به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد، حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی خیاط، در نخستین همایش بین‌المللی «الهیات مقاومت» که به میزبانی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با نگاهی بنیادین به مفهوم مقاومت اظهارکرد: در نگاه سطحی، مقاومت اغلب به‌عنوان واکنشی سیاسی یا امنیتی فهم می‌شود، اما در عمق خود، مقاومتی که از دل دین برمی‌خیزد، پیش از هر چیز یک موضع الهیاتی است؛ موضعی که نسبت انسان با خدا، قدرت، رنج، ظلم و آینده را تعریف می‌کند.

وی با بیان اینکه الهیات مقاومت یک «دستگاه فکری فطری» برای انسان مؤمن فراهم می‌آورد، افزود: این الهیات به مؤمن می‌آموزد چگونه در جهانی سرشار از سلطه، تحقیر و بی‌عدالتی، ایمان خود را به کنش آگاهانه و مسئولانه تبدیل کند. در چنین نگاهی، دین صرفاً مجموعه‌ای از باور‌های ذهنی یا مناسک فردی نیست، بلکه نیرویی زنده است که در متن جامعه و تاریخ حضور دارد.

مدیر حوزه علمیه خراسان تصریح کرد: الهیات مقاومت در تعارض جدی با قرائت‌هایی از دین قرار دارد که یا به تسلیم منفعلانه منجر می‌شود، یا به سازش‌های مصلحت‌نمای فاقد عدالت، و یا به خشونت افسارگسیخته و غیراخلاقی مشروعیت می‌بخشد. در مقابل، این الهیات می‌کوشد میان ایمان، عقلانیت، اخلاق و کنش اجتماعی توازن برقرار کند.

توحید؛ نقطه آغاز مقاومت

حجت‌الاسلام‌ خیاط با تأکید بر اینکه خاستگاه اصلی الهیات مقاومت، توحید است، گفت: توحید در اینجا صرفاً یک گزاره کلامی برای اثبات وجود خدا نیست، بلکه نفی هرگونه ربوبیت غیرالهی در زندگی فردی و اجتماعی انسان است. «لا اله الا الله» به این معنا، اعلام نفی سلطه است؛ نفی این ادعا که قدرت‌های سیاسی، اقتصادی یا فرهنگی بتوانند جایگاه خداوند را در تعیین سرنوشت انسان اشغال کنند.

وی ادامه داد: در منطق قرآن، طاغوت تنها یک انحراف اخلاقی نیست، بلکه مدعی نوعی الوهیت در برابر خداوند است. بنابراین ایستادگی در برابر طاغوت، پیش از آنکه اقدامی سیاسی باشد، یک کنش توحیدی است. از همین رو، پیامبران الهی همواره با ساختارهای سلطه درگیر بوده‌اند؛ نه برای کسب قدرت، بلکه به دلیل ناسازگاری ذاتی توحید با سلطه‌طلبی.

مدیر حوزه علمیه خراسان با بیان اینکه مقاومت ثمره طبیعی ایمان توحیدی است، افزود: انسانی که خدا را رب یگانه می‌داند، نمی‌تواند سلطه را امری مقدر و گریزناپذیر تلقی کند. چنین انسانی حامل نوعی آزادی درونی است که او را به ایستادگی در برابر ظلم فرا می‌خواند.

مقاومت؛ تکلیف الهی و نه انتخاب احساسی

حجت‌الاسلام‌ خیاط با اشاره به تقابل دائمی ایمان و طغیان در قرآن کریم گفت: طغیان در نگاه قرآنی صرفاً یک لغزش فردی نیست، بلکه ساختاری سازمان‌یافته برای تخریب انسان و کرامت اوست. قرآن به‌صراحت ایستادگی در برابر ظلم را یک تکلیف الهی معرفی می‌کند و دفاع از مستضعفان را در زمره «سبیل‌الله» قرار می‌دهد.

وی افزود: بر همین اساس، سازش با ظلم نیز در منطق قرآن مورد هشدار جدی قرار گرفته است. مقاومت در متن دینداری قرار دارد و نمی‌توان آن را امری حاشیه‌ای یا صرفاً واکنشی دانست.

