حال و هوای "چلهشو" در شمال ایران/ شب یلدای زیبای مازنیها را با هم ببینم + فیلم
- اخبار استانها
- اخبار مازندران
- 30 آذر 1404 - 15:10
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، در ستاره خیز بلندترین شب سال، گویی زمان درنگ میکند. از اعماق تاریخ تا امروز، نفسهای گرم مردم مازندران در مهتاب زمستانی، قصهٔ کهنی را زمزمه میکند: قصهٔ تولد دوبارهٔ نور. اینجا، در آستانهٔ شب چله(چله شو)، تنها خورشید نیست که زاده میشود؛ امید، همبستگی و پیوند نسلها نیز، جان دوباره میگیرند.
یلدا، این نگین درخشان در تارک فرهنگ ایران و مازندران، فراتر از یک جشن فصلی است؛ آیینی است که فلسفهٔ زندگی را در هندوانههای سرخ و دانه های انار فشرده، و ریتم هستی را در ضرب اهنگ شعر حافظ و شاهنامه میتپاند. از دل تاریخ کهن میآید، از باور به پیروزی نیکی بر تاریکی، و امروز در قلب شهرهای پرزرق و برق مدرن، همچنان زنده است، نفس میکشد و خود را با ریتم زمان هماهنگ میکند.
این گزارش، سفری است به اعماق این شب جادویی؛ از ریشه های اساطیری آن در آیین مهر تا نقش آن به عنوان میراثی ناملموس و هویت ساز. به سفره های رنگین و آداب گوشه گوشه این سرزمین سرک میکشد، تحولاتش در دنیای مدرن را واکاوی میکند، و ظرفیت شگفت انگیز آن را برای ترویج همزیستی فرهنگی و پیامهای نوین زیست محیطی میکاود. سفر تسنیم به عمق جنگلهای هیرکانی بابلکنار و در کنار خانواده آقا عادل و همچنین با خانم اصانلو کارشناس میراث فرهنگی وگردشگری همراه می شویم تا ببینیم چگونه یک شب، میتواند آیین های یک تمدن را روایت کند، و چگونه امید، درازترین شب سال را به درخشان ترین لحظهٔ پیوند انسانی بدل میسازد.
شب یلدا، این جشن باستانی، پر از رمز و راز و زیبایی است. در این گزارش، به عمق این آیین میرویم و با کارشناس میراث فرهنگی و گردشگری مازندران، از فلسفه آن تا رسومش در دنیای مدرن بررسی میکنیم.
تسنیم: میراث فرهنگی ناملموس چیست؟ و چرا ثبت آن مهم است؟
خانم اصانلو: میراث فرهنگی ناملموس شامل آثاری است که قابل لمس فیزیکی نیستند، اما در زندگی و رفتار مردم جاریاند؛ مانند آیینها، سنتها، موسیقی و مهارتهای سنتی. ثبت این میراث برای حفظ تنوع فرهنگی، تقویت هویت ملی، تضمین تداوم نسل به نسل و توسعه پایدار محلی اهمیت دارد.
تسنیم: فلسفه نام «یلدا» و ارتباط آن با زایش خورشید چیست؟
اصانلو: یلدا واژهای سریانی به معنای «زایش» است و به باور ایران باستان، این شب زمان تولد دوباره خورشید (مهر شکستناپذیر) است. این آیین نماد پیروزی نور بر تاریکی و نیکی بر بدی به شمار میرود.
تسنیم: آیینهای یلدا از چه دورهای در ایران آغاز شدهاند؟
اصانلو: جشن انقلاب زمستانی در ایران باستان و حتی پیش از زرتشت رایج بوده، اما شکل مشخص آن با نام «شب چله» و آیینهای ویژهاش دستکم از دوره ساسانیان به عنوان یک جشن رسمی و مردمی تثبیت شده است.
