به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، امروزه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی، به‌ویژه در حوزه‌های حساس ژنتیک و بیوتکنولوژی، از ارکان اصلی نظام سلامت محسوب می‌شوند. در همین راستا، متخصصان داخلی موفق شده‌اند با عبور از سدهای تحریمی، به دانش ساخت دستگاه‌های «های‌تک» (High-tech) دست یابند.

بهنام کریمی؛ مدیرعامل شرکت دانش بنیان دناژن تجهیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار کرد: بنده به عنوان مدیرعامل مجموعه‌ای فعالیت دارم که تمرکز اصلی آن بر تولید تجهیزات بیوتکنولوژی است؛ به طور خاص تجهیزاتی که در زمینه اسیدهای نوکلئیک (DNA و RNA) و همچنین پروتئین‌ها کاربرد دارند.

وی افزود: دستگاه‌های تولیدی ما وظیفه تشخیص و تکثیر این مواد حیاتی را بر عهده دارند و خداوند را شاکریم که توانسته‌ایم نیاز بسیار بزرگ و حساسی از جامعه را در این حوزه برطرف کنیم.

چالش‌های واردات و برتری کالای ایرانی نسبت به نمونه‌های آمریکایی

کریمی در تشریح اهمیت بومی‌سازی این تجهیزات تصریح کرد: این دستگاه‌ها از چند جهت حائز اهمیت هستند؛ نخست اینکه با محدودیت‌های شدید وارداتی مواجه هستیم و قریب به اتفاق نمونه‌های خارجی قیمت‌های فوق‌العاده گزافی دارند. از سوی دیگر، خدمات پس از فروش دستگاه‌های خارجی در کشور به سختی انجام می‌شود و هزینه‌های بسیار بالایی را به سیستم تحمیل می‌کند.

این فعال حوزه دانش‌بنیان با مقایسه قیمت‌ها گفت: به عنوان مثال، مدل‌های برند «بایو-رد» (Bio-Rad) که متعلق به یک شرکت آمریکایی است، وقتی وارد کشور می‌شوند، تقریباً تا 5 برابر قیمت دستگاهی که ما اکنون در حال تولید آن هستیم، به دست مصرف‌کننده می‌رسند.

وی در ادامه به مشکل کالیبراسیون دستگاه‌های خارجی اشاره کرد و یادآور شد: اگر این دستگاه‌های وارداتی از کالیبراسیون خارج شوند، عملاً هیچ شرکت یا مرجعی برای کالیبره کردن مجدد آن‌ها در داخل وجود ندارد و به نوعی دستگاه از خط سرویس‌دهی و استفاده کاربر خارج می‌شود.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره دشواری‌های مسیر تولید بیان کرد: شرکت ما ساخت این مدل دستگاه‌ها را آغاز کرد. کار در مراحل اولیه فوق‌العاده سخت و طاقت‌فرسا بود، زیرا ابتدا باید دانش فنی را به دست می‌آوردیم و سپس وارد فاز تولید می‌شدیم.

کریمی تأکید کرد: فرآیند تولید این دستگاه‌ها با توجه به شرایط تحریمی کشور، واقعاً نفس‌گیر است. شاید بیان این جمله به زبان ساده باشد و سریع از آن رد شویم، اما سال‌ها سختی پشت این دستاورد نهفته است.

وی با اشاره به انگیزه‌های معنوی تیم خود افزود: امید ما همواره به آیات قرآن کریم بوده است، آنجا که می‌فرماید «وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِیبًا» (و خدا برای حسابرسی بس است)؛ یعنی بگذار خدا با تو حساب کند و هوای کارت را داشته باشد. همچنین به آیه «أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِی وَكِیلًا» (جز من کارسازی نگیرید) تمسک جستیم و امیدمان به همان بالاسری بوده است.

کریمی خاطرنشان کرد: خداوند تا الان بهترین‌های خود را برای ما فرستاده است؛ یعنی جوانانی در این مسیر همراه شدند و گره‌هایی را باز کردند که هر کدام در جایگاه خود واقعاً دانشمندان گمنامی هستند و اکنون در کشور مشغول گشودن گره‌های بسیار بزرگ و حساس هستند.

