به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، آیت‌الله شیخ احمد مبلغی امروز در همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت‌الله ملاعبدالله بهابادی یزدی که در آستان مقدس حضرت شاهچراغ برگزار شد، در سخنانی با محوریت «توازن تمدنی مدرسه شیراز و تبلور این توازن در شخصیت ملا عبدالله بهابادی»، به بررسی یکی از بنیادی‌ترین مسائل اندیشه دینی و تمدنی در تاریخ اسلام پرداخت.

وی با تأکید بر اهمیت مفهوم «توازن معرفتی»، تصریح کرد: مسئله توازن معرفتی از دیرزمان یکی از دغدغه‌های اصلی اندیشه دینی بوده و این دغدغه همواره در نسبت میان سه ساحت عقل، نقل و ذوق شکل گرفته است. به گفته وی، هرگاه یکی از این ساحت‌ها به بهای حذف یا تضعیف ساحت‌های دیگر برجسته شده، نظام شناختی دچار عدم تعادل و در نهایت، اندیشه دینی با نوعی اختلال معرفتی روبه‌رو شده است.

رئیس سابق مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با اشاره به تجربه تاریخی اندیشه اسلامی افزود: افراط در عقل‌گرایی، معرفت دینی را به قالب‌های انتزاعی و خشک ذهنی تقلیل داده و از سوی دیگر، تفریط در عقل و کنار گذاشتن آن، دینداری را به جمود متنی و تقلید غیرپویا سوق داده است. این در حالی است که سنت اصیل اسلامی، بر حفظ نسبت متوازن میان منابع معرفت تأکید دارد.

آیت‌الله مبلغی در ادامه، مفهوم توازن معرفتی را فراتر از یک جمع ساده یا مکانیکی منابع شناخت دانست و گفت: توازن معرفتی به‌معنای شکل‌گیری یک منظومه پویا و هماهنگ است که در آن، عقل نقش تحلیل و انسجام‌بخشی، نقل وظیفه ترسیم چارچوب‌های معنایی، هنجاری و هویتی، و ذوق و شهود مأمور حفظ عمق باطنی و جهت قدسی معرفت را بر عهده دارد. حذف یا به حاشیه‌راندن هر یک از این ساحت‌ها، نه‌تنها به اختلال معرفتی، بلکه به بحران تمدنی می‌انجامد.

وی سپس با اشاره به جایگاه تاریخی شهر شیراز در جغرافیای اندیشه اسلامی اظهار داشت: شیراز یکی از نمونه‌های برجسته تحقق توازن معرفتی در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی است. هم‌زمانی و هم‌نشینی جریان‌های فلسفی، عرفانی و علوم نقلی، این شهر را به یک اکوسیستم تمدنی تبدیل کرده است که در آن، تضارب آراء به حذف و طرد نینجامیده، بلکه به بلوغ فکری، پختگی معرفتی و پرورش شخصیت‌های جامع‌الاطراف منتهی شده است.

این استاد حوزه علمیه، «مدرسه منصوریه» را نماد عینی این رویکرد متوازن معرفی کرد و افزود: این مدرسه توانست عقل فلسفی، منطق صوری، فهم متنی شریعت و ذوق معنوی را در چهارچوبی منسجم گرد آورد. در چنین فضایی، هدف آموزشی صرفاً تربیت فقیه یا متکلم یک‌بعدی نبود، بلکه پرورش عالمانی مدنظر قرار داشت که توان تحلیل، اجتهاد، گفت‌و‌گو با دیگر سنت‌های فکری و حضور فعال در جامعه را توأمان داشته باشند.

آیت‌الله مبلغی در ادامه سخنان خود، علامه ملا عبدالله بهابادی یزدی را تبلور روشن این توازن معرفتی دانست و گفت: شخصیت علمی بهابادی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان عقلانیت فلسفی، دقت منطقی و وفاداری به شریعت را در کنار هم حفظ کرد. اهتمام او به منطق، صرفاً یک فعالیت آموزشی یا صوری نبود، بلکه تلاشی آگاهانه برای استحکام‌بخشی به اندیشه دینی و صیانت از آن در برابر مغالطات و افراط‌های فکری محسوب می‌شود.

وی با اشاره به آثار فقهی بهابادی افزود: تألیفات فقهی متعدد او، گواه پیوند عمیق وی با شریعت و قدرت استنباط فقهی اوست؛ در حالی‌که تسلط بر علوم عقلی، نشان‌دهنده جایگاه عقل در منظومه فکری اوست. این جمع میان عقلانیت، نص‌گرایی و افق‌های معنوی، ملا عبدالله بهابادی را به شخصیتی ممتاز در تاریخ اندیشه اسلامی تبدیل کرده است.

این استاد حوزه علمیه همچنین به بُعد اجتماعی و نهادی شخصیت ملا عبدالله بهابادی اشاره کرد و افزود: حضور مؤثر او در جایگاه تولیت آستان قدس علوی(ع)، نشان می‌دهد که علم در نگاه او امری منزوی و صرفاً نظری نبود، بلکه باید در عرصه مدیریت دینی، نهادسازی و خدمت اجتماعی تجلی پیدا کند. این پیوند علم و عمل، از او شخصیتی تمدنی ساخت که فراتر از یک عالم فردی ایفای نقش می‌کرد.

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به وضعیت فکری جهان معاصر تصریح کرد: امروز که اندیشه بشری با دوگانه‌های افراطی میان علم‌زدگی و بنیادگرایی منجمد مواجه است، بازخوانی تجربه توازن معرفتی در شیراز و مطالعه شخصیت‌هایی مانند علامه ملا عبدالله بهابادی، اهمیت راهبردی دارد. این تجربه نشان می‌دهد که تمدن دینی تنها با یکی از ساحت‌های معرفت ساخته نمی‌شود، بلکه نیازمند تعامل زنده و متوازن میان عقل، نقل و ذوق است.

وی در پایان تأکید کرد: توازن معرفتی نه یک شعار نظری، بلکه روشی برای اندیشیدن و زیستن است؛ روشی که می‌تواند مبنای بازآفرینی عقلانیت دینی و تمدنی در جهان امروز قرار گیرد و الهام‌بخش مواجهه‌ای خلاق، متعهد و عقلانی با چالش‌های نوظهور باشد.

انتهای پیام/424