به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، شب یلدا برای خانواده‌های ایرانی فقط یک مناسبت تقویمی نیست؛ نمادی است از باهم‌بودن، صله‌رحم، گرمای خانواده و پاسداشت سنتی که قرن‌ها از دل فرهنگ ایرانی عبور کرده است. اما در سال‌های اخیر، این آیین کهن بیش از آنکه با خاطره انار و هندوانه و آجیل در ذهن‌ها زنده شود، با نگرانی از قیمت‌ها و توان خرید گره خورده است. امسال نیز بازار شب چله، بار دیگر به صحنه‌ای برای سنجش کارآمدی نظارت‌ها، سیاست‌های تنظیم بازار و انصاف در زنجیره تولید تا مصرف تبدیل شد.

آجیل که زمانی پای ثابت سفره‌های یلدایی بود، حالا برای بسیاری از خانواده‌ها به کالایی لوکس تبدیل شده است. میوه‌هایی مانند انار، هندوانه و مرکبات اگرچه از نظر عرضه در بازار موجودند، اما قیمت‌های بالای آن‌ها موجب شده بخش قابل توجهی از مردم، خرید را به حداقل ممکن کاهش دهند یا به‌کلی از برخی اقلام صرف‌نظر کنند. تورم عمومی، نوسانات ارزی، هزینه‌های تولید، خشکسالی و صادرات‌محور بودن برخی محصولات، مجموعه‌ای از عوامل را شکل داده که نتیجه آن، فاصله محسوس میان قدرت خرید مردم و قیمت‌های بازار است.

در چنین شرایطی، نگاه‌ها به سمت دستگاه‌های نظارتی، اتاق اصناف، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تعزیرات، شهرداری‌ها و بازارچه‌های مناسبتی دوخته می‌شود؛ نهادهایی که هر سال وعده می‌دهند شب یلدا با نظارت ویژه، کنترل قیمت و عرضه مناسب همراه باشد. اما پرسش اصلی اینجاست: آیا نظارت‌ها توانسته‌اند فاصله میان «نرخ عرف یا مصوب» و «قیمت واقعی بازار» را کاهش دهند؟ و سهم هر یک از بازیگران این بازار در وضعیت فعلی چیست؟

بررسی‌های میدانی خبرنگار تسنیم از بازار قزوین نشان می‌دهد قیمت آجیل در ماه‌های اخیر به‌شدت تحت تأثیر نوسانات ارزی قرار گرفته و تقریباً هم‌راستا با دلار حرکت می‌کند.

بازاریان و فعالان صنفی می‌گویند قیمت آجیل شیرین بسته به نوع مغزیجات، بین یک‌میلیون و 750 هزار تومان تا 2 میلیون و 100 هزار تومان و آجیل شور از 915 هزار تومان تا 2 میلیون و 100 هزار تومان متغیر است. بر اساس بررسی‌های میدانی، قیمت برخی اقلام آجیل در بازار قزوین در مواردی تا 108 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته. این جهش، قدرت خرید خانوار را به شدت کاهش داده و باعث شده بسیاری از خانواده‌ها آجیل را از سبد شب یلدایی خود حذف یا جایگزین اقلام ارزان‌تر مانند تخمه کنند.

میوه‌های شب چله؛ فراوان اما گران

میوه‌هایی مانند انار، هندوانه و مرکبات هرچند از نظر عرضه در بازار موجودند، اما قیمت بالای آن‌ها باعث شده بخش قابل توجهی از مردم خرید خود را محدود کنند یا برخی اقلام را حذف کنند.

محمود جمال کاظمی، رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار استان قزوین، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به وضعیت بازار اظهار کرد: میوه به وفور و تنوع در بازار موجود است و اگرچه قیمت میوه در چند روز اخیر افزایش نداشته است، اما نسبت به سال گذشته شاهد افزایش 40 درصدی قیمت میوه و تره‌بار هستیم.

وی افزود: در حوزه مرکبات و برخی محصولات باغی نیز افزایش قیمت وجود دارد، که قیمت آن بر اساس درجه کیفی تعیین می‌شود. به عنوان نمونه، انار درجه یک که عرضه محدودی دارد، حدود 120 هزار تومان و انار معمولی بین 50 تا 80 هزار تومان به شهروندان عرضه می‌شود.

این تفاوت‌ها نشان‌دهنده شکاف میان کیفیت و توان خرید مردم است؛ مسأله‌ای که هر سال در شب یلدا خود را بیش از پیش نشان می‌دهد.

