ایجاد «شورایعالی هماهنگی رسانهای» از الزامات تغییر آرایش رسانهای است | گفتوگو با دکتر حسن بشیر
- اخبار حوزه امام و رهبری
- 02 دی 1404 - 15:39
به گزارش گروه امام و رهبری خبرگزاری تسنیم، حضرت آیتالله خامنهای (مدّ ظلّه العالی) رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات مهمشان بهمناسبت جشن میلاد حضرت فاطمه زهرا (علیها السّلام) تصریح فرمودند؛ "در کانون درگیری و جنگ تبلیغاتی و رسانهای با جبههای وسیع هستیم؛ جنگی که در آن هدف دشمن، تغییر دلها، مغزها و فکرها و محو کردن آثار مشعشع مفاهیم انقلابی است."، بر همین اساس، ایشان وظیفه جبهه انقلاب و کارگزاران مقاومت را شناخت وضع و آرایش دشمن عنوان فرموده بیان داشتند که باید در برابر این وضعیت، آرایش تبلیغاتی و رسانهای مقتضی اتخاذ کرد و در برابر دشمن ایستاد.
ازاینرو در مجال پیشّرو سراغ دکتر حسن بشیر، عضو هیئت علمی و استادتمام دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (علیه السّلام) رفتیم و با او در باب استلزامات و بایستههای مقابله با جنگ رسانهای و تبلیغاتی دشمن همکلام شدیم.
در ادامه مشروح این گفتوگو را از نظر میگذرانید:
تسنیم: با توجه به بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی و تصریح ایشان نسبت به این نکته که هماکنون در کانون یک درگیری تبلیغاتی و رسانهای با یک جبهه وسیع قرار داریم، از منظر شما مهمترین آسیبها و قوتهایی که در آرایش رسانهای کنونی ما وجود دارد چیست؟
بشیر: ابتدا قوتهای آرایش رسانهای کنونی را به اختصار توضیح میدهم. اگرچه ما دچار یک ضعف ساختاری و محتوایی هستیم اما میتوان به دلیل تجربههای پس از انقلاب اسلامی به برخی از نقاط قوت در این زمینه اشاره کرد:
1. تنوع و تعدد رسانههای متعهد به گفتمان انقلاب اسلامی: شبکههای متعدد رادیویی، تلویزیونی، خبرگزاریها و پایگاههای خبری که در طول بیش از چهار دهه گذشته ساختار فکری-رسانهای منسجمی ایجاد کردهاند.
2. تولید محتوای ارزشی، انقلابی و علمی گسترده: حجم بالای تولید محتوای فرهنگی، دینی و تاریخی با هدف صیانت از هویت ملی-مذهبی و بازتاب پیشرفتهای علمی و برندسازی برای کشور.
3. تربیت نیروهای متخصص انقلابی در حوزههای گوناگون رسانه: تربیت نسلهایی از خبرنگاران، تحلیلگران و مدیران رسانهای باورمند به نظام.
4. پوشش گسترده جغرافیایی و بینالمللی: دسترسیهای ملی و بینالمللی (هرچند با محدودیتهای فنی-حقوقی در برخی عرصهها).
5. تجربه رویارویی با جنگ رسانهای در سطح داخلی و خارجی: چهار دهه تجربه مواجهه با رسانههای ضد انقلاب و نظام سلطه در عرصههای گوناگون.
اما در مورد آسیبها و ضعفها میتوان به نقاط زیر اشاره کرد:
1. کمبود تولید محتواهای با جذابیت: ضعف نسبی در تولید محتوای خلاق، جذاب و متناسب با ذائقه نسل جوان در بسیاری از رسانهها مشهود است.
2. پرتکرار بودن برخی فرمتهای رسانهای و تبلیغاتی: استفاده بیش از حد از شیوههای خطابی و کمتر تعاملی، بدون هیچ تغییر اساسی در جهت جذب مخاطبان و کاربران.
3. ناهماهنگی در روایتسازی: گاه، موازیکاری یا فقدان اجماع روایتی واحد در موضوعات کلیدی باعث کاهش اعتماد عمومی میشود.
4. ضعف در ضرباهنگ و زمانبندی نشر: تاخیر در پاسخگویی به شبهات یا پوشش رخدادهای مهم در مقایسه با رسانههای رقیب که یک عامل اساسی بحرانساز در اعتمادسازی جامعه به شمار میآید.
5. محدودیت در بهرهگیری از فناوریهای نوین ارتباطی: نیاز به تقویت حضور در پلتفرمهای جهانی در عین حفظ محتوای اثربخش. در شرایط کنونی جهانی، رسانههای مقابل از هوش مصنوعی، دادهکاوی، واقعیت مجازی و شبکههای اجتماعی نوین بهره میبرند، اما این ابزارها در رسانههای ما به کندی و با محدودیت بیشتر به کار گرفته میشوند.
