به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، سالانه حجم بسیار زیادی از فضولات دامی مانند کود گاوی و مرغی در ایران و سایر کشورهای جهان تولید می‌شود. در صورت رهاسازی این فضولات در محیط، پیامدهای زیست‌محیطی متعددی از جمله آلودگی خاک، آب‌های زیرزمینی، انتشار بوهای نامطبوع و افزایش خطر شیوع بیماری‌ها به دنبال خواهد داشت. با این حال، در صورت مدیریت اصولی و علمی، همین فضولات می‌توانند به یک کود طبیعی، سالم و ارزشمند برای بخش کشاورزی تبدیل شوند.

مطالعات اخیر انجام شده در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه نشان می‌دهد که فضولات دامی علاوه بر دارا بودن عناصر غذایی مفید، حاوی آلاینده‌های نوظهوری همچون آنتی‌بیوتیک‌ها، هورمون‌ها، فلزات سنگین و ذرات ریز پلاستیکی هستند که می‌توانند سلامت انسان، خاک و محیط‌زیست را با تهدید جدی مواجه کنند. بر همین اساس، در این پژوهش یک دستگاه کمپوست‌ساز نوآورانه طراحی شد تا فضولات حیوانی در شرایط کنترل‌شده به کمپوست تبدیل شوند. هدف اصلی این تحقیق بررسی میزان کاهش آلاینده‌ها و تولید کمپوستی سالم و قابل استفاده در کشاورزی و همچنین ارزیابی تأثیر این کمپوست بر رشد گیاهان خوراکی مانند تربچه و اسفناج بود.

در این آزمایش، ترکیب‌های مختلفی از کود گاوی، کود مرغی و بیوچار (نوعی کربن معدنی پایدار) تهیه و پس از مخلوط‌سازی، در یک راکتور تخصصی قرار داده شدند. این راکتور امکان کنترل خودکار دما، رطوبت، هوادهی و هم‌زدن توده را فراهم می‌کرد که این شرایط، فرآیند تجزیه مواد آلی را بهبود داده و به حذف بخش قابل توجهی از میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و آلاینده‌ها کمک می‌کند.

یکی از شاخص‌های مهم مورد بررسی در این پژوهش، دمای توده کمپوست بود؛ زیرا افزایش دما نقش مؤثری در نابودی میکروب‌ها و انگل‌های بیماری‌زا دارد. نتایج نشان داد فضولات دامی آلوده، پس از فرآیند کمپوست‌سازی، به ماده‌ای سبک‌تر، پوک‌تر و مناسب‌تر برای رشد ریشه گیاه تبدیل شدند. این کمپوست توانایی بالایی در حفظ رطوبت در ناحیه ریشه داشته و از خشک شدن سریع خاک جلوگیری می‌کند.

همچنین بررسی شاخص‌های کیفی کمپوست از جمله ماده آلی، کربن، نیتروژن و ترکیبات هوموسی نشان داد که این پارامترها به‌مرور زمان به تعادل رسیده و محصول نهایی از نظر شیمیایی سالم و پایدار است. در طول فرآیند کمپوست‌سازی، میزان آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها به‌ویژه در سه هفته ابتدایی به‌طور قابل توجهی کاهش یافت که نشان‌دهنده نقش دمای بالا و واکنش‌های شیمیایی داخل توده در حذف این آلاینده‌هاست. همچنین فلزات سنگین مانند روی، مس و کروم نیز کاهش یافته یا به اشکال کم‌خطرتر تبدیل شدند.

از دیگر بخش‌های مهم این پژوهش، بررسی وجود میکروپلاستیک‌ها در فضولات دامی بود. نتایج نشان داد فضولات دامی در ایران نیز به میکروپلاستیک‌ها آلوده هستند؛ آلودگی‌هایی که عمدتاً از کیسه‌های خوراک دام و تجهیزات دامداری ناشی می‌شوند. این موضوع هشداری جدی درباره ورود پلاستیک به خاک‌های کشاورزی است، هرچند فرآیند کمپوست‌سازی موجب کاهش اندازه و مقدار این ذرات شد.

در مرحله نهایی، تأثیر کمپوست تولیدشده بر رشد اسفناج و تربچه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد گیاهانی که در خاک حاوی کمپوست رشد کردند، از نظر اندازه، سلامت و کیفیت ظاهری وضعیت بهتری داشتند. کمپوست باعث افزایش تخلخل خاک، بهبود تهویه و غنی‌تر شدن بستر کشت شد و در نتیجه رشد ریشه‌ها به شکل مطلوب‌تری انجام گرفت.

در مجموع، نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که تبدیل فضولات دامی در یک سیستم علمی و کنترل‌شده، به‌ویژه با استفاده از راکتور نوآورانه و افزودن بیوچار، می‌تواند به تولید کمپوستی سالم، پایدار و مفید برای کشاورزی منجر شود و همزمان بخش زیادی از آلاینده‌های خطرناک را کاهش دهد. این روش علاوه بر مزایای زیست‌محیطی، از نظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه بوده و می‌تواند نقش مهمی در توسعه کشاورزی پایدار و تولید غذای سالم ایفا کند.

یادداشت از پروفسور علی الماسی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه

انتهای پیام/