ریشه گرانی؛ از دلار تا صادرات

گرانی اقلام یلدایی را نمی‌توان به یک عامل واحد نسبت داد. تورم عمومی، نوسانات ارزی، هزینه‌های تولید، خشکسالی، افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و انرژی و همچنین صادرات‌محور بودن برخی محصولات، مجموعه‌ای از عوامل است که قیمت‌ها را به شدت بالا برده است.

مغزیجاتی مانند پسته و بادام به‌دلیل جذابیت بازارهای خارجی بیش از آنکه تابع قدرت خرید داخلی باشند، تحت تأثیر نرخ ارز و قیمت جهانی قرار دارند. از سوی دیگر، چندمرحله‌ای بودن زنجیره توزیع و نقش پررنگ واسطه‌ها باعث شده فاصله قیمت تولید تا مصرف بسیار زیاد شود؛ فاصله‌ای که در نهایت از جیب مصرف‌کننده پرداخت می‌شود.

دولت چه می‌گوید؟ از عرضه و تقاضا تا محدودیت قیمت‌گذاری

غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در تشریح سیاست‌های دولت اعلام می‌گوید بسیاری از محصولات شب یلدا مشمول قیمت‌گذاری دستوری نیستند و قیمت اقلامی مانند هندوانه، انار و پسته بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. دولت تنها مجاز به قیمت‌گذاری چند قلم کالای اساسی است.

وی در عین حال به تناقضی اشاره می‌کند که هر سال تکرار می‌شود: ایران از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان محصولات باغی در جهان است، اما همین محصولات در داخل کشور با قیمت‌هایی عرضه می‌شوند که برای بخشی از مردم دست‌نیافتنی است.

نوری قزلجه می‌گوید: اگرچه صادرات برای تولیدکننده جذاب است، اما منطق اقتصادی و انصاف ایجاب می‌کند محصولی که در محل تولید عرضه می‌شود، با قیمت منصفانه‌تری به دست مصرف‌کننده داخلی برسد.

نقش اتاق اصناف و نظارت‌های میدانی

مهدی امیدوار، سخنگو و خزانه‌دار اتاق اصناف ایران، با اشاره به فعالیت بیش از 3.5 میلیون واحد صنفی در کشور می‌گوید: در مناسبت‌هایی مانند شب یلدا، با افزایش تقاضا، نوسانات قیمتی اجتناب‌ناپذیر است.

او اضافه می‌کند که از بیستم آذر تا پنجم دی‌ماه، طرح نظارتی ویژه شب یلدا با مشارکت حدود 420 اتاق اصناف، بازرسان اتحادیه‌ها، سازمان صمت و تعزیرات حکومتی اجرا می‌شود. این نظارت‌ها به‌صورت روزانه و در دو نوبت صبح و عصر انجام می‌شود.

با این حال، امیدوار تأکید می‌کند: افزایش تعداد بازرسی‌ها لزوماً به کاهش قیمت‌ها منجر نمی‌شود، وقتی ریشه گرانی در هزینه‌های تولید، نهاده‌ها، انرژی و نوسانات ارزی است.

وی همچنین به کمبود نیروی بازرسی و منابع مالی اشاره می‌کند که توان نظارت میدانی را محدود کرده است.

شیرینی و قنادی؛ فشار بر واحدهای صنفی

علی بهره‌مند، رئیس اتحادیه دارندگان قنادی، شیرینی‌فروشی و کافه‌قنادی تهران، درباره وضعیت بازار شیرینی و شکلات می‌گوید: قیمت‌گذاری شیرینی تابع عرضه و تقاضاست و اتحادیه نرخ مصوب اعلام نمی‌کند. افزایش شدید قیمت مواد اولیه، به‌ویژه روغن، انرژی و هزینه‌های جانبی، عامل اصلی فشار بر واحدهای صنفی است. وقتی مواد اولیه با قیمت‌های بالا و از مسیر واسطه‌ها به دست تولیدکننده می‌رسد، کنترل قیمت نهایی بسیار دشوار می‌شود.

صدای مردم؛ فاصله قیمت‌ها با سفره‌ها

گزارش‌های میدانی و گفت‌وگو با شهروندان، تصویر متفاوتی از بازار شب یلدا ترسیم می‌کند. بسیاری از مردم می‌گویند خریدهایشان را به حداقل رسانده‌اند. آجیل، نخستین کالایی است که از سبد یلدایی حذف شده یا جای خود را به تخمه و اقلام ارزان‌تر داده است.