6. واکنشی بودن بهجای کنشی بودن و کمبود روایتهای غیردفاعی: ما به تولید روایتهای تهاجمی هوشمند برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی جهانی نیاز داریم. بیشتر روایتهای رسانهای ما برای دفاع تولید میشوند، در حالیکه باید یک تهاجم رسانهای هوشمند علیه سناریوهای مختلف رسانههای جهانی که علیه انقلاب، نظام و کشور فعالیت میکنند، ایجاد شود.
7- ضعف در دیپلماسی رسانهای بینالمللی: متاسفانه بسیاری از محتواهای تولیدشده عمدتاً برای مصرف داخلی یا منطقهای طراحی شدهاند و برای مخاطب غربی (با پیشزمینهی فکری متفاوت) اقناعکننده نیست. در همین زمینه باید تاکید کرد که استفاده ناکافی از روشهای علمی «روانشناسی ارتباطات» و «فرهنگپذیری رسانهای» برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهانی کاملا مشهود است.
تسنیم: با این اوصاف، آیا معتقدید که برای پیروزی در درگیری تبلیغاتی و رسانهای مذکور به یک بازآرایی رسانهای نیازمندی؟ در این صورت بازآرایی مذکور باید دارای چه مختصات و مولفههایی باشد؟
بشیر: بهطورقطع، بازآرایی هوشمندانه و آیندهنگر در ساختار رسانهای کشور و البته همراه با حفظ کلیه اصول گفتمانی و اعتقادی نظام، یک ضرورت راهبردی و اساسی برای پیروزی در نبرد رسانهای کنونی است، این بازآرایی حداقل باید مبتنی بر 6 محور کلیدی باشد:
1. تغییر ساختار مدیریتی: از تمرکزگرایی به شبکهای منسجم
- در این زمینه ایجاد «شورای عالی هماهنگی رسانهای» با اختیارات اجرایی، متشکل از نمایندگان تمام رسانههای رسمی و شبهدولتی (صداوسیما، خبرگزاریها، روزنامههای سراسری، رسانههای دیجیتال پرتأثیر) یک ضرورت حیاتی است.
- تقسیم وظایف و ماموریتهای رسانهای: تعیین روایت کلان هفتگی، تقسیم کار موضوعی، جلوگیری از موازیکاری و انسجام پیام در میان رسانههای کشور با توجه به حفظ استقلال رسانهها.
- اجازه دادن به رسانهها جهت تولید غیرمتمرکز محتوا در قالبهای نوین، با نظارت محتوایی متمرکز و تبیین سیاستهای کلی.
2. تحول در تولید محتوا: از خطابهمحوری به روایتسازی جذاب
- ایجاد واحدهای «داستانپردازی رسانهای» (Storytelling Units) در هر رسانه برای تبدیل پیامهای کلیدی به داستان، مستند، سریال، بازیهای رایانهای، موشنگرافیک و پادکستهای جذاب.
- تنوع زبانی: تولید محتوا به زبانهای محلی (ترکی، کردی، عربی و...) و بینالمللی (انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی و...) با هدف جذب مخاطبان بومی و جهانی.
- ورود به عرصههای کمترکارشده: مانند ورزش، سرگرمی، محیطزیست، علم و فناوری همراه با تلفیق غیرمستقیم مفاهیم ارزشی.
3. تحول تکنولوژیک و پلتفرمی
- سرمایهگذاری روی پلتفرمهای بومی و بینالمللی: توسعه پلتفرمهای ویدئویی، صوتمحور و شبکههای اجتماعی داخلی با قابلیت رقابت با نمونههای خارجی از نظر کاربردپذیری.
- استفاده پیشرفته از هوش مصنوعی
- رصد هوشمند تحرکات رسانهای دشمن و پیشبینی موضوعات آینده.
- شخصیسازی محتوا برای گروههای مختلف مخاطب.
- تولید خودکار بخشی از محتوا (مانند ویدئوهای کوتاه، زیرنویس، ترجمه).
- ایجاد واحد واقعیت مجازی (VR) و واقعیت افزوده (AR) برای خلق تجربههای immersive (غوطهورکننده) در موضوعات فرهنگی ـ تاریخی.
4. بهکارگیری دیپلماسی رسانهای تهاجمی
- تشکیل تیمهای بینالمللی خبرنگاری متشکل از روزنامهنگاران حرفهای داخلی و خارجی (از کشورهای دوست یا بیطرف) برای پوشش رویدادها از نگاه جمهوری اسلامی ایران.
- تأسیس رسانههای منطقهای چندزبانه (مخصوصاً برای آفریقا، آمریکای لاتین، آسیای جنوب شرقی) با محتوای مبتنی بر گفتمان مقاومت و عدالتخواهی.
- استفاده از سلبریتیها و چهرههای تأثیرگذار جهانی (دانشمندان، ورزشکاران، هنرمندان) برای انتقال پیامهای مؤثر.
