به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری تسنیم، گزارش دانشگاه تهران به‌نمایندگی از شورای همکاری دولت و دانشگاه درباره راهبردها، سیاست‌ها و شیوه‌های حکمرانی مطلوب آب و تعدیل مصرف آب در بخش کشاورزی امروز، سه‌شنبه، در صحن علنی مجلس توسط محمدحسین امید رئیس دانشگاه تهران ارائه شد.

امید در صحن علنی مجلس گفت: اگر تا چند سال پیش در خصوص بحران آب صحبت می‌شد اطلاعات دقیق و عمیقی در مورد آن وجود نداشت، امروز اما وضعیت آب به‌گونه‌ای شده است که همه مردم و نمایندگان محترم مجلس با پوست و گوشت خود این خطر را در حوزه آب حس کرده‌اید.

وی ادامه داد: ما در این کشور یک‌روز سرانه آب تجدیدپذیر بالای 4000 مترمکعب داشتیم که در منطقه خیلی خوب قرار می‌گرفت، اما امروز این سرانه به زیر هزار مترمکعب رسیده است، یعنی منطقه کاملاً بحرانی است و حتی در فلات مرکزی ایران در نقاطی این عدد به 600 رسیده است؛ این نشان‌دهنده آن است که تا مرز 500 مترمکعب، بحران و کمبود مطلق فاصله زیادی نداریم.

رئیس دانشگاه تهران تصریح کرد: بحران عمیق آب و ناترازی‌های سال‌های گذشته اکنون به تراز منفی شدید آب‌های زیرزمینی منجر شده و فرونشست‌هایی را در نقاط مختلف کشور به‌همراه داشته است. فرونشست‌های نقطه‌ای در برخی از نقاط تهران، کرج، اصفهان، شیراز و تقریباً همه استان‌های فلات مرکزی به بیش از 30 سانتی‌متر در سال رسیده که بسیار نگران‌کننده است.

امید خاطرنشان کرد: تمام ایران زیرساخت‌های خطوط انتقال ریلی، جاده‌ای، برق، آب، گاز و نفت دارد و این فرونشست‌ها همه اینها را تهدید می‌کند.

وی هم‌چنین به از بین رفتن تالاب‌ها و دریاچه‌ها اشاره کرد و گفت: علاوه بر این ما با تشدید پدیده مهاجرت نیز مواجه هستیم که نسل‌های آینده را به خطر می‌اندازد. در گزارشی که خدمت رئیس جمهور ارائه کردیم ایشان دستور تشکیل تیمی در دانشگاه تهران دادند تا توسط آن مسئله مدیریت بحران مورد بررسی و ارائه راهکار صورت پذیرد.

رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: به‌دنبال این دستور، شورایی متشکل از استادان دانشگاه‌های مختلف کشور، کارشناسان برجسته، خبرگان صنعت آب و نمایندگان دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان برنامه و بودجه تشکیل شد. این شورا طی حدود سه‌ماه فعالیت مستمر، گزارشی را تهیه و تقدیم رئیس‌جمهور کرد و مقرر شد این گزارش در اختیار نمایندگان قرار گیرد.

امید با بیان اینکه شورای همکاری دولت و دانشگاه دو اصل اساسی را دنبال کرده است، اضافه کرد: هر اقدامی با همراهی دولت انجام شود دولت از ابتدا در فرآیند مطالعه و تصمیم‌سازی حضور داشته باشد؛ به همین دلیل حدود 30 تا 40 درصد اعضای شورا را نمایندگان و مدیران دولتی تشکیل می‌دادند. اصل دوم پرهیز از انجام مطالعات جدید بود، چراکه نه فرصت چنین کاری وجود داشت و نه ضرورتی احساس می‌شد.

وی در صحن علنی مجلس گفت: در این دوره، سیاست‌های کلی آب و محیط زیست ابلاغی مقام معظم رهبری، قوانین برنامه‌های پنج‌ساله توسعه به‌ویژه برنامه هفتم، اسناد بنیاد امنیت غذایی، مصوبات شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، اسناد دستگاه‌های اجرایی و همچنین دیدگاه‌های بخش خصوصی مورد بررسی قرار گرفت.

رئیس دانشگاه تهران در جمع نمایندگان مجلس اظهار داشت: یکی از اتفاقات مثبت این دوره آن بود که به‌دلیل فراگیر شدن بحران آب، نهادهای عمومی غیردولتی، شخصیت‌های برجسته، وزرای ادوار و نمایندگان ادوار مجلس آمادگی خود را برای همکاری اعلام کردند. بسیاری از این افراد گزارش‌های مکتوب ارائه دادند و برخی نیز در جلسات حضوری حضور یافته دیدگاه‌های خود را بیان کردند، حتی از نظرات استادان برجسته ایرانی مقیم خارج از کشور نیز استفاده شد.

امید با اشاره به ساختار شورا یادآور شد: شورا دارای دو کارگروه تخصصی شامل آب و کشاورزی و آب شرب، صنعت و شهری بود که خروجی آن دو گزارش تخصصی شد. یکی از این گزارش‌ها به رئیس‌جمهور محترم تقدیم شده است و گزارش دوم که به‌صورت تفصیلی به مسائل آب کشاورزی و آب شور می‌پردازد، به‌زودی نهایی خواهد شد.

