زنگ خطر از تریبون نماز جمعه سنندج؛ فضای مجازی رهاشده و کودکان بیدفاع
- اخبار استانها
- اخبار کردستان
- 05 دی 1404 - 17:12
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، فضای مجازی سالهاست که به یکی از مهمترین و در عین حال پرچالشترین عرصههای زندگی اجتماعی تبدیل شده؛ فضایی که نهتنها سبک زندگی، بلکه تربیت، هویت و امنیت روانی کودکان و نوجوانان را تحت تأثیر قرار داده است. در شرایطی که دسترسی به تلفن همراه و اینترنت برای کودکان به امری عادی تبدیل شده، نظارت و سیاستگذاری مؤثر همچنان حلقه مفقوده است.
فضای مجازی در ایران، سالهاست جلوتر از قانون، آموزش و نظارت حرکت میکند. کودکانی که هنوز به سن تشخیص درست و غلط نرسیدهاند، با یک گوشی هوشمند به محتوایی دسترسی دارند که حتی بسیاری از بزرگسالان برای مواجهه با آن آموزش ندیدهاند؛ وضعیتی که عملاً کودکان را بیپناه در یکی از پیچیدهترین میدانهای تربیتی رها کرده است.
در استان کردستان نیز این مسئله، نه یک هشدار نظری بلکه یک واقعیت روزمره است. از مدارس ابتدایی تا کوچه و خیابان، تلفن همراه به بخشی از زیست کودکان تبدیل شده، بیآنکه زیرساختهای فرهنگی، آموزشی و حمایتی متناسب با آن شکل گرفته باشد. این شکاف میان دسترسی و آمادگی، همان نقطهای است که آسیبها از آن آغاز میشود.
نکته نگرانکنندهتر آن است که هر بار این مسئله در تریبونهای رسمی مطرح میشود، تمرکز اصلی بر «خانوادهها» میماند و نقش نهادهای سیاستگذار، آموزشی و فرهنگی در حاشیه قرار میگیرد. گویی مسئولیت مدیریت یکی از پیچیدهترین پدیدههای عصر دیجیتال، صرفاً به والدینی سپرده شده که خود نیز اغلب بدون آموزش و ابزار رها شدهاند.
ماموستا فائق رستمی، امام جمعه سنندج، در خطبههای نماز جمعه امروز با پرداختن به این موضوع، نسبت به استفاده بیضابطه کودکان از فضای مجازی هشدار داد. او با اشاره به تجربه برخی کشورهای خارجی که استفاده کودکان از فضای مجازی را محدود یا ممنوع کردهاند، تأکید کرد خانوادهها نباید اجازه دهند فرزندانشان در سنین پایین بدون نظارت وارد این فضا شوند.
این سخنان در حالی مطرح میشود که آمارهای غیررسمی و مشاهدات میدانی نشان میدهد بسیاری از کودکان و نوجوانان، بدون هیچگونه آموزش رسانهای، نظارت والدین یا فیلتر محتوایی مؤثر، ساعتهای طولانی در شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای مجازی حضور دارند؛ حضوری که پیامدهای آن از افت تحصیلی تا آسیبهای روانی و اخلاقی گسترده است.
امام جمعه سنندج با تأکید دوباره بر نقش خانوادهها، مسئولیت والدین را در این حوزه سنگین دانست؛ اما پرسش جدی اینجاست که آیا میتوان تمام بار این مسئله را تنها بر دوش خانوادهها گذاشت؟ در شرایطی که آموزش رسمی سواد رسانهای در مدارس جدی گرفته نمیشود و سیاستگذاری مشخصی برای مدیریت محتوای کودک و نوجوان وجود ندارد، خانوادهها تا چه اندازه ابزار و دانش لازم را در اختیار دارند؟
واقعیت این است که هشدارهای تریبونی، هرچند ضروری، جای خالی اقدام عملی را پر نمیکند. وقتی کودک ایرانی با یک گوشی هوشمند، به جهانی بیمرز و بیکنترل وصل میشود، نبود قانون بازدارنده، نظارت مؤثر و آموزش هدفمند، عملاً او را در معرض انواع آسیبها قرار میدهد.