5. تربیت نسل جدید نیروی انسانی متخصص در حوزههای گوناگون رسانهای
- تأسیس مدرسه ملی رسانههای دیجیتال با رشتههای تخصصی: روانشناسی رسانه، دادهکاوی، مدیریت شبکههای اجتماعی، تولید محتوای فرامرزی که در سطح مردمی فعالیت کند و به جای تحصیلات نظری بر گسترش مهارتها استوار باشد.
- اعزام دورههای آموزشی به کشورهای پیشرفته در حوزه فناوریهای رسانهای (حتی کشورهای غیرغربی مانند چین، کره جنوبی، هند) بهمنظور افزایش مهارتها و تجربههای رسانهای.
- ایجاد نظام انگیزشی مالی و معنوی برای جذب نخبگان فنی و خلاق به بدنهی رسانههای رسمی.
6. تغییر الگوی تعاملی: از یکسویه به چندسویه و هدفمند
- ایجاد پلتفرمهای گفتوگومحور (مانند Live Q&A، مناظرههای بیننسلی، اََپهای پرسش و پاسخ با مسئولان).
- واگذاری بخشی از تولید محتوا به مخاطبان وفادار (User-Generated Content) با هدایت موضوعی و سیاستگذاری مناسب.
- استفاده از روشهای «اقناع غیرمستقیم» بهجای تبلیغ مستقیم (مثلاً از طریق تولید بازی، چالشهای اینترنتی، کمپینهای مردمی).
تسنیم: با توجه به اهدافی که دشمن در جنگ رسانهای امروز خود با جمهوری اسلامی ایران دنبال میکند، کلیدیترین تکالیف و وظایفی را که بر دوش رسانهها قرار دارد، چه میدانید؟
بشیر: در این زمینه نیز میتوان کلیدیترین تکالیف رسانههای متعهد را در هفت محور زیر دستهبندی کرد:
1. تولید گفتمان امید و پیشرفت (روایتسازی آیندهنگر)
- تمرکز بر دستاوردهای علمی، اقتصادی و فناوری کشور با ارائه روایتهای جذاب و ملموس برای نسل جوان.
- نمایش نقشه راه آینده ایران در قالب مستند، گزارش و گفتوگو با نخبگان.
- پرهیز از بزرگنمایی مشکلات بدون ارائه راهحل.
2. تقویت هویت ملی ـ دینی (مقاومت در برابر تحریف هویت)
- تولید محتوای عمیق و جذاب درباره تاریخ ایران، تمدن اسلامی، و مقاومت با استفاده از قالبهای نوین (انیمیشن، بازیهای رایانهای، سریالهای تاریخی).
- مقابله با هجمه علیه مقدسات از طریق روشهای خلاق (مثلاً معرفی شخصیتهای جهانی اسلام با زبان هنری).
- تقویت افتخار ملی از طریق پوشش موفقیتهای ورزشی، فرهنگی و علمی.
3. حفظ و تحکیم وحدت ملی (مقابله با تفرقهافکنی)
- پرهیز از قطببندیهای غیرلازم در پوشش اخبار و رویدادها.
- برجستهسازی اشتراکات مذهبی، قومی و فرهنگی میان آحاد مردم.
- ایجاد فضای گفتوگوی سازنده میان گروههای اجتماعی و نخبگان.
4. شفافیت و پاسخگویی (پر کردن خلأ اطلاعاتی)
- پاسخ سریع و مستدل به شبهات و اخبار جعلی با ارائه سند و دادههای مستند.
- پوشش منصفانه و متوازن نقاط قوت و ضعف کشور (بدون لاپوشانی مشکلات).
- افشای تحریفها و دوگانگیهای رسانههای معاند با روشهای مستند و منطقی.
5. مقابله با جنگ روانی (افزایش تابآوری اجتماعی)
- آموزش سواد رسانهای به مخاطبان برای تشخیص اخبار جعلی و تکنیکهای manipulative.
- تولید محتوای تقویتکننده روحیه مقاومت و پایداری (مانند الگوسازی از زندگی رزمندگان، مدافعان سلامت، و نخبگان خودساخته).
- پرهیز از تکرار ناخواسته ادعاها و گفتمانسازیهای دشمن بدون زمینهسازی و نقد.
6. دیپلماسی رسانهای تهاجمی (تأثیرگذاری فرامرزی)
- معرفی دستاوردها و ظرفیتهای ایران به جهانیان با زبان بینالمللی.
- افشای نقشهای مخرب قدرتهای سلطهگر در منطقه و جهان همراه با ارائه مستندات معتبر.
- شبکهسازی با رسانهها و فعالان رسانهای مستقل در دیگر کشورها.
7. نوآوری در قالب و پلتفرم (غلبه بر شکاف تکنولوژیک)
- تولید محتواهای کوتاه، جذاب و بهروز برای شبکههای اجتماعی نوظهور.
- راهاندازی پلتفرمهای تعاملی بهمنظور مشارکت دادن مخاطبان در تولید محتوا.
- استفاده از فناوریهای نو مانند هوش مصنوعی، دادهکاوی و واقعیت مجازی بهمنظور افزایش تأثیرگذاری.
انتهای پیام/