به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، چند سالی هست که در شمال ایران، جایی که نفس‌های زمین در قالب جنگل‌های باستانی هیرکانی می‌تپد، آتش مهمان ناخوانده‌ای شده است. استان گلستان، نگین سبزی که میزبان بخشی از این میراث جهانی است، از ابتدای سال جاری تاکنون صحنه نبردی خاموش اما پرهزینه بوده است. نبردی میان شعله‌های ویرانگر و دستانی که برای حراست از این سرمایه بی‌همتا می‌کوشند. آمار رسمی از 158 مورد حریق در عرصه‌های طبیعی این استان حکایت دارد؛ هر کدام قصه‌ای از تخریب، دودی که بر آسمان رفت و خاکستری که بر زمین نشست.

پشت این آمارها، 104 بار سوختن سینه جنگل‌های طبیعی با آن درختان کهنسال، 44 بار آسیب دیدن جنگل‌های دست‌کاشتی که حاصل سال‌ها زحمت است و 12 بار نابودی مراتعی نهفته است که مأمن گیاهان و زیستگاه جانوران بودند. آتشی که نه فقط درختان بلکه همه این اکوسیستم را از گونه‌های گیاهی گرفته تا زیست‌مندان آن به خطر انداخته، خاک را فقیرتر کرده و تعادل طبیعی منطقه‌ای را بر هم زده است.

جنگل‌هایی که باقی مانده دوران سوم زمین شناسی هستند و از آنان به عنوان فسیل‌های زنده ایران نام برده می‌شود؛ در سال‌هایی که تغییرات اقلیمی، بر همه جای جهان از جمله ایران سایه افکنده، جنگل‌ها فشار بیشتری را تحمل می‌کنند به نحوی که علاوه بر خشکسالی‌ها و فشارهای اقلیمی، در معرض حوادثی نظیر آتش سوزی نیز قرار دارند.

در برخی ماه‌های سال از جمله در انتهای بهار و ابتدای تابستان و پاییز جنگل‌های استان گلستان شرایط سختی را تجربه می‌کنند به نحوی که تنها در آذرماه امسال، 20 فقره حریق در منابع طبیعی گلستان ثبت شده است. نکته حائز اهمیت، محل وقوع این آتش‌سوزی‌هاست: 19 مورد در قلب جنگل‌های طبیعی هیرکانی و یک مورد در جنگل‌های دست‌کاشت. این آمار گویای یک هشدار جدی است؛ تهدید متوجه ارزشمندترین و تجدیدناپذیرترین بخش ذخایر طبیعی استان است.

شهرستان‌های گالیکش و رامیان که از قضا از مناطق با تراکم جنگلی بالا و ارزش اکولوژیک بسیار شمرده می‌شوند، بیشترین سهم را از این حوادث ماه گذشته داشته‌اند. این جغرافیای حریق، لزوم تدابیر حفاظتی ویژه در مناطق حساس و پرتردد را پررنگ می‌کند.

نبرد آسمانی و زمینی با آتش

یکی از تلخ‌ترین حوادث اخیر در شهرستان کلاله روی داد، جایی که مهار آتش نیاز به عملیاتی گسترده و ترکیبی پیدا کرد. در این واقعه، تنها تکیه بر نیروهای زمینی کافی نبود. به گفته عیسی گلبینی‌مفرد، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گلستان 9 سورتی پرواز و بیش از 6 ساعت عملیات هوایی توسط هواگردهای اطفای حریق، در کنار تلاش خستگی‌ناپذیر نیروهای زمینی، برای مهار آتش به کار گرفته شد.

پاین عملیات پیچیده نشان می‌دهد که گاهی ابعاد حریق به حدی است که نیاز به بسیج تمامی امکانات، از زمین تا آسمان، دارد. این رویکرد ترکیبی، اگرچه پرهزینه است، اما برای نجات سرمایه‌های ملی غیرقابل جایگزین، ضرورتی انکارناپذیر است. این تجربه بر اهمیت تجهیز ناوگان هوایی مدرن و در دسترس بودن سریع آن برای مناطق صعب‌العبور جنگلی تأکید می‌گذارد.

سرهنگ گلبینی مفرد، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی گلستان، ضمن ارائه این آمار هشدارآمیز، بر یک اصل کلیدی تأکید کرد: ضرورت افزایش آگاهی عمومی و رعایت نکات ایمنی. این جمله، کلید اصلی کاهش این آمار تلخ است. تجربه نشان داده است بخش عمده‌ای از این آتش‌سوزی‌ها ریشه در عوامل انسانی دارد؛ از یک بی‌احتیاطی ساده در روشن کردن آتش، تا انداختن ته سیگار، یا حتی برخی تخلفات عمدی. بنابراین، در کنار تقویت توان عملیاتی برای مقابله، سرمایه‌گذاری بر آموزش، فرهنگ‌سازی و جلب مشارکت مردمی، ارزان‌ترین و اثرگذارترین راهبرد درازمدت محسوب می‌شود.

یگان حفاظت منابع طبیعی استان با پایش مستمر و تلاش شبانه‌روزی در خط مقدم این دفاع قرار دارد. اما وسعت عرصه‌های طبیعی به حدی است که این حضور بدون همراهی چشمان بیدار مردم محلی، علاقمندان به طبیعت و گردشگران مسئولیت‌پذیر، نمی‌تواند کارآمدی صددرصد داشته باشد. تبدیل هر شهروند به یک «حافظ افتخاری طبیعت»، آموزش «اکوتوریسم مسئولانه» و ایجاد سیستم‌های گزارش‌دهی سریع مردمی می‌تواند نقش مکمل حیاتی برای نیروهای رسمی ایفا کند.

جنگل‌های هیرکانی؛ میراثی که باید زنده بماند

جنگل‌های هیرکانی بازمانده‌ای از عصر یخبندان و گنجینه‌ای از تنوع زیستی کم‌نظیر هستند. هر هکتار از این جنگل‌ها نه تنها در تراز ملی، بلکه در تراز جهانی ارزشمند است. آتش سوزی در این عرصه‌ها، فرسایش خاک، تغییر در ترکیب گونه‌ای، کاهش ذخایر آب زیرزمینی و انتشار گسترده کربن را به همراه دارد؛ خسارتی که تنها با متر مکعب چوب سوخته محاسبه نمی‌شود، بلکه تأثیر آن برای دهه‌ها در اکوسیستم منطقه باقی خواهد ماند.

بنا بر آماری که فرمانده یگان حفاظت استان گلستان اعلام کرده از ابتدای امسال 158 مورد حریق در عرصه‌های منابع طبیعی استان رخ داده است. این آمار روایتی است از تخریب تدریجی میراث طبیعی که نیازمند عزمی جمعی برای مقابله است. راه برون‌رفت، در گرو ترکیبی از سه عامل است. تجهیز و نوسازی ناوگان زمینی و هوایی اطفا، استقرار سریع‌تر نیروها در مناطق بحرانی و استفاده از فناوری‌های نوین مانند دوربین‌های نظارتی و سیستم‌های هشدار اولیه؛ اجرای کمپین‌های گسترده رسانه‌ای، نصب تابلوهای هشداردهنده در مبادی ورودی جنگل‌ها و مراتع، و آموزش جوامع محلی برای واکنش صحیح به حریق‌های کوچک قبل از گسترش و ایجاد و تقویت گروه‌های داوطلبی حفاظت از طبیعت، تعریف سازوکارهای تشویقی برای گزارش‌دهی سریع حریق و غیره از موضوعاتی است که باید مورد توجه برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران قرار داشته باشد.

انتهای پیام/