به گزارش خبرنگار حوزه و روحانیت خبرگزاری تسنیم، آیت‌الله محسن اراکی، استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم، که بخشی از سلسله دروس خارج فقه خود را به مباحث «فقه فرهنگ» اختصاص داده است، در طرح مسائل فقهی مربوط با فرهنگ و مسائل اجتماعی، به نقش و وظیفه‌‌ متقابل حاکمیت و مردم نسبت به فرهنگ اجتماعی  پرداخت. گزیده‌ای از مباحث این استاد عالی حوزه به شرح زیر است.

آیت‌الله اراکی، در مقدمه، نقش ایجاد فرهنگ اجتماعی و مسئولیت تقویت و حفظ ارزش‌های آن را از وظایف حاکمیت دانست و گفت: این ادعا صحیح نیست که هر فرهنگی که موجود است، حاکمیت همان را تقویت کند؛ زیرا این نظر چه طبق علوم اجتماعی جدید و رایج و چه بر اساس منابع دینی مردود است. یکی از بزرگ‌ترین زحمات پیامبر، حاکم کردن فرهنگ الهی بر جامعه بوده است؛ به این معنا که فرهنگ غلط جاهلی را عوض کند و فرهنگ صحیح را جایگزین کند.

وی با اشاره به آیه 157 سوره اعراف اضافه کرد: مفهوم دو واژه «إصر» و «اغلال» شامل غُلّ و زنجیرهای فرهنگی نیز می‌شود. در آیات سوره احزاب نیز، بسیاری از دستورات به منظور مبارزه با عرف جاهلی است. اینها از بت‌شکنی‌های فرهنگی اسلام بوده است.

استاد دروس خارج حوزه علمیه، ضمن تأکید بر نقش متقابل مردم نسبت به حاکمیت دینی و با اشاره به آیه 65 سوره قصص افزود: روز قیامت مردم مخاطب این سؤال خداوند قرار خواهند گرفت که: «ماذا أجبتم المرسلین؟» و گویا این اولین و تنها سؤالی است که خداوند از مردم می‌پرسد و سؤالات مرتبط با فروع را «ولاة أمر» خواهند پرسید. آنچه خداوند از مردم مورد محاسبه قرار می‌دهد این است که پیرو چه کسی بوده‌اند و از دستورات چه کسی فرمان برده‌اند. این آیات نشان‌دهنده آن است که مردم در تبعیت فرهنگی، مسئولیت دارند.

وی عنصر تقلید و همسان‌سازی را، حقیقتی اثرگذار در مسأله ایجاد و ترویج فرهنگ دانست و گفت: خاصیتی در وجود انسان، همچنین سایر موجودات زنده است که تمایل به همسانی با هم‌نوعان خود دارند. در انسان‌ها یکی از عوامل به‌وجود آورنده فرهنگ اجتماعی، تقلید است. از این‌رو رسانه‌ها و مسئولان امور آموزشی و پرورشی باید به این نکته توجه داشته باشند.

استاد عالی حوزه با اشاره به تعبیر قرآنی «ملأ» و نقش این افراد در تقلید افزود: تقلید از طریق دیدن و شنیدن حاصل می‌شود؛ کسانی که به تعبیر قرآن «ملأ» هستند، افرادی‌اند که در چشم مردم قرار گرفته‌اند و چشم مردم را با رفتارها و گفتارهای‌شان پر می‌کنند و منشأ انتقال یا ایجاد فرهنگ هستند.

وی تقلید را با عنایت به اساس و منشأ عقلی آن دارای دو قسم برهانی و همراه با حجت و دیگری را بدون برهان و فاقد حجت دانست و افزود: گاهی تقلید بدون حجت و دلیل است و به اصطلاح تقلید کورکورانه است که شخص صرفا به دلیل انس گرفتن با محیط  نامناسب نسبت به رفتار اشخاص، میل پیدا می‌کند و گاهی تقلید دارای حجت است؛ مثل تقلید مردم یک شهر از رفتارهای اجتماعی و مناسک دینی عالم‌شان؛ به دلیل علم و تجربه‌ای که عالم دارد از او تقلید می‌کنند و این تقلید آگاهانه و دارای حجت است.

آیت‌الله اراکی، تقلید را ابزار سریع انتقال فرهنگ دانست و اضافه کرد: ترویج نوع خاصی از غذا و یا نوع خاصی از پوشش و چگونگی آن، حتی اگر با مقدار وجوب ستر منافاتی نداشته باشد، رفتارهایی است که با جامعه سخن می‌گوید و انتقال فرهنگ را رقم می‌زند. این بحث مهمی است  که با وجود مسأله تقلید، چه نکاتی را درباره مسائل موجود در رفتارهای اجتماعی باید رعایت کرد.

انتهای پیام/