دانش در خدمت تولید در همدان؛ روایت فناور برگزیده کشور از عبور معدن از خامفروشی
- اخبار استانها
- اخبار همدان
- 28 آذر 1404 - 07:01
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، بیستوششمین جشنواره ملی تجلیل از پژوهشگران و فناوران برگزیده کشور، بار دیگر بر اهمیت پژوهشهای مسئلهمحور و نقش آنها در حل نیازهای واقعی صنعت و اقتصاد کشور تأکید کرد؛ رویدادی که در آن، تبدیل دانش به محصول و اثرگذاری عملی در زنجیره تولید، بهعنوان شاخص اصلی انتخاب فناوران مورد توجه قرار گرفت.
حضور فعال فناورانی از استان همدان در این جشنواره، بیانگر ظرفیتهای علمی و فناورانهای است که در صورت اتصال مؤثر به صنعت، میتواند به نتایج ملموس ملی منجر شود. در همین چارچوب، یکی از شرکتهای دانشبنیان مستقر در پارک علم و فناوری همدان موفق شد عنوان «فناور برگزیده کشور» را به خود اختصاص دهد؛ انتخابی که نشانهای از کارآمدی زیستبوم نوآوری و نقش تحقیق و توسعه در عبور از خامفروشی و حرکت به سمت خلق ارزش افزوده است. بر همین اساس، برای بررسی ابعاد این مسیر، چالشها و الزامات توسعه فناوری در صنایع معدنی شیمیایی، به سراغ محمد جواد سفیدابی، این فناور برگزیده رفته و گفتوگویی مفصل انجامدادیم.
تسنیم: ابتدا از مسیر فعالیت حرفهای خود و شکلگیری شرکت شیمی معدنی همدان بفرمایید.
سفیدابی: فعالیت حرفهای بنده از سال 1358، یعنی حدود 46 تا 47 سال پیش، در واحد تولیدی پودر اکباتان آغاز شد. از همان سالها تاکنون، همواره در حوزه تولید و فرآوری مواد معدنی و شیمیایی فعال بودهام و امروز بیش از هشت واحد تولیدی و پنج واحد معدنی تحت مدیریت مجموعه ما فعالیت میکنند. انتخاب شرکت شیمی معدنی همدان بهعنوان فناور برگزیده کشور، نقطه عطف و در واقع مهر تأییدی بر مسیر دانشمحور و فناورانهای است که طی سالها با اتکا به تحقیق و توسعه دنبال کردهایم.
تحقیق و توسعه؛ قلب تپنده شرکت شیمی معدنی همدان
تسنیم: محور اصلی فعالیتهای فناورانه شرکت شیمی معدنی همدان چیست؟
سفیدابی: هسته اصلی موفقیت شرکت، تلاش مستمر واحد تحقیق و توسعه در زمینه تولید مواد معدنی با ارزش افزوده بالاست. ما فیلرها را صرفاً بهعنوان ماده پرکننده نمیبینیم، بلکه آنها را بهعنوان اکسندر، کمکرزین یا کمکرنگدانه طراحی میکنیم؛ موضوعی که باعث ارتقای جایگاه این مواد در صنایع مختلف میشود.
محصولات ما امروز در صنایع رنگ و رزین، کاغذ، پلیمر و سایر صنایع شیمیایی مورد استفاده قرار میگیرند و بهعنوان بخشی از ماده اولیه اصلی یا بایندر، نقش کلیدی دارند.
تسنیم: این انتخاب از سوی وزارت علوم چه پیامی برای مجموعه شما دارد؟
سفیدابی:این انتخاب نشان میدهد که مسیر دانشبنیانسازی که شرکت طی سالها دنبال کرده، از منظر وزارت علوم و بخش فناورانه کشور مسیری صحیح و قابل دفاع بوده است. برای ما این عنوان صرفاً یک تقدیر نیست، بلکه بهنوعی تأیید این نگاه است که پژوهش زمانی ارزشمند است که به حل مسئله صنعت و بازار منجر شود.
