به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری فراخوان نقطه سر خط ظهر امروز، با حضور حجج اسلام علیرضا پناهیان و مجید باباخانی، رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی، برگزار شد. 

حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا پناهیان با اشاره به ریشه‌های تاریخی عزاداری در ایران، گفت: شاید بتوان نخستین نمودهای آیین‌های عزاداری را در کشور، در مشهد اردهال مشاهده کرد؛ آیینی که تا امروز نیز با حفظ سنت‌های مردمی برگزار می‌شود. بسیاری از این رسوم، پیش از آنکه محصول دوره‌هایی مانند صفویه یا آل‌بویه باشد، ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ایرانی دارد.

او افزود: نخستین بار در سال 1387 با یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد درباره هیأت مواجه شدم که استاد مشاور آن بودم. همان زمان مشخص شد که این مسیر تازه آغاز پژوهش‌هاست. پس از آن نیز مطالعات بیشتری انجام شد، اما همچنان در ابتدای راه هستیم.

تولیت مدرسه علمیه دارالحکمه تهران تأکید کرد: پدیده هیأت و به‌ویژه مداحی به‌عنوان مغز متفکر این مراسم، برای شاخه‌های مختلف علوم انسانی قابل تأمل است؛ از هنرهای آیینی، موسیقی آوازی، تعزیه و نمایش گرفته تا ادبیات و شعر. این ظرفیت عظیم، نیازمند توجه علمی و پژوهشی عمیق‌تری است تا بتوان از آن در مسیر ارتقای فرهنگ دینی بهره گرفت.

پناهیان در ادامه سخنان خود تأکید کرد: اگر بتوانیم به‌صورت علمی و دقیق تبیین کنیم که چرا جایگاه هیأت تا این اندازه رفیع است، دیگر درباره آن سخن خام نخواهیم گفت. مأموریت اصلی ما تبیین ناب کلام اهل‌بیت(ع) بدون پیرایه است و این دقیقاً همان مأموریتی است که عالمان دین بر عهده دارند؛ در حالی که جای چنین پژوهش‌هایی در حوزه‌های علمیه به‌شدت خالی است.

او افزود: باید روشن شود که چرا سرودن یک بیت شعر در مدح اهل‌بیت(ع) تا این اندازه ارزشمند است؛ تا جایی که در روایات، هم‌سنگ دستیابی به بهشت دانسته شده است. این‌ها نیازمند تبیین نظری و پژوهش‌های عمیق است، نه بیان احساسی و سطحی.

پناهیان با اشاره به ظرفیت‌های میان‌رشته‌ای معارف دینی گفت: در معارف اسلامی می‌توان از دانش‌های مختلف برای تولید اخلاق و تربیت استفاده کرد، اما متأسفانه امروز جای این دانش‌ها در حوزه‌های علمیه خالی است. امید دارم حوزه و دانشگاه با بهره‌گیری از روش‌های علمی متنوع، به پدیده هیأت، مداحی و روضه بپردازند.

این محقق دینی با بیان اینکه درباره هیئت در خارج از کشور پژوهش‌های بیشتری انجام شده است، تصریح کرد: آنچه من اطلاع دارم این است که درباره هیأت، مداحی و روضه، چه به‌ صورت آشکار و چه پنهان، در خارج از کشور پژوهش‌های بیشتری نسبت به داخل انجام شده است. این پدیده را معجزه جاری دین در عصر حاضر می‌دانم و معتقدم باید دست دانشمندانی را بوسید که با احساس مسئولیت وارد این میدان می‌شوند و به این نیاز پاسخ می‌دهند.