تسنیم:آیا شب یلدا در گذشته معنای خاصی داشته است؟
اصانلو: بله، شب یلدا در گذشتهایی دور ریشههایی عمیق در باورها و فرهنگ ایرانیان داشته و معنایی خاص و نمادین داشته است. در میان کهنترین جشنهای ایرانی، یلدا (که به معنای «زایش» یا «تولد» است) به عنوان بلندترین شب سال، نمادهای مهمی را در خود جای داده بود: پیروزی نور بر تاریکی: از دید نجومی، پس از شب یلدا، روزها به تدریج طولانیتر میشوند و تاریکی شکست میخورد. این تحول، نماد پیروزی خورشید (مظهر اهورامزدا در باورهای زرتشتی) بر اهریمن تاریکی بود.
2. زایش مهر (میترا): در آیین میتراییسم (که پیش از زرتشت در ایران رواج داشت)، شب یلدا به عنوان زادروز خدای خورشید، «مهر» گرامی داشته میشد.
3. جشنی برای دوری از اهریمن: ایرانیان باستان بر این باور بودند که در شبهای طولانی و تاریک، نیروهای اهریمنی قویتر میشوند. بنابراین، با گردهمایی در کنار یکدیگر، روشن نگه داشتن آتش و بیدار ماندن تا سپیدهدم، سعی در دفع نیروهای شر داشتند.
4. نماد باروری و برکت: خوردن میوههای پاییزی مانند هندوانه (که به شکل خورشید است) و انار (نماد برکت و زایش) برای تضمین سلامت و فراوانی در زمستان پیش رو انجام میشد.
5. پیوند با طبیعت و چرخه زندگی: یلدا بخشی از چرخهٔ جشنهای مرتبط با تقویم خورشیدی بود (همچون نوروز و تیرگان) که نشاندهندهٔ احترام ایرانیان باستان به نظم طبیعت و هماهنگی با آن بود.
این آیینها در طول تاریخ، با ورود اسلام به ایران، رنگ و بویی اسلامی-فرهنگی نیز به خود گرفت (مانند شبزندهداری و خواندن اشعار حافظ) اما هستهٔ نمادین خود را به عنوان جشنی برای امید به روشنایی پس از تاریکی حفظ کرد. امروز نیز یلدا نماد گرامیداشت پیوندهای خانوادگی، کهنسالی و امید به آیندهای روشنتر است.
تسنیم: مهمترین رسوم مشترک یلدا در ایران کداماند؟
اصانلو: دورهمیهای خانوادگی و شبزندهداری، چیدن سفرهای با خوراکیهای نمادین مانند انار، هندوانه و آجیل، خواندن اشعار کهن مثل فال حافظ و در برخی مناطق شاهنامه، بزرگداشت سالمندان به عنوان نماد خرد و تجربه.
تسنیم: چرا انار و هندوانه در سفره یلدا قرار میگیرند؟
اصانلو: این میوهها نماد باروری، برکت و سلامتی هستند. رنگ سرخ آنها در باور کهن، نماد خورشید و زندگی تلقی میشد. همچنین این میوههای پاییزی تا زمستان قابلیت نگهداری داشته و منبع ویتامین در فصل سرما بودند.
در ضمن انار در فرهنگ ایرانی نماد تولد دوباره، باروری، فراوانی و جاودانگی ست وفراوانیِ دانه های انار نماد روشنایی و برکت است که مردم در شب یلدا برای سال جدید آرزو می کردند که زندگیشان پربار باشد.هندوانه هم نماد مقاومت در برابر سرما و حفظ گرما برای ورود به فصل سرمای زمستان می باشد.
تسنیم: غذای اصلی یلدا در مناطق مختلف ایران چیست؟
اصانلو: شام شب یلدا یکی از واضح ترین تفاوت های فرهنگهای مختلف ماست. در هر منطقهایی تحت تاثیر اقلیم آب و هوا و محصولات محلی، سنت های دیرینهی آن منطقه است که در واقع این تفاوت ها نشان از غنای آشپزی ایرانی است. مثلا در مناطق سردسیر مانند آذربایجان: غذاهای سنگین مثل کلهپاچه
و در مناطق دریایی شمال و جنوب: ماهی به اشکال مختلف، در مناطق مرکزی مانند اصفهان: غذاهای حاوی حبوبات و غلات مانند حلوا زرده، این تنوع نشاندهنده هوشمندی فرهنگی و تطابق با محیط است.