کاربرد دستگاه‌ها؛ از تشخیص ویروس و باکتری تا سرطان و هویت‌شناسی

کریمی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «های‌تک‌ترین» (پیشرفته‌ترین) محصول شرکت چیست و چه کاربردی در زندگی عموم مردم دارد، توضیح داد: اگر به کلیت کار نگاه کنید، قریب به اتفاق فعالیت دستگاه‌های ما بر پایه شناسایی، یعنی تشخیص و استخراج DNA و RNA استوار است و در صورتی که نیاز به تکثیر باشد، این دستگاه‌ها آن را انجام می‌دهند.

وی در خصوص گستره کاربرد این تجهیزات گفت: هر موجود زنده‌ای یا از DNA ساخته شده یا از RNA؛ مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، گیاهان و خود ما انسان‌ها. وقتی شما قصد شناسایی این موارد را دارید، نیاز است که واحد ژنتیکی آن‌ها را خارج کنید. در اینجا ما دستگاه‌های «استخراج» (Extraction) را داریم که به صورت تمام اتوماتیک کار می‌کنند و دانش ساخت آن‌ها در نوع خود، جزو کالاهای سطح یک فناوری در کشور محسوب می‌شود.

این متخصص حوزه بیوتکنولوژی ادامه داد: در مرحله بعد وارد فاز تشخیص می‌شویم تا بفهمیم این DNA یا RNA مربوط به کدام باکتری یا ویروس است، یا اینکه آیا در بدن گیاه، دام یا انسان وجود دارد یا خیر. در این مرحله از دستگاه‌هایی مانند «پی‌سی‌آر» (PCR) و «نانودراپ» (NanoDrop) تولید خودمان استفاده می‌کنیم که کار تشخیص را دقیقاً انجام می‌دهند و با قطعیت بالا مشخص می‌کنند که نمونه مربوط به کدام سویه است.

نقش حیاتی در تشخیص سرطان، آزمایش‌های ازدواج و تحقیقات مغزی

کریمی با بیان اینکه دامنه استفاده از این دستگاه‌ها بسیار وسیع است، تصریح کرد: در بحث تشخیص بیماری‌ها، اغلب سرطان‌ها، بحث تشخیص هویت و آزمایش‌های ژنتیک قبل از ازدواج، پایه و اساس کار «ژنتیک» است و این دستگاه‌ها در آنجا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

وی افزود: هر جا صحبت از تشخیص باشد، قطع‌به‌یقین از این دستگاه‌ها استفاده می‌شود. به عنوان مثال در بحث انسانی، انواع بیماری‌های باکتریایی و ویروسی، تشخیص سرطان دهانه رحم (HPV) و سایر موارد از طریق تست‌های PCR قابل انجام است. همچنین در تحقیقات سرطان‌شناسی و مطالعاتی که روی مغز صورت می‌گیرد، تمامی این موارد از طریق این دستگاه‌ها قابل ردیابی و تشخیص هستند.

خریداران اصلی: بیمارستان‌ها و مراکز تشخیصی

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در پایان در خصوص مخاطبان و خریداران این محصولات اظهار کرد: همان‌طور که اشاره شد، بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها که کار تشخیص را انجام می‌دهند، مشتریان اصلی ما هستند. آن‌ها از این تجهیزات استفاده می‌کنند تا برای مثال تشخیص دهند فردی به بیماری‌های خاصی مانند ایدز یا سایر بیماری‌های عفونی و ژنتیکی مبتلا هست یا خیر.

طیف وسیع مصرف‌کنندگان؛ از آزمایشگاه‌های ژنتیک تا موسسه رازی

کریمی در خصوص گستره مخاطبان و خریداران دستگاه‌های تولیدی این شرکت اظهار کرد: تمامی آزمایشگاه‌های تشخیصی، آزمایشگاه‌های ژنتیک، مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی از مخاطبان اصلی این دستگاه‌ها هستند. همچنین مراکزی مانند موسسه سرم‌سازی رازی و پژوهشگاه‌های ژنتیک در زمره مصرف‌کنندگان این تجهیزات قرار دارند.

وی افزود: همان‌طور که اشاره شد، این دستگاه‌ها طیف وسیعی از کاربران را پوشش می‌دهند؛ اما از آنجا که دانش ساخت آن‌ها بسیار بالا است، به شدت تحت تحریم قرار دارند و وارداتشان به کشور هزینه‌های گزافی را به مصرف‌کننده تحمیل می‌کند.