قطعاً این انتخاب انگیزه مدیران و همکاران شرکت را چند برابر میکند، اما در عین حال مسئولیت ما را نیز سنگینتر میسازد؛ چراکه انتظارات از مجموعه افزایش پیدا میکند و لازم است با دقت و حساسیت بیشتری مسیر تحقیق و توسعه، تولید و پاسخگویی به نیاز صنایع داخلی را ادامه دهیم. با شناختی که از توان علمی و اجرایی همکاران، بهویژه در بخش تحقیق و توسعه دارم، اطمینان دارم این مسئولیت بهدرستی مدیریت خواهد شد.
از پژوهش روی کاغذ تا تولید انبوه و بازار مصرف
تسنیم: جشنواره ملی پژوهشگران و فناوران بر چه شاخصهایی تأکید دارد و شرکت شما چگونه در این شاخصها موفق بوده است؟
سفیدابی: این جشنواره بر شاخص پژوهش، عملکرد محصول و تأثیر واقعی پژوهشها در حوزه مصرف تمرکز دارد. تفاوت اصلی شرکت شیمی معدنی همدان با بسیاری از مجموعهها این است که بیش از 95 درصد محصولات ما، که سالانه دهها هزار تن تولید میشوند، از مرحله پژوهش عبور کرده و مستقیماً وارد بازار مصرف داخلی و صادراتی شدهاند. در حالی که در بسیاری از موارد، پژوهشها صرفاً روی کاغذ باقی میمانند، ما توانستهایم آنها را به تولید انبوه و فروش پایدار برسانیم.
تسنیم: مهمترین محصول فناورانهای که منجر به این انتخاب شد چه ویژگیهایی دارد؟
سفیدابی: یکی از مهمترین دستاوردهای ما، تولید ذرات رشدیافته کریستالی با مورفولوژیهای مشخص و از پیش طراحیشده برای صنایع خاص است. مطالعات ما نشان داد که هر صنعت نیازمند نوع خاصی از ذرات با توزیع اندازه و رفتار متفاوت است.
شرکت شیمی معدنی همدان این توانمندی را دارد که مواد معدنی را با مورفولوژی مشخص، منحنی ذرات کنترلشده و حتی با تلفیق مواد آلی، متناسب با نیاز هر صنعت طراحی، تولید و به بازار عرضه کند؛ اتفاقی که بهخوبی در صنایع رنگ، رزین، کاغذ و پلیمر محقق شده است.
تسنیم: محصولات شما چه تأثیری بر کاهش هزینهها و واردات داشتهاند؟
سفیدابی: محصولات ما مصرف عمومی ندارند و مواد اولیه صنایع شیمیایی محسوب میشوند، اما تأثیر آنها بسیار گسترده است. این مواد توانستهاند قیمت تمامشده محصولات صنایع شیمیایی را کاهش دهند، بخشی از مواد اولیه گرانقیمت وارداتی را جایگزین کنند و از واردات موادی مانند دیاکسید تیتانیوم در صنعت رنگ جلوگیری نمایند. همچنین در صنایع پلیمری، با افزایش خواص مکانیکی، مصرف پلیمر کاهش یافته که هم از نظر اقتصادی و هم زیستمحیطی اهمیت دارد.
پیوند فناوری و محیطزیست در صنایع کاغذ و پلیمر
تسنیم: نقش محصولات شرکت در حوزه محیطزیست را چگونه ارزیابی میکنید؟
سفیدابی: در صنعت کاغذ، محصولات ما میتوانند جایگزین 30 تا 40 درصد پالپ شوند، بدون آنکه کیفیت کاغذ کاهش یابد؛ حتی در بسیاری موارد کیفیت افزایش پیدا میکند. این موضوع بهطور مستقیم به حفظ درختان و منابع طبیعی کمک میکند.
همچنین در تولید ظروف یکبارمصرف، با طراحی مهندسیشده ذرات، امکان تولید ظروف تجزیهپذیر فراهم شده که گامی مهم در کاهش آسیبهای زیستمحیطی است.