وی با تأکید بر بررسی علل عدم توفیق برنامه‌های گذشته، گفت: پیش از ارائه راهبردها، ناکامی برنامه‌های قبلی مورد آسیب‌شناسی قرار گرفت، نتایج این بررسی نشان داد نادیده‌گرفتن اصول اسناد بالادستی، ضعف ساختاری در حکمرانی آب، فقدان نگاه جامعه‌نگر در برنامه‌های توسعه، ناهماهنگی سیاست‌های کشاورزی با الزامات پایداری منابع آب، عملکرد نامناسب شورای‌عالی آب، مشارکت محدود بهره‌برداران و غلبه ملاحظات اقتصادی و سیاسی بر تصمیمات آبی، از مهم‌ترین عوامل این ناکامی‌ها بوده است.

رئیس دانشگاه تهران افزود: در گزارش نهایی که نسخه‌ای از آن اوایل هفته آینده به رئیس مجلس شورای اسلامی تقدیم خواهد شد، 32 راهبرد مشخص به دولت پیشنهاد شده است که 20 راهبرد به حوزه آب کشاورزی و 12 راهبرد به حوزه آب شهری و شرب اختصاص دارد.

امید گفت: علی‌رغم آنکه بحران آب بسیار عمیق، جدی و مزمن است و سابقه‌ای بیش از پنج دهه دارد، اما باور ما این است که در کوتاه‌مدت، با مجموعه‌ای از راهبردها و اقدامات حتی کوچک می‌توان کشور را به تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه در زمینه رفع ناترازی آب نزدیک کرد.

وی با تأکید بر نقش کلیدی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بدون حمایت مجلس و بدون لحاظ این موضوع در قوانین و مقررات، راهبردهای پیشنهادی قابلیت اجرا نخواهند داشت. تجربه برنامه ششم توسعه نشان داد با وجود پیش‌بینی رفع ناترازی 11 میلیارد مترمکعبی، نه‌تنها این هدف محقق نشد بلکه وضعیت بدتر نیز شد، این نگرانی درباره برنامه هفتم توسعه و هدف 15 میلیارد مترمکعبی نیز وجود دارد.

رئیس دانشگاه تهران با اشاره به راهبردهای مرتبط با بخش کشاورزی تصریح کرد: محور اصلی گزارش این است که برای مدیریت و تعدیل مصرف آب در بخش کشاورزی، راهی جز تحویل حجمی آب وجود ندارد و تحویل حجمی آب توسط وزارت نیرو یک ضرورت انکارناپذیر است، همچنین تبعیت از الگوی کشت سازگار با منابع آبی الزامی است و کشت محصولات پرآب‌بر در فلات مرکزی ایران امکان تداوم ندارد.

امید اضافه کرد: این مشکل حتی در فضای سبز شهری نیز وجود دارد، به‌طوری که در فلات مرکزی ایران هزاران هکتار چمن ـ که گیاهی بومی و کم‌آب‌بر نیست ـ کشت شده است و تنها در شهر تهران با وجود کاهش‌ها همچنان بیش از 1200 هکتار چمن وجود دارد که نیازمند اصلاح جدی است.

وی افزایش صادرات آب مجازی از طریق محصولات پرآب‌بر نظیر محصولات جالیزی، میوه و لبنیات را از دیگر چالش‌ها دانست و گفت: مدیریت صادرات و واردات محصولات کشاورزی باید کاملاً همسو با الگوی کشت و سیاست‌های مدیریت تقاضای آب باشد و سازوکارهای اقتصادی از جمله قیمت‌گذاری آب و نظام یارانه‌ها نیز در همین راستا اصلاح شود.

رئیس دانشگاه تهران راجع به آب شهری ابراز کرد: در این حوزه با فقدان آمایش سرزمین مواجه هستیم و ظرفیت‌های طبیعی بسیاری از مناطق دیده نشده است. بارگذاری جمعیتی و توسعه فعالیت‌ها در فلات مرکزی ایران با سرانه حدود 600 مترمکعب آب، برای آینده کشور بسیار خطرناک است.

امید در پایان گفت: در سطح محلی، خوشبختانه شاهد مشارکت روزافزون آب‌بران و کشاورزان در مدیریت مصرف آب هستیم و تجربه‌هایی در استان‌هایی مانند خراسان رضوی و کرمان شکل گرفته است. در ادبیات جهانی مدیریت بحران آب، «انباشت پیروزی‌های کوچک» اهمیت ویژه‌ای دارد و بسیاری از پیشنهادهای ارائه‌شده، اقداماتی کوچک اما قابل اجراست که بدون آسیب جدی به تولید محصولات استراتژیک و امنیت غذایی می‌تواند اجرا شود.

رئیس دانشگاه تهران در جمع‌بندی نهایی تأکید کرد: بحران آب دیگر یک انتخاب یا گزینه سیاستی نیست، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر ملی است، در این مقطع تاریخی ممکن است تصمیمات دشوار، انقباضی و حتی ریاضتی لازم باشد، اما هزینه این تصمیمات در مقایسه با خساراتی که بی‌توجهی به بحران آب به کشور وارد می‌کند ناچیز است.
هدف اصلی این گزارش کاهش برداشت از منابع آب تجدیدپذیر به کمتر از 60 درصد و حفظ سهم محیط زیست، آبخوان‌ها، تالاب‌ها و دریاچه‌ها برای صیانت از آینده کشور است.

انتهای پیام/+