فضای مجازی امروز دیگر یک انتخاب شخصی نیست؛ واقعیتی فراگیر است که نیازمند مدیریت هوشمندانه، مسئولیتپذیری نهادهای فرهنگی، آموزش و پرورش، دستگاههای قانونگذار و البته خانوادههاست. هشدار امام جمعه سنندج بار دیگر این مطالبه را زنده میکند که رهاشدگی فضای مجازی، بیش از آنکه یک دغدغه فردی باشد، یک بحران اجتماعی است.
اظهارات نماینده مردم کردستان در مجلس خبرگان رهبری درباره خطرات فضای مجازی برای کودکان، بازتاب یک واقعیت تلخ و ملموس در جامعه امروز کردستان است؛ واقعیتی که دیگر محدود به هشدارهای اخلاقی یا تربیتی نیست و به یک مسئله اجتماعی چندوجهی تبدیل شده است. در بسیاری از محلات شهری و حتی روستاها، کودکان در سنین پایین به تلفنهای هوشمند دسترسی کامل دارند؛ دسترسیای که اغلب بدون نظارت مستمر و آموزش سواد رسانهای همراه است.
بررسیهای میدانی خبرنگار تسنیم از مدارس ابتدایی سنندج، سقز و مریوان نشان میدهد بخش قابل توجهی از دانشآموزان، عضو شبکههای اجتماعیای هستند که اساساً برای بزرگسالان طراحی شدهاند. معلمان و مشاوران آموزشی بارها نسبت به کاهش تمرکز، افت تحصیلی، تغییر الگوهای رفتاری و بروز پرخاشگری در میان دانشآموزان هشدار دادهاند؛ نشانههایی که ارتباط مستقیم با مصرف بیضابطه محتوای دیجیتال دارد.
در کنار مدرسه، خانوادهها نیز با چالشی جدی مواجهاند. بسیاری از والدین، بهویژه در خانوادههای شاغل یا کمبرخوردار، تلفن همراه را به ابزاری برای سرگرمکردن کودک تبدیل کردهاند؛ بیآنکه امکان یا دانش نظارت مؤثر بر محتوای مصرفی فرزندان خود را داشته باشند. این در حالی است که هیچ برنامه فراگیر و الزامآوری برای آموزش والدین در حوزه مدیریت فضای مجازی کودکان در استان وجود ندارد.
ماموستا فائق رستمی با اشاره به تجربه برخی کشورهای خارجی در محدودسازی استفاده کودکان از فضای مجازی، عملاً به خلأ سیاستگذاری در داخل کشور اشاره میکند. در بسیاری از کشورها، استفاده کودکان از شبکههای اجتماعی مشروط به سن، احراز هویت و نظارت سختگیرانه است؛ اما در ایران و استان کردستان، کودک و نوجوان عملاً بدون مانع وارد فضایی میشود که مملو از محتوای نامناسب، خشونت، القائات غیراخلاقی و الگوهای نادرست هویتی است.
مسئله زمانی نگرانکنندهتر میشود که بدانیم زیرساختهای فرهنگی و آموزشی استان، همپای گسترش فضای مجازی رشد نکردهاند. آموزش و پرورش کردستان هنوز برنامه منسجم و عملیاتی برای آموزش سواد رسانهای از سنین پایین ارائه نکرده و فعالیتهای فرهنگی موجود نیز اغلب مقطعی، شعاری و بدون ارزیابی اثربخشی هستند.
در چنین شرایطی، تقلیل مسئله به «توصیه به خانوادهها» اگرچه ضروری، اما ناکافی است. خانوادهها زمانی میتوانند نقش نظارتی مؤثر ایفا کنند که قانون، آموزش رسمی، ابزار فنی و حمایت نهادی پشت سرشان باشد. در غیر این صورت، هشدارها تکرار میشود و آسیبها، آرام و بیصدا، عمیقتر میشوند.
اگرچه تأکید بر نقش خانوادهها ضروری است، اما کافی نیست. تا زمانی که سیاستگذاری شفاف، آموزش اجباری سواد رسانهای و قوانین مشخص برای صیانت از کودکان در فضای مجازی وجود نداشته باشد، هشدارها تکرار میشوند و آسیبها عمیقتر. مسئولان فرهنگی و آموزشی باید پاسخ دهند؛ کودکان، آزمونوخطای مدیریتی نیستند.
انتهای پیام/481