تسنیم: واحد تحقیق و توسعه چه نقشی در این موفقیتها دارد؟
سفیدابی: هیچیک از این دستاوردها بدون تحقیق و توسعه ممکن نبود. R&D شرکت از نیازسنجی بازار آغاز میکند، سپس طراحی ذره، مطالعات شیمیایی، بررسی رفتار مواد، تطبیق با امکانات دستگاهی، ستاپ خطوط تولید و در نهایت تولید و تجاریسازی را بهصورت یک زنجیره کامل دنبال میکند.این نگاه زنجیرهای، رمز موفقیت ما در ورود پایدار به بازار است.
تسنیم: استقرار در پارک علم و فناوری همدان چه مزایایی برای شرکت داشته است؟
سفیدابی: پارک علم و فناوری، زیستبومی نظاممند برای ارتباط با دانشگاهها، پژوهشگران و شرکتهای فناور ایجاد کرده است. حضور در پارک، اعتبار شرکت را در تعامل با صنایع مصرفکننده و دستگاههای اجرایی افزایش داده، مسیر معرفی محصولات را تسهیل کرده و دسترسی به زیرساختهای پژوهشی و نمایشگاهی را فراهم آورده است.
در همینجا لازم میدانم از مدیریت پارک علم و فناوری همدان، بهویژه آقای دکتر احمدی و معاونان و همه دستاندرکاران، صمیمانه تشکر کنم.
پارکهای علم و فناوری؛ سد مهاجرت نخبگان
تسنیم: پارکهای علم و فناوری چه نقشی در جلوگیری از مهاجرت نخبگان دارند؟
سفیدابی: زمانی که یک نیروی متخصص و نخبه اطمینان پیدا میکند که میتواند دانش خود را در قالب یک مسیر مشخص، نظاممند و قابل حمایت به محصول و در نهایت به درآمد پایدار تبدیل کند، انگیزه مهاجرت بهطور جدی کاهش مییابد. پارکهای علم و فناوری دقیقاً همین بستر را فراهم کردهاند. این پارکها با ایجاد شبکهای از شرکتهای فناور، تعریف پروژههای تحقیق و توسعه، ارتباط مستقیم با صنعت و تسهیل دسترسی به زیرساختها، نوعی امنیت شغلی دانشبنیان ایجاد میکنند. علاوه بر این، تمرکز بر حل مسائل بومی توسط نخبگان همان استان، اثرگذاری اجتماعی و اقتصادی واقعی بهدنبال دارد که در نهایت به ماندگاری سرمایه انسانی منجر میشود. بهنظر من، این یکی از مهمترین کارکردهای پارکهای علم و فناوری در شرایط فعلی کشور است.
تسنیم: وضعیت اشتغال بومی در شرکت شیمی معدنی همدان چگونه است؟
سفیدای: بیش از 99 درصد نیروهای شاغل در شرکت شیمی معدنی همدان بومی استان هستند و این موضوع برای ما صرفاً یک آمار نیست، بلکه یک رویکرد و مسئولیت اجتماعی محسوب میشود. ما همواره تلاش کردهایم ظرفیتهای علمی، فنی و اجرایی استان را شناسایی و بهکار بگیریم و تنها در موارد بسیار محدود از مشاوران خارج از استان استفاده میکنیم.
اعتقاد داریم توسعه پایدار زمانی محقق میشود که دانش، اشتغال و ارزش افزوده در همان منطقهای که منابع و ظرفیتها وجود دارد، شکل بگیرد. این نگاه علاوه بر ایجاد اشتغال تخصصی، به تقویت انگیزه نخبگان بومی برای ماندگاری و فعالیت در استان نیز کمک میکند.
تسنیم: آینده صنعت فرآوری مواد معدنی در کشور را چگونه ارزیابی میکنید؟
سفیدابی: بهنظر من صنعت فرآوری مواد معدنی در کشور ما هنوز در ابتدای مسیر قرار دارد و میتوان گفت یک صنعت جوان و تا حد زیادی بکر است. ما در کشور از نظر تنوع و حجم ذخایر معدنی وضعیت بسیار مطلوبی داریم، اما متأسفانه در بسیاری از مواد معدنی و نمکهای معدنی، هنوز فرآوری عمیق و دانشمحور انجام نشده و بخش قابلتوجهی از این مواد یا بهصورت خام صادر میشود یا با حداقل ارزش افزوده وارد چرخه مصرف میگردد.