تسنیم: فال حافظ چگونه به یلدا پیوند خورده است؟
اصانلو: به دلیل جایگاه بیبدیل حافظ در فرهنگ ایرانی و ابهامآمیز بودن اشعارش، مردم در این شب برای تفأل و طلب خیر به دیوان او رجوع میکنند. این رسم، بعدی عرفانی و ادبی به جشن افزوده است. پیوند فال حافظ با شب یلدا، تنها یک سنت ظاهری نیست؛ بلکه بیانگر نیاز دیرینه انسان به امید، روشنایی و راهنمایی در گذر از تاریکیهاست. حافظ، با شعر چندپهلو و عرفانی خود، آینهای میشود که هر کس در آن، تصویر امیدها و دغدغههای خود را میبیند و یلدا، فرصتی است برای تجدید این دیدار در کنار عزیزان.
به یاد بیاوریم بیت معروف حافظ که خود به فال اشاره کرده است:
«از غم هجر مکن ناله و فریاد که دوش / زدهام فالی و فریاد رسی میآید»
تسنیم: یلدا در دنیای مدرن چه تغییراتی کرده است؟
اصانلو: اگرچه ظواهر یلدا در شهرهای بزرگ تغییر کردهاند (مثلاً استفاده از پکیجهای آماده یا دورهمی در کافهها)، اما هسته اصلی آن، یعنی ایجاد پیوند اجتماعی و جشن امید به روشنایی، کماکان پا برجاست. یلدا در عصر امروز، بیانی معاصر از یک نیاز دیرین انسانی است. یلدا یا همان (شب چله) به عنوان یکی از کهنترین جشنهای ایرانی، در دنیای مدرن دچار تحولات معناداری شده است: کاهش مراسم گسترده فامیلی و کوچکتر شدن دورهمیها، جایگزینی بخشی از دیدارهای حضوری با پیامها و تماسهای مجازی، حضور پررنگتر دوستان و همسالان در کنار خانواده، کمرنگتر شدن برخی رسمها مانند فالگیری با حافظ، حفظ هسته اصلی سنتها (میوههای مخصوص به ویژه انار و هندوانه، آجیل)، اضافه شدن عناصر مدرن مانند موسیقی، فیلم و بازیهای گروهی، تبلیغات گسترده برای فروش محصولات یلدایی، ارائه طرحهای ویژه در رستورانها و کافهها، هدایا و کارتهای تبریک مدرن، تنوع در تزئینات و شکل ارائه خوراکیها، اضافه شدن غذاها و دسرهای جدید به سفره یلدا، تبریکهای ویدیویی و شبکههای اجتماعی، برنامههای ویژه تلویزیونی و پخش آنلاین، استفاده از پلتفرمها برای دورهمیهای مجازی، تقویت حس تعلق فرهنگی در میان نسل جوان، نماد مقاومت فرهنگی در برابر جهانی شدن یکسانساز همه از عواملی است که به یلدا اضافه شدند.
در مجموع، یلدا در عین حفظ هسته فرهنگی خود (شب زندهداری، پیوند با طبیعت و نور در تاریکترین شب) با تغییر سبک زندگی مدرن تطبیق یافته و شکلهای نوینی به خود گرفته است. این انعطاف باعث تداوم و مانایی این جشن در زندگی معاصر شده است.
تسنیم: فضای مجازی چه تأثیری بر یلدا داشته است؟
اصانلو: هدف اصلی یلدا در گذشته دور هم جمع شدن بود، اما در حال حاضر مردم در یلدا دور هم جمع می شوند ولی فضای مجازی این فرصت را از بین برده، افراد در کنار هم جمع می شوند اما هرکسی مشغول فعالیت انفرادی و چک کردن گوشی وغیره هستند و این امر باعث شده لذت واقعی دورهمی کمرنگ تر شود.
پس فضای مجازی هم به احیای رسوم فراموششده کمک کرده و هم گاه آن را به نمایشی بصری تبدیل کرده است. کلید موفقیت، حفظ تعادل و استفاده از تکنولوژی برای احیای اصالت است، نه نابودی آن.