بومی‌سازی دانش طراحی و برنامه‌نویسی؛ فراتر از مونتاژ قطعات

این فعال فناور در پاسخ به سوالی درباره میزان وابستگی به واردات قطعات گفت: قطعاتی مانند IC (مدارهای مجتمع) و قطعات الکترونیکی ریز که کشور هنوز به دانش تولید آن‌ها نرسیده است، به صورت مواد اولیه خام وارد می‌شوند. اما اصل قضیه که شامل برنامه‌نویسی (Programming)، طراحی و ساخت دستگاه است، تماماً در داخل کشور و توسط تیم ما در شرکت دانش‌بنیان انجام می‌شود.

وی تصریح کرد: درست است که بخشی از قطعات خام وارداتی است، اما دانش فنی و مهندسی ساخت این محصول کاملاً بومی و متعلق به متخصصان داخلی است.

کریمی در ادامه به بیان چالش‌ها و موانع پیش‌روی تولیدکنندگان پرداخت و با ادبیاتی صریح گفت: کسی که پا در عرصه تولید می‌گذارد، دری را باز می‌کند که کوهی از مشکلات جلوی روی اوست. این مسیر به قدری نفس‌گیر است که دیگر «کفش آهنی» پاسخگو نیست و باید «کفش فولادی» به پا کنید و با صبری عظیم در این کار استقامت داشته باشید تا کم نیاورید.

وی افزود: واقعاً توکل و استقامت در این مسیر باید بسیار بالا باشد تا بتوانید راه را ادامه دهید؛ البته لطف خداوند همواره شامل حال ما بوده و ما را در این مسیر نگه داشته است.

عبور از هفت‌خوان سخت‌گیرانه استاندارد و مجوزها

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به دشواری‌های اخذ مجوزهای قانونی بیان کرد: ما این دستگاه‌ها را با کیفیت بالا تولید کرده‌ایم و مجوزهای آن را با زحمت و سختی فراوان دریافت کرده‌ایم. در کشور ما فرآیند اخذ مجوز به این راحتی نیست؛ برای مثال، تنها در آزمایشگاه مرجع، حدود 600 تست مختلف روی دستگاه PCR ما انجام شده است.

وی ادامه داد: شرکت‌هایی مانند «اپیل» (EPIL) نیز تست‌های عملکردی، مکانیکی و الکترونیکی بسیار سخت‌گیرانه‌ای را روی دستگاه‌ها انجام می‌دهند تا از عدم ایجاد نویز، مقاومت در برابر شوک‌های الکتریکی و عملکرد صحیح دستگاه اطمینان حاصل کنند. همچنین دقت‌های دمایی و کالیبراسیون دستگاه‌ها با حساسیت بالا سنجیده می‌شود. ما تمامی این مراحل را با موفقیت پشت سر گذاشته و مجوزهای لازم را از اداره کل تجهیزات پزشکی و سازمان غذا و دارو دریافت کرده‌ایم؛ پروسه‌ای که به تنهایی دو تا سه سال زمان و هزینه زیادی برد.

مطالبه اصلی: مدیریت واردات و الزام دولتی‌ها به خرید کالای ایرانی

کریمی با انتقاد از واردات بی‌رویه کالاهای مشابه خارجی تأکید کرد: حال که این محصولات با دانش فنی بومی و کیفیت بالا تولید شده و مجوزهای دانش‌بنیان را دارد، توقع ما از مسئولین، به‌ویژه در گمرک و وزارت صمت، این است که جلوی واردات بی‌رویه گرفته شود.

وی تصریح کرد: ما نمی‌گوییم واردات را صفر کنید، اما وقتی نمونه داخلی با کیفیت و تأییدیه مراکز معتبر وجود دارد، محبت کنند و سهم واردات را کاهش دهند؛ مثلاً بگویند تنها 20 یا 30 درصد نیاز از خارج تأمین شود.

این تولیدکننده دانش‌بنیان خواستار حمایت عملی دولت شد و گفت: دولت باید مراکز دولتی، مانند سازمان پزشکی قانونی، دانشگاه‌های علوم پزشکی و سایر نهادها را موظف کند که سبد خرید خود را تا حد قابل توجهی (مثلاً 40 تا 50 درصد) از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی تهیه کنند. این موضوع واقعاً جای ضعف دارد.

