به گزارش خبرگزاری تسنیم از کرمانشاه، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های درمان سرطان پستان، شکست چشمگیر بسیاری از داروهای ضدسرطان در مراحل بالینی است؛ داروهایی که پیش‌تر در آزمایش‌های آزمایشگاهی نتایج بسیار امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند. این تناقض، سال‌هاست پژوهشگران را با یک پرسش اساسی روبه‌رو کرده است: چرا داروهایی که در آزمایشگاه مؤثرند، در بدن بیماران کارایی خود را از دست می‌دهند؟

پاسخ این پرسش را باید در مدل‌های آزمایشگاهی سنتی دوبعدی جست‌وجو کرد. در این مدل‌ها، سلول‌های سرطانی روی سطوح صاف رشد می‌کنند؛ محیطی ساده و به‌دور از پیچیدگی‌های واقعی بافت انسانی. در حالی‌ که تومور پستان در بدن، در یک ساختار سه‌بعدی پیچیده از ماتریکس خارج‌سلولی، سلول‌های چربی، فیبروبلاست‌ها، سلول‌های ایمنی و شبکه‌های عروقی شکل می‌گیرد. این محیط تعیین می‌کند که سلول‌های سرطانی چگونه رشد کنند، مهاجرت داشته باشند و در برابر داروها مقاومت نشان دهند.

در سال‌های اخیر، فناوری پرینت سه‌بعدی زیستی به‌عنوان راهکاری تحول‌آفرین وارد تحقیقات سرطان شده است. این فناوری امکان ساخت داربست‌هایی را فراهم کرده که از نظر شکل، معماری، ترکیب و حتی سفتی، شباهت زیادی به بافت واقعی سینه دارند. داربست‌های سه‌بعدی چاپ‌شده می‌توانند ماتریکس خارج‌سلولی را تقلید کرده و شرایطی ایجاد کنند که سلول‌های سرطانی در آن رفتار طبیعی‌تر و واقعی‌تری از خود نشان دهند.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این مدل‌ها، بازسازی مقاومت دارویی واقعی است؛ مقاومتی که در بیماران مشاهده می‌شود اما در کشت‌های دوبعدی تقریباً وجود ندارد. در محیط سه‌بعدی، سلول‌ها مکانیسم‌هایی مانند کاهش نفوذ دارو، فعال شدن مسیرهای دفاعی ژنتیکی، تغییرات متابولیکی، افزایش سفتی ماتریکس و ترشح فاکتورهای رشد را فعال می‌کنند. این دقیقاً همان عواملی است که در بدن باعث ناکارآمدی بسیاری از داروها می‌شود.

پرینت سه‌بعدی همچنین امکان کنترل دقیق سفتی داربست‌ها را فراهم می‌کند؛ عاملی کلیدی در تهاجمی شدن تومورها. تومورهای پستان معمولاً بسیار سفت‌تر از بافت سالم هستند و همین ویژگی، نفوذ دارو را دشوار می‌کند. با تغییر ترکیب زیست‌مواد، پژوهشگران می‌توانند داربست‌هایی با درجات مختلف سفتی بسازند و بررسی کنند که سلول‌ها در هر شرایط چگونه به درمان پاسخ می‌دهند.

افزون بر این، داربست‌های پرینت‌شده قابلیت میزبانی از سلول‌های همراه تومور مانند فیبروبلاست‌ها، آدیپوسیت‌ها و سلول‌های ایمنی را دارند. حضور این سلول‌ها، به‌ویژه فیبروبلاست‌های مرتبط با سرطان (CAFها)، نقش مهمی در افزایش تهاجم تومور و کاهش اثربخشی داروها ایفا می‌کند. ترکیب این سلول‌ها با سلول‌های سرطانی، مدل‌هایی بسیار نزدیک به تومور واقعی ایجاد می‌کند.

از منظر کاربردی، این داربست‌ها ابزاری قدرتمند برای غربالگری سریع داروها هستند. صدها ترکیب دارویی می‌توانند پیش از ورود به مراحل پرهزینه کارآزمایی بالینی، روی مدل‌هایی شبیه بافت واقعی انسان آزمایش شوند. نتیجه این رویکرد، کاهش هزینه‌ها، افزایش دقت انتخاب داروها و بالا رفتن شانس موفقیت درمان‌هاست.

در نهایت، داربست‌های زیستی پرینت سه‌بعدی تنها یک ابزار آزمایشگاهی نیستند؛ بلکه نقطه عطفی در مسیر درمان‌های دقیق و شخصی‌سازی‌شده سرطان پستان به شمار می‌روند. این فناوری می‌تواند آینده کشف دارو و درمان بیماران را به شکلی بنیادین دگرگون کند.

یادداشت از دکتر لیلا رضاخانی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی استان کرمانشاه 

انتهای پیام/