تسنیم: آیا نمادهای جدیدی جایگزین برخی رسوم قدیمی شده اند؟
اصانلو: بله، دقیقا نمایش و تولید محتوا در این خصوص در حال تبدیل شدن به یک بخش جدایی ناپذیر از جشن یلدا شده واین امر منجر به جایگزینی یا تغییر شکل برخی رسوم قدیمی شده است، این پدیده را می توان تحت عنوان تجاری سازی وبصری سازی آیین ها در نظر گرفت.
در سالهای اخیر شاهد ظهور برخی نمادها و روشهای جدید در کنار رسوم اصیل شب یلدا بودهایم. این تغییرات عمدتاً ناشی از تاثیر زندگی مدرن، شبکههای اجتماعی و تغییر سبک زندگی است: هدایای مدرن: علاوه بر سفرهٔ سنتی، هدایایی مانند کتاب، گل، شیرینیهای فانتزی یا محصولات آرایشی-سلامتی نیز رد و بدل میشود.
تزئینات نمادین: استفاده از المانهای تزئینی خاص مانند کوسنها، شمعهای طراحیشده یا تزیین انار و هندوانه به شکلهای خلاقانه.
برنامههای مجازی: به ویژه پس از همهگیری کرونا، دورهمیهای آنلاین، ارسال کلیپ و استوری در شبکههای اجتماعی با موضوع یلدا رایجتر شد.
شب یلدای تجاری: مراسمهای سازمانی، پکیجهای آجیل و شیرینی لاکچری، و مهمانیهای رستورانی به عنوان شکلهای جدیدی از برگزاری.
هستهٔ اصلی آیین یلدا یعنی گردهمایی خانوادگی، خواندن حافظ، شاهنامهخوانی، شبزندهداری، مصرف میوههای پاییزی (انار، هندوانه) و آجیل همچنان در بیشتر مناطق ایران پابرجاست. این نمادهای جدید معمولاً جایگزین رسوم اصلی نمیشوند، بلکه در کنار آنها قرار میگیرند یا در برخی گروههای اجتماعی پررنگتر میشوند.
به طور کلی، یلدا به عنوان یک آیین کهن، در حال تطبیق با شرایط زندگی مدرن است، در حالی که جوهرهٔ فرهنگی خود را حفظ کرده است.
تسنیم: آیا در هنرهای تجسمی(نقاشی، نگارگری) نقشی از یلدا به تصویر کشیده شده است؟
اصانلو: بله، آیین و نمادهای شب یلدا در هنرهای تجسمی ایران، به ویژه در نگارگری (مینیاتور) و نقاشیهای مردمی (نقاشی قهوه خانهای)، بازتاب داشته است. هرچند ممکن است یک «صحنهٔ مستقیم و اختصاصی از یلدا» به ندرت با این نام وجود داشته باشد، اما مؤلفههای نمادین و آیینی این شب در آثار مختلف دیده میشود.
مجالس بزم و شب نشینی: بسیاری از نگارهها، صحنههای شبانهٔ اشرافی یا عاشقانه را در فضایی با نورچراغ، شمع، آتش و سفرههای پراز خوراکی نشان میدهند که یادآور شبزندهداری یلداست.
نمادهای یلدا: انار، هندوانه، میوههای پاییزی و شمع در این نگارهها نمادهای تکرارشوندهای هستند. مثلاً در برخی نگارههای هفت اورنگ جامی یا بوستان سعدی، صحنههای شبانی با آتش و جمعآوری میوه دیده میشود.
در این سبک، به دلیل پیوند با فرهنگ عامه، پرداختن به آیینهایی مانند شب چله محتملتر است. نقاشانی مانند حسین قوللر آقاسی یا محمد مدبر گاه صحنههای جمعهای خانوادگی و شبنشینی با میوههای خاص پاییز را تصویر کردهاند.
هنرمندان معاصر با الهام از نمادهای یلدا (مانند انار، شب طولانی، کهنالگوهای ایرانی) آفریدههایی داشتهاند. برای مثال:
انار به عنوان نماد زایش و برکت در آثار بسیاری از هنرمندان (مانند محمود فرشچیان، ایران درودی، سهراب سپهری در نقاشیهایش) حضور پررنگی دارد. برخی هنرمندان مفهومی نیز به بازخوانی آیینهای کهن مانند یلدا پرداختهاند.