مهاجرت نخبگان؛ درد مشترک تولیدکنندگان

کریمی با اشاره به توانمندی و کیفیت دستگاه‌های تولیدی خود گفت: ما حاضریم این دستگاه‌ها در هر آزمایشگاهی تست شوند، کما اینکه بسیاری از مراکز هم‌اکنون در حال استفاده از آن‌ها هستند. ما 11 سال است که در این زمینه فعالیت می‌کنیم و تنها شرکتی در این سطح هستیم که توانسته‌ایم تمامی مجوزهای لازم را از سازمان غذا و دارو دریافت کنیم.

وی در پایان با ابراز تأسف از مهاجرت نخبگان هشدار داد: حمایت از تولید داخل، کمک بزرگی به خودِ مملکت است. بسیاری از جوانان و دوستان من از کشور مهاجرت کرده‌اند؛ یکی در کانادا و دیگری در آمریکا که یکی از آنها رئیس بخش یک بیمارستان سرطان‌شناسی شده است. چرا این‌ها نباید در کشور خودشان بمانند؟

وی با نقل خاطره‌ای از وضعیت اشتغال نخبگان، انگیزه اصلی خود برای ورود به عرصه تولید را شرح داد و از آمادگی نخبگان خارج از کشور برای بازگشت در صورت فراهم شدن حداقل‌ها خبر داد.

کریمی با اشاره به دلایل شخصی و انگیزه‌های خود برای تمرکز بر تولید، روایتی دردناک را بازگو کرد و گفت: زمانی که در این عرصه قدم گذاشتم و وضعیت دانشجویان مقطع دکتری را دیدم، با واقعیتی تلخ روبرو شدم. شبی صدای گریه یکی از دانشجویان را شنیدم؛ وقتی علت را جویا شدم، این بنده خدا که در حال دفاع از پایان‌نامه خود بود، سفره دلش را باز کرد.

وی افزود: این دانشجو گفت «الان 36 ساله شده‌ام و با وجود داشتن رزومه‌ای فوق‌العاده قوی در حوزه تخصصی‌ام، هیچ دانشگاهی حاضر نیست مرا حتی به عنوان یک نیروی کار ثابت بپذیرد تا روزی‌ام تامین شود. من فرزند یک کشاورز بودم که با هزار امید دکتر شدم، اما اکنون مجبورم دوباره به کشاورزی برگردم؛ یعنی نه راه پس دارم و نه راه پیش و واقعاً درمانده شده‌ام.»

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان تصریح کرد: همان‌جا بود که تصمیم گرفتیم ادامه تحصیل و تدریس صرف را متوقف کنیم و تمام توان خود را روی «تولید» بگذاریم. هدفمان این بود که بستری مهیا شود تا این جوانان در کشور بمانند.

وی با اشاره به تمایل نخبگان مهاجرت‌کرده برای بازگشت به وطن گفت: بسیاری از دوستان ما که از ایران رفته‌اند، واقعاً دلشان می‌خواهد برگردند. آنها بعضاً می‌گویند ما حاضریم یک حقوق کارمندی ساده در کشور خودمان داشته باشیم اما برگردیم؛ به شرطی که شرایط کاری برایشان مهیا باشد.

کریمی در خصوص تیم کاری خود بیان کرد: به لطف خدا وارد حوزه مهندسی پزشکی شدیم و استعدادهای درخشان از دانشگاه‌های مختلف را در تیممان جمع کردیم.

کریمی در بخش پایانی صحبت‌های خود به نحوه سفارش‌گیری و فرآیند تولید اشاره کرد و توضیح داد: هدف ما تغییر نگاه‌ها نسبت به کالای ایرانی و تقویت ریشه اقتصاد است. در بحث تولید، سفارش‌ها متفاوت است؛ ممکن است از یک دستگاه 100 یا 200 عدد و از دستگاهی دیگر به دلیل خاص بودن تکنولوژی و نیاز بازار، تنها 5 عدد تولید شود.

وی خاطرنشان کرد: خیلی از تولیدات ما در قالب «سفارشی‌سازی» انجام می‌شود؛ یعنی متقاضی سفارش را ثبت می‌کند و دستگاه ظرف 7 تا 10 روز کاری برایشان ارسال می‌شود.

گفت‌وگو از: علی‌اصغر اصولی

انتهای پیام/