به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، آخرین روز پاییز که فرا می‌رسد، شهر حال و هوای دیگری پیدا می‌کند. خیابان‌ها مملو از هیاهوی خرید است؛ انگار همه عجله دارند تا قبل از تاریک شدن هوا، سهم خود را از «شب چله» بردارند. این شب، برای بسیاری از ما، نماد آخرین فرصت گردهمایی خانوادگی پیش از آغاز سرما و سختی‌های زمستان است. مردم در بازارها به دنبال انار و هندوانه می‌گردند، اما این گشتن، امسال بیش از هر چیز، با یک محاسبه ذهنی همراه است: چطور با این قیمت‌ها، سفره‌ای درخور سنت بچینیم؟

«شب یلدا» برای نسل ما، فراتر از یک تقویم نجومی است؛ خاطره‌ای است از قصه‌های مادربزرگ‌ها زیر نور کم سو، از بوی خوش آجیل مخلوط شده با صدای فال حافظ. این آیین، پیوند ما با گذشته را حفظ می‌کند و به ما یادآوری می‌کند که در بلندترین شب سال، باید کنار هم باشیم تا تاریکی نتواند ما را از هم دور کند. زیبایی یلدا همیشه در سادگی گردهمایی بوده، جایی که ارزش با تعداد اقلام سفره سنجیده نمی‌شد.

با این حال، این سادگی امروز به سختی پیدا می‌شود. بازار یلدا دیگر فقط محلی برای خرید میوه و آجیل نیست؛ به یک میدان نمایش تبدیل شده است. از هندوانه‌هایی با بسته‌بندی‌های فانتزی گرفته تا آجیل‌هایی با قیمت‌های نجومی، همه چیز بوی هزینه بالا می‌دهد. این تغییر، فشار مضاعفی بر خانواده‌ها وارد کرده است؛ انگار سنت، کم‌کم در حال تبدیل شدن به یک امتیاز طبقاتی است.

همین تغییر مسیر، از مراسمی خانگی به یک رویداد مصرف‌گرایانه، روایت تلخ این شب را رقم زده است. امروز، دیگر صحبت از «یلدای ایرانی» نیست، بلکه رقابت بر سر داشتن «یلدای لاکچری» داغ است. این رویکرد، آیین اصیل را زیر سایه خود برده و آن را به کالایی تبدیل کرده که توانایی خریدش، حس تعلق به این سنت را تعیین می‌کند.

از هیاهوی فضای مجازی که بگذریم، باید به قلب تپنده این آیین رفت: بازار میوه‌فروشان. جایی که قیمت‌ها خود حدیث مفصلی دارند. در یکی از میوه‌فروشی‌های منظم و آراسته، چیدمان میوه‌ها چشم را خیره می‌کند؛ هر قلم در ردیفی مشخص، مرتب شده‌اند، اما این نظم هندسی، قیمت‌ها را آرام نکرده است. هندوانه‌های شب یلدا، که قلب سرخ این جشن هستند، با قیمتی بین 35 تا 40 هزار تومان در هر کیلو عرضه می‌شوند. در کنار آن‌ها، انارها با دانه‌های یاقوتی خودنمایی می‌کنند، کیلویی بین 130 تا 150 هزار تومان می‌باشد.

بخش قابل توجهی از سبد خرید یلدا متعلق به میوه‌هایی است که قیمت‌هایشان این‌گونه است: موز 120، خرمالو 140، سیب زرد 150، پرتقال با قیمت‌های متغیر 75 تا 80، نارنگی یافا 120، و کیوی 100 هزار تومان در هر کیلو. سیب قرمز نیز با قیمت 110 هزار تومان خودنمایی می‌کند. این ارقام، سادگی سفره را به یک تصمیم اقتصادی تبدیل کرده است.

در بخش آجیل، تنوع و اختلاف قیمت سرسام‌آور است؛ از مخلوط شور و شیرین که از 800 هزار تومان شروع می‌شود، تا مدل‌های درجه یک که به یک میلیون و نهصد هزار تومان می‌رسند. هر غرفه، گوی سبقت را از دیگری می‌رباید تا سهم بیشتری از سفره‌های یلدایی امسال ببرد.