در قالیبافی، قلمکاری و سفالگری، نقوش میوههای پاییزی (به ویژه انار و هندوانه) در ترکیببندیهای تزیینی دیده میشود که میتواند مرتبط با نمادشناسی یلدا باشد.
یلدا بیشتر در ادبیات و شعر (مثلاً در دیوان حافظ و شاهنامه) تجلیل شده و سپس این متون، منبع الهام نگارگران قرار گرفتهاند.
بنابراین، به جای صحنههای صریح «جشن یلدا»، بیشتر فضاهای نمادینِ مشترک (شب، جمعهای صمیمی، نور و میوه) را در هنر کلاسیک ایران میبینیم.
اگر به نمونههای تصویری خاصی نیاز دارید، جستوجو در آرشیو موزه هنرهای معاصر تهران، موزه نگارستان و نیز آثار استادانی مانند محمود فرشچیان (با موضوعات ایرانی-اساطیری) پیشنهاد میشود.
تسنیم: یلدا چگونه در سینما، تئاتر و یا موسیقی معاصر ایران بازتاب یافته است؟
اصانلو: یلدا (شب چله) به عنوان یکی از کهنترین آیینهای ایرانی، در هنر معاصر ایران بازتابهای متنوعی داشته است؛ مثلا در سینما، استفاده نمادین از «طولانیترین شب سال» به عنوان استعارهای برای انتظار، گذار و امید و درفیلمهایی مانند «شب یلدا» (کارگردان: کیومرث پوراحمد) که مستقیم به این موضوع پرداختهاند.همچنین با بهرهگیری از فضای خانوادگی و جمعی یلدا در فیلمهای اجتماعی درام.در تئاتر؛ اجرای نمایشهایی با درونمایه یلدا و مفاهیم مرتبط با تولد دوباره خورشید و استفاده از آیینهای شب یلدا در تئاترهای آیینی-سنتی.
به کارگیری قصهخوانی (به سبک شاهنامهخوانی یا حافظخوانی شب یلدا) در ساختار نمایشهای معاصر و در موسیقی؛ تصنیفها و ترانههایی با موضوع یلدا (مانند «شب چله» با صدای محمدرضا شجریان).
استفاده از اشعار کلاسیک مرتبط با یلدا در موسیقی معاصر، برگزاری کنسرتهای ویژه شب یلدا با تم ایرانی، بازتاب مفهوم «تولد نور از دل تاریکی» در ترانههای معاصر.
مضامین مشترک در بازتاب هنری یلدا هم دیده میشود. تأکید بر خانواده، همبستگی و میراث فرهنگی، گذار از کهنگی به نو شدن و دیالوگ بین سنت و مدرنیته از دیگر موارد محسوب میشود.
این آیین در هنر معاصر ایران اغلب بهعنوان نماد مقاومت فرهنگی، حفظ هویت و امید به آیندهای روشن بازتاب یافته است. هنرمندان معاصر گاه با نگاهی نو و گاه با وفاداری به ریشههای سنتی به این آیین پرداختهاند.
تسنیم: آیا "یلدا" میتواند نماد همزیستی فرهنگی باشد؟
اصانلو: بله، یلدا (شب چله) به عنوان یک آیین کهن ایرانی میتواند نماد برجستهای برای همزیستی فرهنگی باشد. دلایل این موضوع عبارتند از: ریشههای مشترک اقوام ایرانی: یلدا در میان اقوام مختلف ایرانی (گیلکی، فارس، کرد، آذری، لر، بلوچ و...) با اشکال گوناگون گرامی داشته میشود که نشاندهنده اشتراک فرهنگی در عین تنوع است.
2. تلفیق باورهای پیش از اسلام و اسلامی: این جشن با حفظ هسته باستانی خود (زایش مهر/خورشید) با عناصر فرهنگی اسلامی-ایرانی (مثلاً خواندن اشعار حافظ) تلفیق شده است.