این در حالی است که هرکدام از این مواد معدنی میتواند مبنای شکلگیری یک زنجیره صنعتی مستقل، اشتغالزا و ارزآور باشد. حوزههایی مانند اصلاح ساختار ذرات، کنترل مورفولوژی، مهندسی سطح و تطبیق مواد معدنی با نیاز صنایع مصرفکننده، هنوز جای کار بسیار زیادی دارد و آینده این صنعت را رقم خواهد زد.
برنامه ما در شرکت شیمی معدنی همدان نیز دقیقاً در همین راستا تعریف شده است؛ یعنی ورود هدفمند به فرآوری مواد معدنی دیگر، توسعه محصولات با ارزش افزوده بالاتر و حرکت از فروش مواد پایه به سمت ارائه راهکارهای تخصصی برای صنایع. اعتقاد دارم آینده اقتصاد معدنی کشور، نه در استخراج صرف، بلکه در دانشبنیان شدن فرآوری نهفته است.
تسنیم: چه توصیهای برای جوانان، پژوهشگران و فعالان حوزه تولید و فناوری دارید؟
سفیدابی: اگر بخواهم بر اساس تجربه چند دهه فعالیت در صنعت توصیهای به جوانان داشته باشم، اولین نکته این است که نگاه کوتاهمدت به مسیر شغلی و اقتصادی نداشته باشند. بسیاری از جوانان انتظار دارند فعالیتی را آغاز کنند و در مدت یک یا دو سال به نتیجه قطعی برسند؛ اگر این اتفاق نیفتاد، تصور میکنند مسیر را اشتباه رفتهاند، در حالی که این برداشت دقیق و درستی نیست.
اگر یک فرد جوان بداند که 30 تا 40 سال عمر کاری مفید پیشرو دارد، منطقی است که چند سال از این مسیر را صرف یادگیری، مطالعه، آزمون و حتی شکست کند. تجربه نشان داده فعالیتهایی که با صبر، پشتکار و دانش شکل میگیرند، ماندگارتر و اثرگذارتر خواهند بود.
همچنین به فعالان تولیدی توصیه میکنم نگاه پژوهشی را در ساختار شرکتهای خود نهادینه کنند. زمانی که تحقیق و توسعه به بخشی از هویت یک مجموعه تبدیل شود، ارزش افزوده محصولات چند برابر میشود، بازارهای جدید شکل میگیرد و شرکتها از رقابتهای فرسایشی قیمتی خارج میشوند. این مسیر شاید زمانبر باشد، اما قطعاً آیندهساز است.
تسنیم: سخن پایانی شما درباره این انتخاب ملی و مسیر پیشروی شرکت چیست؟
سفیدابی: انتخاب شرکت شیمی معدنی همدان بهعنوان فناور برگزیده کشور، اگرچه یک افتخار بزرگ است، اما از نگاه ما بیش از آنکه یک نقطه پایان باشد، نقطه آغاز مسئولیتهای سنگینتر است. این عنوان، انتظارات را افزایش میدهد و ما را موظف میکند که با جدیت بیشتری مسیر دانشبنیان، توسعه فناوری و پاسخگویی به نیاز صنایع داخلی را ادامه دهیم.
در این مسیر، حمایتهای مسئولان استان همدان نقش بسیار مهمی داشته است. جا دارد بهطور ویژه از استاندار محترم همدان، آقای محمدی و آقای حسینی معاون محترم اقتصادی استانداری تشکر کنم که با نگاه توسعهمحور، علمی و واقعبینانه خود، زمینه پایداری و رشد صنایع استان را فراهم کردهاند.
امیدوارم با تداوم این رویکرد، بتوانیم ضمن توسعه فعالیتهای فناورانه، سهم مؤثرتری در رشد اقتصادی استان، ایجاد اشتغال تخصصی، کاهش وابستگی به واردات و تقویت جایگاه علمی همدان در سطح ملی و بینالمللی ایفا کنیم.
مصاحبه از فائزه محمدی
انتهای پیام/