گلایه خریداران زنجانی از یلدای گران

برای شنیدن صدای اصیل این سنت، گفت‌وگو با خریداران قدیمی بازار زنجان ضروری بود. در گفت‌وگو خبرنگار تسنیم در زنجان، با دو نفر از شهروندان حاضر در حال خرید میوه، دیدگاه‌های خود را این‌گونه بیان کردند:

حاج آقا محمدی (پیرمرد بازنشسته خریدار) گفت: ما رسم‌مان این است که باید چهار نسل دور هم جمع شویم. بچه‌ها همه‌شان آمده‌اند، از تهران و اصفهان. می‌گویند شب یلدا باید حتماً هندوانه و انار باشد. من هر سال می‌آیم، اما امسال واقعاً سخت است. آجیل پارسال را به سختی توانستم برایشان بخرم، امسال باید ببینم چطور می‌توانیم بدون فشار زیاد، سفره‌ای آبرومند بچینیم.گرانی همه چیز را تحت تأثیر قرار داده، اما رسم شب یلدا را نمی‌شود کنار گذاشت، پای بچه‌ها در میان است.

 حسینی(پیرزن خریدار) می‌گوید: شوهرم می‌گوید چرا اینقدر انار گران شده؟ می‌گویم آقا این رسم است. داماد و عروس و نوه‌ها همه منتظرند. ما یادمان است یلدا یعنی دور هم نشستن، نه تجملات. اما حالا انگار همه چیز باید پر زرق و برق باشد تا بگویند یلدای خوبی گرفته‌ایم. امیدوارم خدا به این جوان‌ها کمک کند که بتوانند رسم‌ها را حفظ کنند، هرچند جیب‌شان خالی است. من خودم فقط انار و هندوانه می‌گیرم؛ همین هم برایمان خرج زیادی شد.

شب چله، رویای گران

در ادامه گزارش از فضای بازار شب یلدا، پای صحبت‌های «محمدی»، کارگر ساختمانی، می‌نشینیم که دست پسر هشت ساله‌اش «علی» را محکم گرفته و با چشمانی خسته از کار روزانه، از کنار ویترین‌های رنگین و پرزرق‌وبرق مغازه‌ها عبور می‌کند.

در ادامه گزارش از فضای بازار شب یلدا، پای صحبت‌های «محمدی»، کارگر ساختمانی، می‌نشینیم که دست پسر هشت ساله‌اش «علی» را محکم گرفته و با چشمانی خسته از کار روزانه، از کنار ویترین‌های رنگین و پرزرق‌وبرق مغازه‌ها عبور می‌کند.

وی در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: تمام راه که می‌آمدیم، علی قصه سفره یلدای مدرسه‌اش را تعریف می‌کرد و از هندوانه و انار حرف می‌زد. خودم هم دوست داشتم براش یه خورده آجیل و میوه بخرم، شب دراز زمستون رو با خوشی شروع کند.

پدر علی با اشاره به قیمت‌ها ادامه می‌دهد: وقتی قیمت‌ها رو دیدم، انگار دلم سرد شد. یه بسته آجیل ساده، معادل دستمزد سه ساعت کار من می‌ارزه. هندوانه هم که از حد و مرز گذشته. واقعاً شده یه جور ضیافت پولدارها. نگاهش برای لحظه‌ای به فرزندش می‌افتد که صورتش را به شیشه مغازه چسبانده و به تزیینات کادویی خیره شده است.

محمدی با آهی آرام می‌‌گوید: یلدا برای ما همیشه شب شکرگزاری بود با چیزی که داشتیم. اما حالا انگار باید ثابت کنی چقدر داری تا بتونی جشن بگیری. من و علی فقط یه دور توی بازار گشتیم، براش یه انار کوچک گرفتم و قول دادم فردا براش قصه پدربزرگم رو تعریف کنم. شاید اون قصه، از همه این تزیینات براش ارزشمندتر باشه.

با شانه‌ای که از بار حسرت خمیده، صحنه را ترک می‌کند؛ تصویری که تضادی تلخ میان شعارهای کهن «هم‌نشینی» و واقعیت‌های اقتصادی امروز را در قاب بازار یلدا به نمایش می‌گذارد.