3. نماد پیوند انسان و طبیعت: یلدا بر گذر از تاریکی به روشنایی تأکید دارد، مفهومی که در بسیاری از فرهنگها مشترک است.
4. میراث فرهنگی ناملموس: ثبت ملی و جهانی آن به عنوان میراث مشترک، گویای ارزش فراقومی آن است.
5. تمرکز بر ارزشهای جهانی: گردهمایی خانوادگی، مهربانی، گذر از سختیها و امید به آینده، مفاهیمی جهانشمول هستند.
6. تأثیرپذیری و تأثیرگذاری بر فرهنگهای همسایه: مشابههای یلدا در منطقه (مثلاً در افغانستان، تاجیکستان، بخشهایی از قفقاز) دیده میشود.
بنابراین، " یلدا" میتواند به عنوان پلی فرهنگی عمل کند که نشان میدهد چگونه یک سنت باستانی میتواند در طول زمان با جذب عناصر مختلف، به نماد همزیستی و تعامل فرهنگی تبدیل شود. این آیین تجسم همگرایی فرهنگی در عین حفظ هویت اصیل خود است.
قطعاً. یلدا در عین تنوع منطقهای، همه ایرانیان را حول یک محور مشترک گرد هم میآورد. این آیین نشان میدهد که هویت فرهنگی ایرانی، لایهلایه، انباشتی و دربرگیرنده است.
تسنیم:شب یلدا چه تشابهاتی با جشن های انقلاب زمستانی در دیگر فرهنگ ها (مثل کریسمس) دارد؟
اصانلو: شب یلدا (اول زمستان) و جشنهایی مانند کریسمس (و دیگر جشنهای انقلاب زمستانی) دارای تشابهات قابل توجهی هستند که عمدتاً ریشه در نجوم، طبیعت و باورهای کهن دارند: هر دو در نزدیکترین نقطه به انقلاب زمستانی (بلندترین شب سال) برگزار میشوند.
نماد پیروزی نور بر تاریکی و آغاز افزایش طول روزها هستند و تولد و باززایی: تولد مهر/میترا در یلدا و تولد مسیح در کریسمس.
نور در برابر تاریکی: روشن کردن شمع و آتش در یلدا، تزئینات نوری کریسمس. درخت سبز و استفاده از درخت سرو در یلدا و درخت کاج در کریسمس به عنوان نماد زندگی و بقا.
استفاده از میوههای قرمز (انار در یلدا، سیب قرمز در کریسمس). تاکید بر میوههای خشک و آجیل. هر دو مناسبتهایی برای جمع شدن خانواده، شبزندهداری و جشن هستند.
سفرههای ویژه (سفره یلدا با میوههای خاص، خواندن متون کهن (حافظ در یلدا، انجیل در کریسمس). هدیهدهی (هرچند در کریسمس پررنگتر است).
ولی تفاوتهای مهم یلدا با جشن های زمستانی را می توان به: ریشه مذهبی دانست: کریسمس یک جشن مسیحی است در حالی که یلدا ریشه در آیین میترایی و فرهنگ ایرانی دارد.
گستره جهانی: یلدا بیشتر در حوزه فرهنگی ایران رواج دارد.
مناسک خاص: برخی آیینها مانند بابا نوئل در کریسمس یا آیینهای خاص یلدا مانند فال حافظ منحصر به فرد هستند.
این تشابهات نشاندهنده پاسخ مشترک فرهنگهای مختلف به چرخه طبیعت و نیاز انسان به جشن گرفتن گذر از تاریکی به سوی روشنایی است.
تسنیم: آیا می توان "یلدا" را نمادی از همزیستی فرهنگی دانست؟
اصانلو: یلدا ریشه در آیینهای کهن ایرانی دارد که در سرزمینهای گستردهای از بینالنهرین تا آناتولی و بخشهایی از اروپا رواج داشته است.
تسنیم: چگونه میتوان یلدا را با پیامهای زیستمحیطی پیوند داد؟
اصانلو: یلدا در هسته خود جشنی برای زایش و احیای زندگی است و میتوان از این نماد برای ترویج مفاهیم مدرنی مانند احیای طبیعت، کاهش پسماند و حفاظت از تنوع زیستی استفاده کرد. راهکارهایی مانند «تور یلدای بکر» یا «سفره مسئولانه» نمونههای عملی این پیوند هستند.
