جمشید عدالتیان، اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با بیان اینکه در حال حاضر عمده تقاضا در بازار ارز ناشی از عوامل روانی است، اظهار کرد: دولت و بانک مرکزی باید این فضای روانی را تغییر دهند و با مدیریت بازار ارز، از یک‌سو عرضه را افزایش داده و از سوی‌دیگر نشان دهند که روند صعودی نرخ ارز متوقف خواهد شد. در شرایط کنونی عرضه اسکناس دلار محدود و تقاضا برای آن در حال افزایش است؛ چراکه انتظار عمومی بر این است که ارزش ریال همچنان کاهش یابد و این انتظار، نوسانات بازار را تشدید می‌کند. 

عدالتیان ادامه داد: متأسفانه در بازار شایعاتی منتشر می‌شود که انتظارات را بالا می‌برد؛ مانند پیش‌بینی افزایش شدید قیمت دلار یا افرادی که بدون بیان دلایل قابل اعتنا شایعه می‌کنند که تا فلان ماه قیمت دلار به یک قیمت بسیار بالا می‌رسد که این مسئله جنبه روانی افزایش نرخ ارز است. افزایش نرخ دلار یک جنبه اقتصادی نیز دارد که ناشی از محدودیت عرضه و بیشتر بودن تقاضا نسبت به عرضه است؛ اما این عامل نمی‌تواند رسیدن ارز به نرخ‌های کنونی را توجیه کند. 

وی افزود: افزایش نقدینگی و تورم همواره از عوامل کاهش ارزش ریال بوده و هر سال در همین بازه‌های زمانی رخ می‌دهد، اما اینبار کاهش ارزش ریال در مدت حدود یک ماه با سرعتی غیرمعمول اتفاق افتاده است؛ در حالی که هیچ دلیل منطقی روشنی برای چنین افزایشی وجود ندارد.

عدالتیان با اشاره به شایعه تأثیر «سایه جنگ» بر بازار ارز گفت: برخی با استدلال احتمال جنگ به مردم پیشنهاد می‌کنند دارایی خود را به طلا و ارز تبدیل کنند و من نمی‌دانم این شایعه از کجا نشأت گرفته است. هرچند در روزهای اخیر تهدیدهایی از طرف مقابل مطرح شده، ولی به نظر من سایه‌ای از جنگ وجود ندارد و احتمال درگیری مجدد در شرایط فعلی بسیار پایین است. از سوی دیگر، سایر عوامل معمول افزایش نرخ ارز که مطرح می‌شود، همواره وجود داشته‌اند؛ پس چرا چنین افزایش سریعی در این مدت کوتاه رخ داده است؟ این سرعت کاهش ارزش ریال تا این حد، پدیده‌ای کم‌سابقه است که به مسائل اقتصادی ارتباطی ندارد.

این اقتصاددان ادامه داد: هیچ توضیح قانع‌کننده‌ای برای این روند وجود ندارد و به نظر می‌رسد افزایش قیمت‌ها بیشتر ناشی از جو روانی است و بانک مرکزی و دولت باید اقداماتی انجام دهند تا این فضا حداقل کاهش پیدا کند. در سال‌های اخیر همواره در ماه‌های پایانی سال با نوسانات نرخ ارز مواجه بودیم، اما اثر این عامل هر ساله به دلیل کاهش قدرت خرید مردم، کمتر شده و امسال نیز قطعاً کمتر است. کاهش قدرت خرید حتی باعث شده است مردم دیگر توان خرید دارایی‌هایی مانند ارز و طلا را نیز نداشته باشند و به نظر می‌رسد تقاضا از سوی مردم کاهش داشته باشد.