از افزایش سالانه تا جهش‌های مناسبتی

یکی از محسوس‌ترین تغییرات در وضعیت اقتصادی کنونی، دگرگونی در ساختار افزایش قیمت‌ها است؛ جایی که روند تورم، دیگر یک مسیر قابل پیش‌بینی سالانه را دنبال نمی‌کند. به جای افزایش‌های تدریجی که تجار و مصرف‌کنندگان برای آن برنامه‌ریزی می‌کردند، شاهد جهش‌های ناگهانی و مناسبتی هستیم که تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های جشن‌هایی چون یلدا می‌گذارد. 

این پویایی لحظه‌ای، سفره‌های مردم را در برابر نوسانات غیرمنتظره شکننده کرده و باعث می‌شود که برای خرید اقلامی چون میوه و آجیل، برنامه‌ریزی بلندمدت بی‌معنا شده و خرید هر قلم، به یک تصمیم لحظه‌ای و پرهزینه تبدیل شود.

صادرات بی‌رویه و هزینه تولید، میوه را لوکس کرد

گزارش میدانی تسنیم از بازار میوه و تره‌بار زنجان، حکایت از افزایش چشمگیر قیمت‌ها و کاهش محسوس قدرت خرید مردم دارد. دانیال شب‌خیز، رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار این استان،در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تحلیل این شرایط به عوامل ساختاری اشاره کرد.

جهش دوبرابری قیمت؛ از پرتقال تا سبد خرید خانوار

وی با اشاره به مصداق عینی این افزایش گفت:قیمت پرتقال نسبت به سال گذشته دو برابر شده است؛ از حدود 30 هزار تومان به حدود 60 هزار تومان رسیده. این روند بی‌دلیل نیست و ترکیبی از صادرات بی‌رویه، هزینه سنگین تولید بر دوش باغدار به‌ویژه در شرایط کم‌آبی، و افزایش هزینه حمل‌ونقل عامل آن است.

رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار استان زنجان تأکید کرد: گرانی از مبدأ آغاز می‌شود. محصول در باغ با قیمتی بالاتر از گذشته عرضه می‌گردد و این افزایش به مصرف‌کننده نهایی تحمیل می‌شود.

صادرات بی‌ضابطه، فشار اصلی بر بازار داخلی

وی صادرات را یکی از محرک‌های اصلی قیمت دانست و اظهار داشت: صادرات برخی محصولات بدون مدیریت لازم صورت می‌گیرد و این موضوع، فشار قیمت را بر بازار داخل افزایش می‌دهد. برای درک موضوع، کافی است به استان‌های تولیدکننده مراجعه کنید تا ببینید محصولات اساسی با چه قیمتی از چرخه داخلی خارج می‌شوند.

کاهش تقاضا؛ زنگ خطر برای بازار

شب‌خیز با هشدار درباره تأثیر این روند بر معیشت مردم گفت: افزایش قیمت، تقاضا را به‌شدت کاهش داده است. مردم که قبلاً جعبه‌ای خرید می‌کردند، امروز حتی خرید یک یا دو کیلو برایشان دشوار شده است. این سؤال مطرح است که آیا حقوق مردم دو برابر شده است؟

گفته‌های این مقام اتحادیه،تصویری روشن از یک چرخه معیوب ارائه می‌دهد؛ افزایش هزینه تولید و صادرات بی‌ضابطه، افزایش قیمت در مبدأ و بازار مصرف، کاهش شدید قدرت خرید و تقاضا. این چرخه، نه تنها میوه را به کالایی لوکس برای بسیاری از خانوارها تبدیل کرده، بلکه هشداری جدی برای لزوم بازنگری در مدیریت عرضه و سیاست‌های صادراتی است تا سبد خرید مردم، قربانی بی‌تعادلی بازار نشود.

بحران قیمت‌گذاری در شب یلدا  

در آستانه شب یلدا، بازار شیرینی و محصولات قنادی در زنجان زیر فشار شدید هزینه‌های تولید و آشفتگی قیمت مواد اولیه قرار گرفته است. 