پس یلدا پتانسیل بسیار بالایی برای تبدیل شدن به یک سکوی ترویج پیام های زیست محیطی دارد زیرا مفاهیم اصلی این جشن به طور طبیعی با دغدغه های محیط زیستی در سه حوزه همسو است:
_همسویی با مفهوم تاریکی و روشنایی یعنی شب یلدا، شبی است که از تاریکی استقبال می شود تا اینکه به روشنایی برسیم.
حمایت از محصولات محلی و فصلی و اینکه بخشی از شب یلدا را می توانیم اختصاص دهیم به مسائل زیست محیطی وغیره.
تسنیم: نسل جوان چگونه با یلدا ارتباط برقرار میکند؟
اصانلو: جوانان با باز تعریف آیینها مثل تماشای پویانمایی شاهنامه یا ساخت پلیلیست موسیقی مدرن با تم یلدا اصل این جشن را حفظ میکنند. نوآوری زمانی ارزشمند است که گرمای جمع، امید و اشتیاق به نور را تقویت کند.
یلدا به عنوان یکی از کهنترین جشنهای ایرانی، در میان نسل جوان امروز نیز با اشکال متنوعی زنده نگه داشته شده و تلفیقی از سنت و نوآوری را تجربه میکند.
بسیاری از جوانان در گردهماییهای خانوادگی شرکت میکنند، اما با افزودن عناصر مدرن مانند موسیقی امروزی، بازیهای گروهی نوین یا تزیینات خلاقانه، اشتراکگذاری عکسها و مراسم یلدا در شبکههای اجتماعی با هشتگهایی مانند #شب_چله. برگزاری یلداهای دانشجویی یا دوستانه با خواندن شعر، کتابخوانی دستهجمعی و اجرای موسیقی زنده.توجه به جنبههای اساطیری و نمادین یلدا (پیروزی نور بر تاریکی) در قالب گفتگوهای فلسفی یا هنری.
ترکیب خوراکیهای سنتی (انار، هندوانه، آجیل) با غذاها و نوشیدنیهای بینالمللی.
_ استفاده از المانهای یلدایی در مد، طراحی و هنرهای تجسمی با زبان معاصر.
بررسی ابعاد تاریخی و اسطورهای یلدا فراتر از ظواهر است توجه به مسائل زیستمحیطی (مصرف بهینه، کاهش ضایعات مواد غذایی در مراسم). ارسال کارتهای تبریک دیجیتال، استوریهای خلاقانه با تم یلدایی. برگزاری مراسم مجازی برای دوستان یا خانوادههای دور از هم.
بنابراین نسل جوان با حفظ روح جمعی و معنوی یلدا، در عین حال آن را با نیازها و علایق معاصر سازگار کرده و به زبانی نو این میراث فرهنگی را بازآفرینی میکند. این تعامل پویا باعث تداوم یلدا در گذر زمان شده است.
تسنیم: آیا یلدا بیشتر یک جشن خانوادگی است؟یا یک آیین ملی؟
اصانلو: یلدا در عمل به صورت یک جشن خانوادگی برگزار میشود، اما در مفهوم، آیین ملی ایرانیان محسوب میگردد. خانوادهها آن را در حریم خصوصی گرامی میدارند، اما این گرامیداشت در سراسر کشور و در چارچوب یک میراث مشترک ملی اتفاق میافتد. بنابراین، این دو جنبه مکمل یکدیگرند: حفظ و انتقال این آیین ملی از طریق خانوادهها تحقق مییابد، و خانوادهها نیز در قالب این آیین ملی هویت و پیوندهای خود را تقویت میکنند.