هیچگونه رویداد ویژه سیاسی، اقتصادی یا نظامی رخ نداده است

وی تأکید کرد: هیچ دلیل خاصی برای این سرعت کاهش ارزش پول وجود ندارد، زیرا هیچ رویداد ویژه سیاسی، اقتصادی یا نظامی رخ نداده است. آنچه مشخص است، این است که وقتی قیمت دلار افزایش پیدا می‌کند، مردم تمایل به فروش آن ندارند و از طرفی تقاضا بالا می‌رود و مردم حتی با وجود قدرت خرید کم، تلاش می‌کنند به هر میزان توان دارند، ارز بخرند. این وضعیت را تنها بانک مرکزی می‌تواند تغییر دهد و به جامعه اطمینان دهد که دلیل اقتصادی و سیاسی محکمی برای این میزان افزایش نرخ ارز وجود ندارد.

عدالتیان با اشاره به تأثیر نوسانات ارزی بر اعتماد عمومی گفت: نوسانات مکرر ارزی طی سال‌های طولانی باعث کاهش اعتماد مردم به سیاست‌گذار ارزی شده و کار بانک مرکزی را سخت‌تر کرده است ؛ چراکه مردم باید اثر سیاست‌ها را به صورت عملی ببینند تا اعتمادشان بازگردد. آنچه امروز در بازار ارز شاهدیم، به نظر من دلیل اقتصادی ندارد و بیشتر ناشی از سوداگری است که نوسان قیمتی ایجاد می‌کند اما این سوداگری را می‌توان با روش‌های مختلف کنترل کرد.

وی در مورد ابزارهای جدید ارزی برای مدیریت بازار ارز توضیح داد: بانک مرکزی به تازگی اعلام کرده که قصد دارد ابزارهایی مانند صندوق درآمد ثابت ارزی و صندوق پروژه ارزی ایجاد کند، استفاده از این ابزارها مؤثر است، اما پیش از آن باید اعتماد مردم جلب شود. در گذشته، اقداماتی از سوی بانک‌ها انجام شد که اعتماد مردم را از بین برد؛ مانند مجوز افتتاح حساب ارزی و وعده پرداخت سود ارزی، که در نهایت معادل ریالی آن پرداخت شد و به اعتماد عمومی آسیب زد.

این اقتصاددان با اشاره به لزوم جذب ارزهای راکد گفت: اگر بانک مرکزی و بانک‌ها بتوانند با جلب اعتماد مردم و اطمینان‌بخشی، حدود 30 میلیارد دلار ارز را که در خانه‌ها مانده، به سیستم اقتصادی بازگردانند، اقدام صحیحی انجام داده‌اند. به عنوان مثال، در ترکیه حدود 80 میلیارد دلار ارز پس‌انداز مردم به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است و ما نیز می‌توانیم از چنین الگویی استفاده کنیم.

عدالتیان تاکید کرد: مشکل کنونی این است که مردم برای حفظ ارزش پول خود، آن را به طلا و ارز تبدیل کرده و از سیستم اقتصادی خارج می‌کنند،‌ در حالی که این منابع می‌توانست در بانک‌ها جذب شده و به اقتصاد کشور و مدیریت بازارها کمک کند. بانک مرکزی تجربه و تخصص لازم برای مدیریت این شرایط را دارد و باید با اقدامات مناسب، این چرخه معیوب نوسانات ارزی و خروج منابع از اقتصاد را متوقف کند.

وی در پایان در مورد تأثیر کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف و تسهیل نامتعارف واردات بر بازار ارز، گفت: این بخش عمدتاً در حیطه وظایف وزارت صمت است و این وزارتخانه باید برنامه‌ریزی هماهنگی برای رفع مشکلات آن انجام دهد اما باید توجه داشت که بیش از 80 درصد صادرات غیرنفتی کشور را صنایع پتروشیمی و میادین گازی تشکیل می‌دهند و سهم سایر بخش‌ها بسیار کمتر است؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد این بخش تأثیر چشمگیری بر بازار ارز داشته باشد اما می‌تواند کمک کننده باشد. در حال حاضر، مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر بازار ارز، عوامل روانی و نحوه مدیریت منابع و مصارف ارزی است که رفع آن نیازمند هماهنگی بین بخش‌های مختلف اقتصادی و بانک مرکزی است.

انتهای پیام/