مدیر حوزه علمیه خراسان تأکید کرد: مقاومت فقط یک کنش بیرونی نیست، بلکه پیش از آن، یک موضع درونی و جهت‌گیری وجودی است. تاریخ نبوت نشان می‌دهد هیچ پیامبری بدون مواجهه با صاحبان قدرت، ثروت و زور، دعوت الهی خود را پیش نبرده است. پیامبر اکرم(ص) نیز در مکه، با مقاومتی طولانی، صبورانه و پرهزینه، ساختارهای طبقاتی و سلطه‌محور جامعه جاهلی را به چالش کشید.

نقد الهیاتی قدرت و مرز اخلاق

وی یکی از دستاوردهای مهم الهیات مقاومت را «نقد الهیاتی قدرت» دانست و گفت: در این نگاه، قدرت نه ذاتاً مقدس است و نه به‌صرف در اختیار داشتن آن، مشروعیت می‌یابد. مشروعیت قدرت تابع عدالت، حق و کرامت انسانی است و همین نکته، الهیات مقاومت را از الهیات محافظه‌کارانه جدا می‌کند.

حجت‌الاسلام‌ خیاط با اشاره به سیره اهل‌بیت(ع) تصریح کرد: در منطق اهل‌بیت، قدرت به‌تنهایی منشأ حقانیت نیست. مقاومت نفی مطلق قدرت نیست، بلکه نفی قدرتِ رهاشده از اخلاق و عدالت است؛ موضعی که ریشه‌ای عمیق در الهیات دارد، نه صرفاً در سیاست.

وی افزود: برخلاف برخی قرائت‌های احساسی، الهیات مقاومت رنج را نه مطلوب بالذات و نه نشانه خودکار قرب الهی می‌داند، اما آن را از وضعیت پوچ و بی‌معنا خارج می‌کند. رنج زمانی معنا می‌یابد که حاصل انتخاب آگاهانه انسان مؤمن در برابر ظلم باشد؛ همان منطقی که در قیام امام حسین(ع) به اوج خود رسید.

مقاومت؛ منطق ثابت با صورت‌های متغیر

مدیر حوزه علمیه خراسان با اشاره به تنوع تاریخی اشکال مقاومت گفت: فروکاستن مقاومت به کنش نظامی یا قیام مسلحانه، نادیده گرفتن بخش مهمی از میراث انبیا و اهل‌بیت(ع) است. مقاومت یک منطق ثابت دارد، اما صورت‌های آن متناسب با شرایط تاریخی تغییر می‌کند و هرگز به بن‌بست نمی‌رسد.

وی یکی از خطرناک‌ترین آسیب‌های مقاومت را گسست آن از اخلاق دانست و تأکید کرد: الهیات مقاومت به‌روشنی نشان می‌دهد که ایستادگی در برابر ظلم، مجوز عبور از مرز عدالت و کرامت انسانی نیست و نمی‌توان با بازتولید ظلم، مدعی مقاومت شد.

مقاومت؛ عقلانیت تمدنی و امید فعال

حجت‌الاسلام‌خیاط با اشاره به اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی گفت: در نگاه ایشان، مقاومت نه یک شعار احساسی، بلکه منطقی عقلانی، تاریخی و تمدنی است. مقاومت در تقابل با عقلانیت یا دیپلماسی قرار ندارد، بلکه نقطه مقابل سازشی است که به سلطه ختم می‌شود. تجربه نشان داده هزینه مقاومت هرچند سنگین است، اما هزینه تسلیم، بسیار سنگین‌تر و ماندگارتر خواهد بود.

وی افزود: مقاومت امروز تنها به میدان نظامی محدود نیست و ابعاد فرهنگی، رسانه‌ای، اقتصادی و معرفتی را نیز دربرمی‌گیرد؛ نگاهی که مقاومت را به یک سبک زیست مؤمنانه و تمدنی تبدیل می‌کند.

مدیر حوزه علمیه خراسان در پایان خاطرنشان کرد: الهیات مقاومت، الهیات یأس و انسداد نیست، بلکه الهیات امید فعال است؛ امیدی برخاسته از ایمان به سنت‌های الهی در تاریخ. امروز جنایات آشکار رژیم صهیونیستی، بیش از هر زمان دیگری، ضرورت مقاومت را برای وجدان‌های بیدار جهان آشکار کرده است. مقاومت مردم فلسطین و ملت‌های منطقه نشان داد که ایستادگی در برابر ظلم، نه یک انتخاب سیاسی، بلکه ضرورتی انسانی، اخلاقی و الهی برای حفظ کرامت بشر است.

انتهای  پیام/282