هیئت‌ها در طول تاریخ با تکیه بر معارف اهل‌بیت (ع) به میدان آمده‌اند

حجت الاسلام والمسلمین مجید باباخانی، رئیس سازمان هیئت و تشکل‌های دینی با اشاره به کارکرد اجتماعی هیأت‌ها، گفت: هیأت‌ها در طول تاریخ، در هر نقطه‌ای که مردم با مسئله‌ای مواجه بوده‌اند، با تکیه بر معارف اهل‌بیت (ع) به میدان آمده‌اند و نقش حل مسئله ایفا کرده‌اند. در مطالعات انجام‌شده، به این جمع‌بندی رسیده‌ایم که هیأت جامع مورد نظر اهل‌بیت (ع) هیأتی است که صرفاً به منبر و روضه اکتفا نمی‌کند، هرچند اینها پایه و اساس هیأت است.

وی افزود: امروز هیئت‌ها باید هم در برابر کوتاهی‌ها سر تعظیم فرود آورند و هم گزارش عملکرد ارائه دهند. پاسداشت این بستر ارزشمند، نیازمند فراهم‌کردن زیرساخت علمی است. ادبیات‌سازی در هر موضوع فرهنگی ضروری است و بدون تولید دانش علمی، نمی‌توان مسیر رشد را به‌درستی طی کرد؛ در حالی که در این حوزه هنوز عقب‌ماندگی جدی داریم.

حجت الاسلام والمسلمین باباخانی با اشاره به مشارکت گسترده مردم تصریح کرد: حداقل بیش از صد همت از سوی مردم برای هیأت‌ها هزینه می‌شود. مردم حتی در شرایط سخت اقتصادی نیز برای مجالس اهل‌بیت (ع) کم نگذاشته‌اند و این یک امتیاز بزرگ برای کشور ماست. پدیده‌ای مانند مداحی که معجونی اثرگذار و پیچیده است، نیازمند واکاوی، آسیب‌شناسی و پالایش علمی است تا بتوان مسیر تعالی آن را با کمک اندیشمندان حوزه و دانشگاه هموار کرد.

هر پدیده‌ای بر سه پایه پژوهش، آموزش و تولید استوار است

در ادامه این نشست، امین فروغی، نویسنده و محقق در عرصه تاریخ و هنر آیینی با اشاره به ارکان اصلی بررسی پدیده‌ها اظهار داشت: هر پدیده‌ای بر سه پایه پژوهش، آموزش و تولید استوار است. در عرصه هیأت، در حوزه آموزش و تولید کارهای قابل توجهی انجام شده، اما در حوزه پژوهش با فقر جدی مواجه هستیم؛ در حالی که پژوهش یکی از ارکان اصلی زیست‌بوم مداحی به‌شمار می‌رود.

او افزود: گرچه از دهه هفتاد شمسی تلاش‌هایی در این حوزه آغاز شده، اما این مسیر هنوز به بلوغ نرسیده است. در قرون اولیه تشیع، به دلیل فشارها و محدودیت‌ها، امکان پژوهش و ثبت دقیق وقایع وجود نداشت. زمانی که گفتن یک بیت شعر در مدح اهل‌بیت (ع) بهای جان داشت، طبیعی است که داده‌های پژوهشی اندکی در دسترس باشد.

فروغی با مرور تاریخی این روند تصریح کرد: تا قرون نهم و دهم هجری، تاریخ تشیع با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است. حتی در دوره‌هایی که فرهنگ حسینی در ایران رواج ظاهری داشت، همچون عصر قاجار، پژوهش‌های جامع و منسجمی انجام نشد و اطلاعات ما بیشتر از خلال سفرنامه‌ها و یادداشت‌های پراکنده مورخانی، چون اعتمادالسلطنه، عبدالله مستوفی و دیگران به دست آمده است.

این پژوهشگر حوزه هیئت با اعتقاد به اینکه امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند پژوهش در عرصه هیئت هستیم، تأکید کرد: اگرچه از دهه هفتاد شاهد آغاز پژوهش‌هایی در حوزه مقتل و تاریخ ادبیات بوده‌ایم، اما هنوز در ابتدای راه قرار داریم. امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند پژوهش هستیم تا این پدیده مهم و فراگیر را بشناسیم و پس از آن به آموزش و تولید هدفمند در این عرصه برسیم.

انتهای پیام/