مریم نقدی شهروند قزوینی در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: قیمت آجیل آن‌قدر بالاست که حتی نمی‌شود چانه زد؛ فروشنده می‌گوید امروز نخری، فردا گران‌تر می‌شود.خرفی که اکثر فروشندگان آن را وارد زبان خود کرده‌اند.

برخی دیگر به تفاوت شدید قیمت‌ها در یک محله یا حتی در دو مغازه کنار هم اشاره می‌کنند. صفاری پدربزرگ بازنشسته قزوین که امشب میزبانی فرزندان و نوادگان خود را دارد اینگونه می‌گوید: قیمت شفاف و واحدی وجود ندارد و مردم برای خرید یک قلم میوه یا شیرینی، چندین مغازه را باید بگردند تا شاید گزینه ارزان‌تری پیدا کنند و قیمت‌ها با جیب مردم همخوانی ندارد.

در کنار اینها بازارچه‌ها و غرفه‌های مناسبتی شهرداری‌ها نیز عملکرد دوگانه‌ای داشته‌اند. عده‌ای معتقدند این غرفه‌ها کمکی به کاهش قیمت نکرده و تنها محل فروش کالاهای درجه دو و سه با قیمتی نزدیک به بازار آزاد بوده‌اند. آقای اسدی کارمند یکی از ادارات هم با این جملات خبرنگار ما را راهی می‌کند: با وجود پرداخت هزینه‌های بالا، اغلب کالاها کیفیت مطلوبی ندارند و جنس درجه یک با قیمت مناسب به‌سختی پیدا می‌شود، با حقوقی که سالی یکبار افزایش دارد و قیمت اقلامی که روزانه پرواز می‌کند چه می‌شود کرد؟

و اما نظارت در قزوین 

علیرضا حسن‌پور، مدیرکل تعزیرات حکومتی استان قزوین، از اجرای طرح نظارتی ویژه شب یلدا از 15 آذرماه خبر داد. 

وی افزود: روزانه دو اکیپ در شهر قزوین و چهار اکیپ در شهرستان‌ها، واحدهای صنفی آجیل، شیرینی، میوه و پروتئینی را بازرسی می‌کنند و با هرگونه گران‌فروشی، کم‌فروشی، احتکار و عدم درج قیمت برخورد قانونی صورت می‌گیرد.

وی با تأکید بر نقش مردم افزود: شهروندان می‌توانند تخلفات را از طریق سامانه www.tazirat135.ir گزارش کنند تا رسیدگی فوری انجام شود.

سرپرست مدیریت بازرسی سازمان جهاد کشاورزی استان نیز اعلام کرد که در هفته گذشته بیش از 356 واحد صنفی و تولیدی بازرسی شده و 15 واحد صنفی متخلف شناسایی و پرونده تشکیل شد.

این اقدامات، بخشی از تلاش دستگاه‌های نظارتی قزوین برای حفظ آرامش بازار و کنترل قیمت‌ها در شب یلدا است.

یلدا، آینه اقتصاد روزمره

به گزارش خبرگزاری تسنیم شب یلدا هر سال به آزمونی تکراری برای نظام تنظیم بازار تبدیل می‌شود؛ آزمونی که نشان می‌دهد فاصله میان سیاست‌گذاری، نظارت و واقعیت معیشت مردم همچنان زیاد است. آنچه از مجموع اظهارات مسئولان و تجربه مردم برمی‌آید، این است که گرانی اقلام یلدایی، حاصل یک عامل واحد نیست، بلکه نتیجه زنجیره‌ای از مشکلات در تولید، توزیع، صادرات، واسطه‌گری، تورم و ضعف زیرساخت‌های نظارتی است.

نظارت اگرچه ضروری است، اما به‌تنهایی درمان نیست. تا زمانی که هزینه‌های تولید کنترل نشود، نهاده‌ها با قیمت مناسب به دست تولیدکننده نرسد، شفافیت قیمتی تقویت نشود و رقابت سالم جایگزین رانت و واسطه‌گری نشود، بازار شب یلدا و دیگر مناسبت‌ها هر سال با همان چالش‌های تکراری روبه‌رو خواهد بود.

شاید مهم‌ترین پیام این شب برای سیاست‌گذاران این باشد که یلدا فقط یک شب نیست؛ آیینه‌ای است از اقتصاد روزمره مردم. اقتصادی که اگر با سفره‌ها فاصله بگیرد، حتی کهن‌ترین سنت‌ها هم رنگ کم‌رنگ‌تری به خود می‌گیرند.

انتهای پیام/