به گزارش تسنیم، اینکه چطور می توان یک سفره ی یلدای سالم و مدرن تدارک دید؟ چند نکته نهفته دارد:
برای تدارک یک سفره یلدای سالم و مدرن، میتوانید سنتهای زیبای این شب را با سبک زندگی سالم و طراحی مدرن تلفیق کنید. در اینجا ایدههایی ارائه شده است: بخش غذایی سالم: میوههای فصل به شکل جذاب مانند انار دانهشده، هندوانه قرمز، خرمالو و سیب را به صورت سالاد میوهای زیبا یا اسنکهای آمادهشده سرو کنید.
آجیل خام یا کمنمک: به جای آجیل شور و بوداده، از انواع خام (بادام، گردو، فندق) یا تفتدادهشده بدون روغن استفاده کنید.
شیرینیهای سالم: شیرینیهای خانگی با آرد کامل (مثل کیک هویج با آرد چاودار).
شکلات تلخ (بالای 70٪ کاکائو) به جای شیرینیهای قندی. انرژی زا (تکههای خرما با گردو یا کنجد).
نوشیدنیهای طبیعی: مانند چای سبز یا دمنوشهای گیاهی (مانند بابونه یا گلگاوزبان) به جای چای پررنگ.
شربت انار یا آبمیوه طبیعی بدون شکر افزوده.
طراحی مدرن سفره: رنگبندی مینیمال: از پالت رنگی قرمز، سبز و طلایی با ظروف ساده (سفید، مشکی یا چوبی) استفاده کنید و در چیدمان خلاقانه: میوهها را در بشقابهای مسطح و بزرگ به شکل هندسی بچینید. از گلدانهای کوچک با گیاهان سبز (مانند اکالیپتوس)
در یلدا یک بخش «سفره مشارکتی» ایجاد کنید که هر مهمان یک غذای سالم خانگی بیاورد. برای کودکان، اسنکهای خلاقانه (مثل صورتکهای میوهای) آماده درست کنید.
در واقع یلدا تنها یک جشن نیست؛ آیینی است که در طول تاریخ با حفظ اصالت خود، با زمانه همراه شده است. این شب طولانی، روایتی از پیوند انسان با طبیعت، گذشته با اکنون، و فرد با جامعه است. به قول حافظ:
«صبح امید که دمید از فروغ یلدای ماست
هر که باشد به رخش ز آینهها پیدای ماست»
این جشن نشاندهنده پیوند عمیق انسان با طبیعت (بلندترین شب سال و تولد دوباره خورشید) است که در بسیاری از فرهنگهای دیگر نیز مشابه دارد.
پس از گسترش اسلام در ایران، یلدا با حفظ هسته اصلی خود، با عناصر اسلامی و ایرانی درآمیخت (مانند خواندن اشعار حافظ، شاهنامه و بیان داستانهای اخلاقی).
یلدا در سراسر منطقه فرهنگی ایران (افغانستان، تاجیکستان، بخشهایی از آسیای میانه، کردستان عراق و ترکیه، قفقاز و حتی در میان ارمنیان) با نامها و آیینهای مشابه جشن گرفته میشود. این اشتراک نشاندهنده پیوندهای تاریخی و فرهنگی فراتر از مرزهای سیاسی امروز است.
یلدا بر گردهمایی، مهربانی، گذراندن شب در کنار بزرگان خانواده و دوستان تأکید دارد که ارزشی جهانی و فرافرهنگی است.
این آیین باعث تقویت پیوندهای بیننسلی و انتقال فرهنگ شفاهی (داستانها، ضربالمثلها) میشود.
البته غذاهای خاص (هندوانه، انار، آجیل)، شعرخوانی، فال حافظ و موسیقی محلی، هر کدام نشاندهنده لایههای مختلف فرهنگی و تاریخی هستند که در این شب به هم میپیوندند.
یلدا نه تنها یک جشن باستانی ایرانی، بلکه پدیدهای فرهنگی است که در طول تاریخ، عناصر مختلف دینی، قومی و جغرافیایی را در خود جذب کرده و به نمادی از تعامل و همزیستی مسالمتآمیز تبدیل شده است. این جشن نشان میدهد که چگونه یک سنت میتواند با حفظ هویت اصلی خود، پل ارتباطی بین فرهنگهای مختلف باشد و در عین تفاوتها، اشتراکات انسانی را گرامی بدارد.
انتهای پیام/