویکرد یکی از اصول بنیادی اندیشه اسلامی است که ایشان آن را احیا و وارد صحنه اجتماعی و سیاسی کرد.

اعرافی با اشاره به پیشینه و توانمندی تاریخی حوزه‌های علمیه گفت: حوزه در شرایط سختی، ناداری، فشار و رنج‌های فراوان توانسته است شخصیت‌های بزرگی همچون امام خمینی(ره) را پرورش دهد و مبدأ تحولات عظیم شود. این امر نشان می‌دهد که در این گفتمان دینی ظرفیت و استعداد بزرگی نهفته است.

وی افزود: امروز نیز پیش از هر چیز باید خود را باور کنیم، عظمت مسئولیت را بشناسیم و در عین حال کاستی‌ها و ضعف‌هایمان را به‌درستی درک کنیم. اگر حرکت ما میان خوف و رجا از تعادل خارج شود، یا دچار غرور می‌شویم یا به یأس می‌رسیم. حرکت متعادل همراه با شناخت دقیق از توانمندی‌ها و نیازهای بی‌شمار امروز، زمینه‌ساز انگیزه، تلاش و حرکت جهادی و انقلابی خواهد بود.

مدیر حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به وضعیت کنونی گفت: امروز در یکی از دشوارترین مقاطع قرار داریم و انقلاب اسلامی با امواجی روبرو است که در هیچ زمان دیگری وجود نداشته است؛ امواج گسترده‌ای که ماهیت هجومی دارند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تأکید کرد: در چنین شرایطی، کنشگری حوزه در بدنه فکری جامعه و نظامات کشور ضرورتی انکارناپذیر است. هرچند حوزه در بسیاری از عرصه‌ها و نیازهای نظام حضور داشته، اما حضور قوی، سازمان‌یافته و مؤثر در منظومه اسناد، طرح‌ها و قوانین کشور همچنان جای خالی دارد و نیازمند کار جدی و برنامه‌ریزی‌شده است.

اعرافی با بیان اینکه حضور عالمانه حوزه‌های علمیه در اسناد و مقررات کشور باید تقویت شود، اظهار داشت: شورای نگهبان عمدتاً ناظر بر مخالفت یا عدم مخالفت قوانین با شرع است؛ اما ارائه نظام فکری اسلام در قوانین و مقررات، مسئله‌ای بسیار مهم و راهبردی است که هنوز جای کار زیادی دارد.

وی ادامه داد: برای تحقق این رویکرد، حدود 30 ستاد راهبری در حوزه‌های علمیه شکل گرفته است که برخی عملکرد بسیار خوب، برخی خوب و برخی متوسط داشته‌اند، اما در مجموع گام‌های تازه و ارزشمندی برداشته شده است.

مدیر حوزه‌های علمیه، با اشاره به حضور نخبگان حوزه در فرآیندهای قانون‌گذاری، گفت: در موضوعاتی مانند جمعیت، حوزه عملکرد موفقی داشته و فضلا و اساتید حوزه به‌طور فعال در آن مشارکت می‌کنند. در بررسی برنامه هفتم توسعه نیز، در چندین کمیسیون مهم، نمایندگانی از فضلای حوزه حضور یافته‌اند و نظرات کارشناسی ارائه می‌دهند.

وی افزود: در جلسات مرتبط با شورای نگهبان، ملاقات‌ها و برنامه‌های دیگر نیز بوده و تأکید کرده‌ام که حوزه علمیه باید به‌صورت رسمی و سازمان‌یافته نظر دهد و نقش خود را در شکل‌دهی به اسناد و نظامات کشور ایفا کند.

اعرافی با اشاره به ضرورت انعکاس اندیشه و مبانی اسلامی در قوانین و سیاست‌های کلان کشور گفت: وظیفه ما این بود که فکر و جهت‌گیری‌های اسلامی در این قوانین گنجانده شود و ده‌ها مورد از این دست انجام شده است. اکنون نیز تدابیری برای پاسخ‌گویی عمیق‌تر اندیشیده شده و این موضوع بارها در اسناد ما تکرار شده است.

وی عنوان کرد: برخی از مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی برای بررسی و اظهارنظر به مراکز پژوهشی حوزه علمیه ارجاع شده و تأثیر این بررسی‌ها در متون پیش‌نویس سیاست‌ها نیز مشهود است.

مدیر حوزه‌های علمیه در ادامه افزود: در چند نوبت پیشنهادهای اصلاحی حوزه علمیه به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارائه شده و در مواردی نیز نظرات کارشناسی به مقام معظم رهبری تقدیم شده است.

اعرافی تأکید کرد: نظام‌سازی‌ها و طراحی‌های کلان، مسیر طولانی و دقیقی می‌طلبد. هرچند در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و طراحی‌های علمی حوزه‌های علمیه، ظرفیت‌های لازم برای اثرگذاری در نظامات اجتماعی و مقررات کشور پیش‌بینی شده، اما این مسیر همچنان در گام‌های ابتدایی قرار دارد.

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به ساختار جدید مرکز ارتباطات حوزه گفت: مرکز ارتباطات، مستقل از معاونت بین‌الملل شکل گرفته و حجت‌الاسلام والمسلمین رجایی مسئولیت آن را بر عهده دارد. لازم است نمایندگان طلاب و فضلای حوزه‌های علمیه با فعالیت‌های این مرکز آشنا شوند؛ چرا که می‌تواند فرایند ارتباط حوزه و نظام را تسهیل کرده و زمینه همکاری‌های گسترده را فراهم سازد.

عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه بخشی از اعضای حاضر را افرادی فاضل، کاردان و باتجربه می‌شناسد، تأکید کرد: از توانمندی‌های این مجموعه می‌توان برای پیشبرد برنامه‌های مشترک بهره برد.

اعرافی درباره توافق‌های مشترک با نهادهای مختلف، به‌ویژه وزارت آموزش‌وپرورش، گفت: برنامه پنج‌ساله نخست به پایان رسیده و برنامه پنج‌ساله دوم نیز چند ماه پیش به امضا رسیده است. ما باید این برنامه‌ها را از سطح تفاهم‌نامه فراتر ببریم و به نقطه اجرای واقعی برسانیم.

وی همچنین اعلام کرد: مجموع همکاری‌ها و توافق‌نامه‌های حوزه با دستگاه‌های مختلف حدود 50 مورد است و از میان 100 طرح در دست بررسی، 10 طرح به مرحله برنامه‌ریزی عملیاتی رسیده است.

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به فضای جدید تبلیغ حوزه‌های علمیه گفت: در برخی طرح‌ها، آسیب‌ها شناسایی شده و اکنون حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی و همکاران در حال پیگیری برای اصلاح روندها و تدوین طرحی جدید در حوزه تبلیغ هستند تا ارتباط نیروهای فعال با حوزه حفظ شده و تعهدهای لازم برای آینده تعریف شود.

اعرافی افزود: امروز از 13 تا 15 هزار نفر از مبلغان در طرح‌های تبلیغی امین در مدارس حضور دارند، در سه سال اخیر با لطف الهی و فراهم شدن امکانات، فعالیت‌های تبلیغی توسعه قابل‌توجهی یافته است.

انتهای پیام/