بیگ‌محمدی، رئیس اتحادیه قنادان استان زنجان، در گفت‌وگو با تسنیم از شکست سیاست قیمت‌گذاری دستوری در برابر تورم افسارگسیخته خبر داد.  

وی گفت: ما هر بار آنالیز هزینه‌ها را با فاکتورهای رسمی به دستگاه‌های مربوطه ارائه می‌دهیم، اما تا زمان تصویب نرخ، بازار باز هم تغییر کرده است. در این تورم وحشتناک، قیمت دستوری کارایی ندارد و دلالان تعیین‌کننده واقعی قیمت‌ها هستند.

بیگ‌محمدی برای نمونه از روغن 10 کیلویی سخن گفت که امروز در بازار سیاه 2 میلیون و 400 هزار تومان معامله می‌شود. همچنین قیمت تخم‌مرغ از کیلویی 105 هزار تومان گذشته و تولیدکنندگان را در تنگنا قرار داده است.  

در تازه‌ترین مصوبه کمیته نرخ‌گذاری، قیمت برخی شیرینی‌ها اعلام شده که شامل تره و کیک تولد 320 هزار تومان، شیرینی خشک ممتاز 220 هزار تومان است. این نرخ‌ها هنوز نهایی نشده، اما قرار است تنها 10 درصد افزایش نسبت به آبان داشته باشند؛ رقمی که به گفته او حتی پاسخگوی جهش 450 درصدی هزینه تولید نیست.  

بیگ‌محمدی هشدار داد: افزایش قیمت روغن بیش از 150 درصد، تخم‌مرغ بالای 100 درصد و خامه تا 250 درصد بوده است. با چنین نوسانی، حتی روزانه نمی‌توان بازار را کنترل کرد.

وی با لحنی گلایه‌آمیز گفت: ما خودمان هم مصرف‌کننده‌ایم و فشار گرانی را حس می‌کنیم. حدود 1700 نفر در این صنف فعال‌اند و امیدواریم این بحران و کمبودها هرچه زودتر پایان یابد.

در ادامه تسنیم با آقاجانلو، رئیس اتحادیه آجیل‌فروشان زنجان در خصوص اعلام قیمت جدید آجیل تماس گرفت. وی با تأیید اینکه قیمت انواع خشکبار و آجیل نسبت به یک ماه گذشته افزایش داشته است، از اعلام جزئیات قیمت‌ها خودداری کرد.

 وی گفت: به ما گفته‌اند فعلاً قیمت‌ها را اعلام نکنیم. این در حالی است که گزارش‌های میدانی از سطح بازار، از افزایش محسوس نرخ آجیل و خشکبار در آستانه شب یلدا حکایت دارد.

گزارش میدانی از بازار یلدا در زنجان،روایتی تلخ از شکافی عمیق میان اصل آیین و برگزاری آن است. سنتی که روزگاری نماد هم‌نشینی و شکرگزاری با کمترین امکانات بود، امروز در چنبره قیمت‌های سرسام‌آور و نمایش مصرف‌گرایی، به کالایی لوکس و انتخابی دشوار تبدیل شده است. فشار اقتصادی چنان بر پیکره این آیین سنگینی می‌کند که نفس اصلی آن یعنی گردهمایی گرم و صمیمی خانواده در حاشیه نگرانی از هزینه‌ها گم می‌شود.

از سوی دیگر، سکوت مسئولان اتحادیه‌ها در اعلام قیمت‌های واقعی، خود گواهی بر ابعاد بحران است. هنگامی که قدرت خرید مردم از هم‌نشینی ساده در بلندترین شب سال عقب می‌ماند، نه تنها سفره‌ها کوچک‌تر می‌شوند، که پیوند نسل‌ها با ریشه‌های فرهنگی خود نیز سست می‌گردد. به نظر می‌رسد یلدای امسال، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند بازگشتی به اصل خویش است؛ جشنی که ارزشش نه در قیمت اقلام، که در ظرفیت آن برای تاب آوردن در برابر تاریکی و سختی، در کنار یکدیگر معنا می‌یابد.

انتهای پیام/